اقدامات صوری، سطحی و متظاهرانه برای نهج‌البلاغه/ نتیجه کار کجاست؟
گروه اندیشه: استاد فلسفه دانشگاه تهران معتقد است بعد از انقلاب اسلامی کارهایی که برای نهج‌البلاغه صورت گرفته صوری، سطحی و برای تظاهر بوده، نتیجه این اقدامات مشخص نیست و توقع بیشتری می‌رود.
نجفقلی حبیبی، استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) بیان کرد: نهج‌البلاغه گنجینه‌ای در دست مسلمانان است که در تاریخ ماندگار شده و مشتمل بر مباحث مختلفی از قبیل: توحید، نبوت و ... است و می‌توان گفت: یک دوره اعتقادات کامل را در بردارد، همچنین این کتاب مسائل اجتماعی، سیاسی و مسئولیت‌های انسان در مقابل خداوند و جامعه را نیز بیان کرده و واقعا کتاب شگفت انگیزی است.
وی در ادامه افزود: سید رضی توانسته حدود سال ۴۰۰ هجری کلمات و جملات امام علی(ع) را از لا بلای کتب و منابع تاریخی جمع‌آوری کند و اکنون این کتاب بین مسلمانان فعال است، اما به نظر بنده مسلمانان اعم از شیعیان و اهل سنت چندان بهره‌ای از این کتاب در زندگی اجتماعی خود نگرفته‌اند، نهج‌البلاغه کتابی است که راهنمای انسان‌ها است و هرچقدر که تمدن توسعه پیدا می‌کند نیز این کتاب می‌تواند راهنما باشد، چون مانند اسلام چیز‌هایی دارد که با گذشت زمان کهنه نمی‌شود.
حبیبی بیان کرد: نهج‌البلاغه کتابی است که بیان گر حقایق ثابت زندگی انسان است مثال‌های آن نیز بسیار است و می‌توان به توحید، عبادت خدا، تقوا که انسان را پرورش می‌دهد، اشاره کرد که هرگز کهنه نمی‌شوند، تا انسان وجود دارد روابط انسانی نیز هست و خصوصیاتی در زندگی اجتماعی و فردی او وجود دارد که نیازمند بهره مندی از همین راهنمایی‌ها است تا بتواند بهتر زندگی کند.
این استاد فلسفه در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان از نهج‌البلاغه به صورت کاربردی در جامعه استفاده کرد تصریح کرد: مسئله نهج‌البلاغه مانند قرآن است، به این معنا که مردم باید به آن ایمان داشته باشند و ما آن‌طور که باید و شاید به این مسئله ایمان نداریم، برخورد ما با نهج‌البلاغه، صوری، سطحی و برای تظاهر و خودنمایی بوده، اما اگر واقعا کسی ایمان داشته باشد مانند قرآن روشن است و در تاریخ هم علی رغم تهاجمات این کتاب باقی مانده است. واقع مطلب این است که باید در این قضیه به صورت جدی‌تر پرداخته شود، شاهد این هستیم که در جلسات رسمی سیاستمداران و ... آغاز جلسه با نهج‌البلاغه است، اما در عین حال خیلی اتفاق خاصی نمی‌افتد.
حبیبی در ادامه افزود: یکی از مواردی که باید بدان پرداخت مسئله نظم است، امام در وصیت خود می‌فرماید: «و نظم امرکم»، اما الآن به هر جلسه‌ای که می‌روید می‌بینید که به هیچ وجه سر وقت شروع نمی‌شود. جلسات نیز شامل جلسات مقامات رسمی دولت یا نمایندگان مجلس و یا مجالس علمی و ... می‌شود و در تمامی این محافل بی نظمی را مشاهده می‌کنیم، اگر یکسال وقت می‌گذاشتیم و به همین یک وصیت عمل می‌کردیم بسیاری از مشکلات حل می‌شد.
وی بیان کرد: در عبارت «نظم امرکم»، واژه امر نیز هم شامل همه کار‌های مردم می‌شود و هم حکومت را در بر می‌گیرد، چون در آیات قرآن نیز به «اولواالامر» اشاره شده که علمای بزرگ از امر به عنوان حکومت ینی‌امور عمومی یاد می‌کنند، در نتیجه به این معنا است که امر شامل مسائل عمومی یعنی مسائل جامعه و حکومت و مسائل شخصی می‌شود. از این عبارات امام(ع) نیز بسیار زیاد است. از جمله این که چطور با دوست، دشمن، بیت‌المال و ... رفتار کرد.
حبیبی در ادامه تصریح کرد: مثلا یکی از داستان‌های مشهور، داستان عقیل است که چند سالی است برای مردم نقل نمی‌شود، با این که امام(ع) می‌دانست که خانواده عقیل پر جمعیت است و پول بیت‌المال به خرج او نمی‌رسد باز هم آهن داغ را روی دست او می‌گذارد. الآن ما داریم از فساد‌های سنگین در جامعه می‌نالیم که ثروت و حیثیت مملکت را بر باد داده است، اما امام علی(ع) شنیده بود که عثمان بن حنیف استاندار آذربایجان در یک میهمانی اشرافی که اشراف شهر ترتیب داده بودند شرکت کرده، می‌بیند که امام(ع) برخورد تندی با او می‌کند و از او می‌خواهد که به سرعت خودش را به امام معرفی کند. امام(ع) حتی یک شام غیر عادی را اجازه نمی‌دهد، چون می‌داند که اشرافگرایان از این شام‌ها اهداف خود را دارند تا طمع‌های خود را از حاکمان بگیرند.
این پژوهشگر فلسفه بیان کرد: به هر کدام از فرمایشات امام علی(ع) که پایبند باشیم خیلی از امور حل می‌شود، بعد از انقلاب به جهت صوری خیلی به نهج‌البلاغه پرداخته‌ایم، کتبی چاپ شده و کار‌های مختلفی نیز انجام شده است، اما سؤال اینجا است که آثار علمی این کار‌ها کجا است؟ وقتی ملتی این همه کار به عنوان نهج‌البلاغه انجام می‌دهند باید آثارش خیلی بیشتر از این‌ها باشد و متأسفم که همه در این قضیه غفلت کرده‌ایم.
وی در ادامه با تأکید بر نقش کلیدی تریبون‌های نماز جمعه در سراسر استان‌ها در جهت ترویج فهم نهج‌البلاغه افزود: در نماز جمعه نیز از نهج‌البلاغه غفلت شده‌ات و آنجا هم تبدیل شده به جایی که فقط سیاست‌های روز که البته می‌بایست گفته شود گفته می‌شود، اما این مسائلی که مطرح می‌شود باید پیرامون مشکلات مسلمانان باشد نه شعار‌های تکراری، در هر حال نماز جمعه جای حساسی است و اگر بتوانند نهج‌البلاغه را تعلیم دهند گام مؤثری در این جهت برداشته می‌شود.
