نظافت و نظم؛ از اصول اخلاقی در جامعه قرآنی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، در یادداشت «افتادگی آموز اگر طالب فیضی/ «عُجب، مانع کمال انسان است»، اصل «اخلاص» بیان شد و در این یادداشت که حجت‌الاسلام سید محمدحسین راجی، استاد کفایه حوزه، مدرس دانشگاه و رئیس بنیاد صحیفه سجادیه در خراسان رضوی در اختیار ایکنا قرار داده است، به «نظافت و نظم» به عنوان یکی از اصول اخلاقی در جامعه قرآنی، پرداخته می‌شود.
نظافت اصلی است که در یک خانواده‌‌ی قرآنی و شیعی باید محقق شود. نمی‌‌شود یک خانواده اهل نظافت نباشند اما خودشان را خانواده‌‌ی قرآنی و شیعی بدانند. بسیاری از آیات و روایات ما در رابطه با نظافت است و در خصوص آداب طهارت و نجاست، پاکیزگی و امثال آن روایت‌های بسیاری داریم.
خداوند خطاب به پیامبر(ص) می‌‌فرماید: «وَ ثِيَابَكَ فَطَهِّرْ»؛ و لباس‌‌هایت را پاکیزه دار. پیامبر مکرم اسلام (ص) می‌‌فرمایند: «إنَّ اللَّهَ طَيِّبٌ يُحِبُّ الطَّيِّب»؛ خداوند پاك است و شخص پاك را دوست دارد. انسان باید پاکیزه باشد. الگوی نظافت هم ائمه‌‌ بزرگوار معصوم و پیامبر مکرم اسلام (ص) هستند که در عصر ما هم حضرت امام خمینی و مراجع هستند.
نظافت امام (ره)‌‌ هنگام تشرف به حرم
امام خمینی(ره) در نجف هر وقت می‌‌خواستند به حرم مشرف بشوند، همان طوری که خانم می‌‌گویند، همیشه کفش‌‌هایشان را دستمال می‌‌کشیدند. یک آیینه هم توی حیاط داشتند که جلوی آن می‌‌رفتند و محاسن را شانه می‌‌زدند، عطر می‌‌زدند و از خانه بیرون می‌‌رفتند.
از پیامبر مکرم اسلام(ص) نقل شده است که: «إنّ اللَّهَ يُحِبُّ النّاسِكَ النَّظيفَ»؛ خداوند، عبادت‌كننده‌‌ پاكيزه را دوست دارد. پس اگر ما که عبادت‌کننده هستیم، بخواهیم خدا دوستمان داشته باشد، این عبادت‌کردن باید با نظافت همراه باشد.
یکی از کراهت‌‌های ورود به مسجد این است که پای شخص بو بدهد؛ مکروه است که وارد مسجد بشود و دهانش بو بدهد؛ مسجدی که این قدر اهمیت دارد، وارد شدن به آن با این شرایط کراهت دارد. نماز خواندن با لباس کثیف کراهت دارد. با لباس سیاه و کثیف کراهت دارد. پس مؤمن تمیز است.
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ»؛ همانا خداوند توبه‌کنندگان و کسانی را که در صدد پاک شدن هستند دوست می‌‌دارد. خداوند هم پاکیزه‌کنندگان دل را دوست دارد و هم پاکیزه‌کنندگان ظاهر را. تَّوَّابينَ یعنی کسانی که با دل توبه می‌‌کنند و مُتَطَهِّرينَ یعنی کسانی که پاکیزه‌‌اند. در خانواده‌‌ی ما باید پاکیزگی حکم‌فرما باشد و در خانواده‌‌ی شیعی باید مردم پاکیزه باشند. در اسلام بسیار به طهارت سفارش شده است و برای هر امری مانند ورود به دستشویی، خروج از دستشویی، آداب ورود به حمام، آداب خروج از حمام، آداب مسواک زدن و... آداب داریم اما در غرب همین الان هم نظافت زیادی وجود ندارد.
