مهریه از منظر قرآن کریم

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) از همدان، مهریه معمولا در دو شرایط متفاوت عنوان می شود، یکی در جلسه خواستگاری که اغلب با این نگاه که «مهریه را کی داده و کی گرفته؟» برخورد می کنند که این نگاه اشتباه رایج، موجب شده بسیاری از جوانان چه دختران و چه پسران این مسئله را جدی نگیرند و از کنار این موضوع به راحتی و بی‌تفاوت بگذرند چرا که هیچکدام از زوجین در آن لحظات خوش به جدایی نمی‌تواند و نمی خواهد که فکر کند.
مهریه در جامعه ما اغلب در زمان جدایی زوجین است که موضوعیت پیدا می‌کند و در این شرایط زنان به دنبال گرفتن حق خود به صورت تمام و کمال هستند و مردان نیز به هر دری می زنند تا از پرداخت آن شانه خالی کنند.
برخی مهریه را حق تمام و کمال زن می دانند و مردان را از عدم پرداخت آن سرزنش می کنند برخی نیز مهریه را قیمت و بهای زن می دانند و برخی دیگر آن را پشتوانه.
اما امروزه با مهریه‌های سنگین که امکان پرداخت آن برای مردان حتی بعد از سالها زندگی هم فراهم نمی‌شود به نوعی باعث شده که زندگی بر اساس صداقت آغاز نشود و تبدیل به اهرمی در زمان جدایی شود که یا زن مجبور است برای طلاق آن را بالاجبار ببخشد و یا مرد به خاطر آن به زندان بیفتد.
از این رو بر آن شدیم تا نظراتی در باب مسئله حقوقی مهریه و نگاه اسلام به این موضوع را جویا شویم.
به سراغ یک عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا همدان می رویم بیژن حاجی عزیزی درگفت و گو با خبرنگار ایکنا در خصوص ضمانت اجرای موجود برای مطالبه‌ی مهریه اظهار کرد: مهریه مالی است که در هنگام عقد، مرد متعهد می‌شود به همسر(زوجه) خود بپردازد که همزمان با انعقاد ازدواج در سند رسمی ثبت می‌شود این تعهد مالی هم ممکن است مانند تمامی تعهدات مالی دیگر بخشی بدون پرداخت بماند.
حاجی عزیزی خاطرنشان کرد: در دهه‌های اخیراز دیدگاه جامعه شناسی کارکرد مهریه تغییر یافته است و بانوان بالا بودن میزان آن را تضمین آینده وبقای زندگی زناشویی برای طلاق از طرف مرد تصور می‌کنند در صورتی که این نگاه بیانگر عدم درک صحیح از قانون است.
وی افزود: ضمانت اجرای مطالبه مهریه دو نوع است ؛ یکی ضمانت اجرای کیفری و دیگری ضمانت اجرای حقوقی(غیرکیفری). براساس ماده‌ی 22 قانون حمایت خانواده مصوب 1391مهریه تا میزان 110 سکه بهار آزادی مشمول حمایت اجرای کیفری مندرج در ماده‌ی 2 قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی است اگرچه قانون نحوه‌ واجرای محکومیت‌های مالی در سال 1393 تغیراتی پیدا کرده است.
حاجی عزیزی تاکید کرد: مهریه افزون بر 110 سکه بهار آزادی نیز تعهده‌ی شوهر است و اگر ملائت داشته باشد قابل وصول است منتهی در اینجا در خصوص اینکه چنانچه زوج ملائت داشت آیا باز مشمول ضمانت اجرای کیفری است؟ اختلاف نظر وجود دارد که ظاهرا پاسخ منفی است.
حاجی عزیزی در ادامه بیان کرد: بی شک وضع قوانین جدید یک واکنش حقوقی و اجتماعی به مهریه‌های سنگین است، این جمله در عرف که «مهریه بیش از 110 سکه باطل است» کاملا غلط و خلاف قانون است مهریه بیش از 110 سکه نه تنها باطل نیست بلکه مورد حمایت کامل قانون‌گذار قرار دارد و دین شوهر محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: در صورت وجود اموالی جهت وصول مهریه و معرفی مال توسط زن، هیچ منعی جهت وصول مهریه بیش از 110 سکه وجود نداشته و ندارد.
وی با اشاره به مهریه‌هایی که شامل 110 سکه‌ به بالا است، اظهار کرد: بعد از پرداخت 110 سکه‌ی حقوقی از طرف مرد بقیه‌ی آن ضمانت اجرای کیفری ندارد اما زن می‌تواند آن را مطالبه کند، در این صورت مرد هم می‌تواند تقاضای تقسیط کند.
وی با اشاره به مطرح شدن موضوع حق طلاق توسط بانوان گفت: چیزی تحت عنوان حق طلاق صحیح نیست چراکه در این مطلب زوجه تنها وکالت در طلاق را از زوج گرفته است، این وکالت می‌تواند مقید و یا مطلق باشد، در وکالت مطلق زوجه برای طلاق نیازی به اثبات هیچ چیز ندارد. در صورتی که وکالت مقید باشد، چنانچه زوج ترک انفاق، غیبت و یا سوءرفتار داشته باشد و یا اینکه محبوس باشد زوجه با اثبات تحقق آن قیود می‌تواند درخواست طلاق کند.
وی در پایان سخنانش بیان کرد: فلسفه هدیه دادن جلب محبت است حتی گفته شده سفر که می‌روید سوغات بیاورید از این رو مهریه در قرآن کریم برای جلب محبت و نشانه‌ی صداقت است اما امروزه برای تضمین گرفته می‌شود.