نقطه ضعف کاخ ورسای فرانسه
كاخ مجلل و افسانه‌‌اي «ورسای» در شهر پاریس در فرانسه كه ظاهرا به فرمان لوئی چهاردهم در حدود 300- 400 سال پيش ساخته شده است، فقط 400 اتاق پذیرایی دارد، 300 اتاق خواب دارد، 578 آینه در اتاق آینه دارد، 17 پنجره رو به باغ و 6000 تابلوی نقاشی نفیس و هزار چيز عجيب و غريب ديگر. بيش از 600 میلیارد دلار، فقط هزینه طلا و نقره اين کاخ است. مجموع باغ‌‌های بزرگی دارد و حدود دو و نیم میلیون مترمربع مساحت این کاخ است. این کاخ که تقریباً 300 سال پیش ساخته شده است، حتی یک حمام و یک دستشویی هم ندارد و نجاست‌شان را از پنجره به بیرون می‌‌انداختند.
اسلام از 1400 سال پیش منادی نظافت دارد
اینها فرانسوی‌‌ها هستند و ادکلن فرانسوی را به همین علت درست کردند؛ همیشه بدن‌شان بوی بد می‌‌داد. حالا جالب است که این‌‌ها به ما آموزش می‌‌دهند! در حالی که ما 1400 سال است که حمام داریم. ما آداب اسلام داریم. یکی از بند‌‌های سند ننگ‌آور 2030 یا کاپیتولاسیون 2030 این است که نظافت همگانی داشته باشیم. شما می‌‌خواهید نظافت را به ما آموزش بدهید؟!
کمتر از200 سال پیش، در زمان حکومت عثمانی ملکه‌‌ انگلیس به ترکیه رفت. پس از آن در خاطراتش می‌‌نویسد: «یک چیز عجیبی دیدم. این‌‌ها مردمان‌شان می‌‌رفتند در یک مکان در بسته و خودشان را آن جا خالی می‌‌کردند». منظورش دستشویی بود. حالا غربی‌‌ها می‌‌خواهند آداب دستشویی را به ما آموزش بدهند!
دانشمند و استاد دانشگاه هاروارد آمریکا در کتابش «منازعه بين علم و دين» مي‌‌نويسد: «در اين زمان (عصر تمدن اسلامي) مردم پاريس معناي نظافت را نمي‌دانستند و مدفوعات حيوانات و آشغال‌‌هاي آشپزخانه‌‌ها را در جلوي اتاق‌‌هاي خود مي‌ريختند و بوي تعفن و مسموم كننده از آن بلند بود. همچنين اروپاييان حمام نمي‌‌گرفتند و آن را كاري زنانه مي‌‌شمردند تا اين كه در اثر جنگ‌‌هاي صليبي ميان اروپاييان و مسلمانان، آن‌‌ها با حمام و نظافت آشنا شدند».
ويل دورانت در كتاب «تاريخ تمدن» خود مي‌‌گويد: «يكي از ثمرات جنگ‌‌هاي صليبي، رواج حمام‌‌هاي عمومي بخار در اروپا به تقليد از گرمابه‌‌هاي مسلمين بود».
همین الآن هم بعضی از غربی‌‌ها هنگام دستشویی، خودشان را نمی‌‌شویند، بلکه با دستمال خودشان را تمییز می‌‌کنند. یکی از خانم‌‌های مسیحی که در امور بانوان پزشک هستند هنگامی که به ایران آمده بودند در مصاحبه‌‌ای گفتند: «با اینکه من مسیحی هستم اما می‌‌دانم مسلمان‌‌ها به خاطر رعایت نظافت به بسیاری از این درد‌‌ها مبتلا نمی‌‌شوند. اما ما غربی‌‌ها این نظافت را نداریم». همین الآن هم بعضی از پیرزن و پیرمرد‌‌های اروپایی، هنوز حمام را قبول ندارند و به حمام نمی‌‌روند. اما اسلام 1400 سال پیش این آداب را مشخص می‌‌کند.
آداب استحمام
اسلام برای استحمام و نظافت فردی هم آداب دارد؛ می‌‌گوید در حمام تکیه ندهید، در حمام دراز نکشید، سرتان را با ختمی یا حنا بشویید، کف پایتان را حنا بزنید، ناخن‌‌هایتان را بگیرید، غسل جمعه انجام بدهید، قبل از خروج از حمام پایتان را به آب سرد بزنید، از آب حمام بخورید، این جمله خیلی عجیب است؛ یعنی باید آب حمام به قدری تمیز باشد که قابل خوردن باشد.