به سراغ یکی دیگر از اساتید دانشگاه از گروه معارف می‌رویم حجت الاسلام والمسلمین سید مجتبی حسینی یمین با اشاره به نحوه پرداخت مهریه به زنان اظهار کرد: قرآن کریم در این باره می‌گوید «وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا و مهر زنان را به عنوان هديه‏ اى از روى طيب خاطر به ايشان بدهيد و اگر به ميل خودشان چيزى از آن را به شما واگذاشتند آن را حلال و گوارا بخوريد» (نساء/4).
وی با اشاره به مطرح کردن مسئله‌ی مهریه در خواستگاری گفت: خوب است جوانان این مسئله را به بزرگترها بسپارند البته ممکن است گاهی جوانان بگویند والدین ما به مهریه‌های کم قانع نیستند در این موقعیت پیشنهاد ما این است که مهریه‌ی موردنظر خانواده را بپذیرید و سعی در برگشت نظر آنها نکنید و بعد از عقد، زن مهریه را تا اندازه‌ی توافقی خود ببخشد، عقدی یا توافقی بودن آن زیاد حائز اهمیت نیست.
وی با اشاره به شبهه‌ای که در باب مهریه مطرح شده اینکه مهریه برای خرید زنان است و این نوعی توهین به آنها است اذعان کرد: مهریه جزء مسائلی است که با عوض شدن زمین بازی صددرصد حالت غربی به خود گرفته است و ماهیت اسلامی آن تغییر کرده است، هر خریداری سه رکن اصلی دارد؛ خریدار، فروشنده و کالا.
وی افزود: کسانی که می‌گویند خواستگاری یعنی خریداری، باید این سه رکن را مشخص کنند اگر بگوییم خریدار آقا است، پس باید بگوییم فروشنده نیز پدر دختر است در صورتی که پدر مالک نیست و مهریه راخود خانم می‌گیرد و هیچکس خودش را نمی‌فروشد.
حسینی یمین تصریح کرد: در ضمن خریدار هر چیزی اجازه هر گونه تصرفی در ملک خود را دارد در حالیکه آقا این حق را ندارد، پس مهریه قیمت خرید خانم نیست.
وی در خصوص مهریه‌هایی همچون بال مگس و یا دست داماد افزود: این مهریه‌ها نمی‌تواند مانع از طلاق باشد چرا که مالیت ندارد و مهریه‌ای که مالیت نداشته باشد باطل است و جایگزین آن مهرالمثل است.
این کارشناس مذهبی در خصوص گرو بودن مهریه بیان کرد: مهریه گرو نیست چراکه اصل مهریه بر نقدی بودن آن است یعنی در زمان عقد باید داده شود (در حالی که امروزه اینطور نیست) و اگر در زمان عقد داده شود دیگر گرو نیست.

حقیقت مهریه در اسلام هدیه عاشقانه است
وی با اشاره به اینکه توصیه اسلام به مهریه کم است افزود: اسلام توصیه به مهریه کم دارد و مهریه کم نمی‌تواند گرو یا وثیقه باشد، توصیه اسلام این است که خانم‌ها مهریه خود را ببخشند اگر فرض را بر این گیریم که مهریه گرو است آیا مهریه زیاد موجب می‌شود که مرد زن را طلاق ندهد؟ قطعا اینگونه نیست زیرا مردی که از زن خود دل زده شود، بخاطر مهریه با او زندگی نخواهد کرد.

وی با اشاره به آیه 4 سوره نساء یادآور شد: طبق آیه وَآتُوا النِّسَاءَ ، مهریه به خود زن می‌رسد، «صَدُقَاتِهِنَّ» جمع صدق است به معنی نشانه صدق و راستی، «نِحْلَةً» مهریه، هدیه و پیشکش است از طرف مرد به همسرش در اول زندگی داده می‌شود که نشانه صداقت، مهر و محبت او به خانم است.
وی در پایان خاطر نشان کرد: بنابراین نگاه اسلام به مهریه ارزش نهادن به مقام زن؛ صداق زن و نشانه صداقت مرد نسبت به اوست.

گزارش از اکرم یوسفی پارسا