گفته نشده که از آب خزینه خورده شود، بلکه باید در حمام آب تمیز باشد. این قدر اسلام بر نظافت مقید است. در هر کدام از مناسبت‌‌های اعیاد، غسل مستحب است. اول ماه رمضان، جمعه، عید غدیر، و مبعث، در تمام این روزها غسل مستحب است. انسان باید تمیز باشد. اگر محتلم شود باید سریع غسل انجام دهد. چقدر مسائل مختلف نظافتی در اسلام است.
آداب دستشویی‌رفتن
اسلام حتی برای دستشویی رفتن نیز آداب دارد؛ مانند با پای چپ وارد دستشویی بشوید، با پای راست خارج شوید. سرتان را بپوشانید. وقتی نشستید سنگینی بدن را بر سمت چپ بیاندازید. زمان آن را طولانی نکنید، در دستشویی صحبت نکنید، هنگام رفتن به دستشویی چیزی در دهانتان نباشد.
امام رضا (ع) مي‌‌فرمايند: «وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَشْتَكِيَ مَثَانَتَهُ فَلَا يَحْبِسِ الْبَوْلَ وَ لَوْ عَلَى ظَهْرِ دَابَّتِهِ»؛ كسى كه مي‌‌خواهد از ناراحتى مثانه شكايت نكند، بول خود را نگه ندارد و لو اينكه سوار اسب باشد».
پیامبر اکرم (ص) می‌‌فرمایند: «مَا لِي أَرَاكُمْ تَدْخُلُونَ عَلَيَّ قُلْحاً مُرْغاً؟ مَا لَكُمْ لَا تَسْتَاكُون‏»؛ شما را چه شده است وقتى بر من وارد مى شويد، مى بينمتان كه دندان‌‌هايتان جرم گرفته و زرد و موهايتان ژوليده است. چرا مسواك نمى زنيد». مومن مسواک می‌‌زند. نخ دندان، مسواک، چوب اراک، تمام اینها را مؤمن باید انجام بدهد؛ دهان مومن بوی بد نمی‌‌دهد و دندان‌‌هایش زرد نیست.
مرد باید در خانه تمیز و آراسته باشد
پیامبر اکرم (ص) می‌‌فرمایند: «لباس‌‌هاى خود را تميز كنيد و موهاى خود را كم كنيد، مسواك بزنيد و آراسته و پاكيزه باشيد زيرا يهودان چنين نكردند و زنانشان زناكار شدند.»
مرد باید خصوصا جلوی همسرخود تمیز باشد؛ حضرت امام راحل پیژامه‌‌ی خود را نیز اتو می‌‌کردند. حتی دستمال‌شان را که در جیب‌شان می‌‌گذاشتند اتو می‌‌کردند. حتما لباس داخل منزل‌شان باید با شلوارشان همرنگ می‌‌شد؛ این بزرگواران اینگونه مسائل را رعایت می‌‌کردند. نظافت باید رعایت بشود.
پیامبر اکرم (ص) می‌‌فرمایند: «مَنِ‏ اتَّخَذَ ثَوْباً فَلْيُنَظِّفْهُ‏»؛ هر کسی لباسی برای خود تهیه کرد، باید همیشه آن را پاکیزه نگه‌‌دارد.
توجه امام خمینی به نظافت هنگام غذاخوردن
هرگاه امام خمینی(ره) می‌‌خواستند غذا بخورند، دستمالی بلند که شبیه پیشبند بود را جلوی گردن و سینه خود قرار می‌‌دادند، تا احیاناً غذایی روی لباس ایشان نریزد و لباسشان لکه نگیرد. امام به عنوان بزرگترین رهبر قرن و مرجع تقلید، تا این حد رعایت می‌‌کردند.
مورد دیگر که به همین نظافت ارتباط دارد نظم است. حضرت علی(ع)، امام حسن (ع) و امام حسین(ع) و تمام نسل خود را سفارش می‌‌کنند. حضرت می‌‌فرمایند: «أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُم، هر کس بعد از من نیز این نوشته را می‌‌خواند او را به تقوا و نظم در کارها سفارش می‌‌کنم.»
تمرین نظم در برنامه‌های عبادی اسلام
کار خدا و احکام ما همه با نظم است. نمی‌‌گویند به هر طرف دلتان خواست نماز بخوانید، می‌‌گویند همه باید به یک سمت نماز بخوانند. در مسجد نمی‌‌شود هر کس هر جا ایستاد نماز بخواند، می‌‌گویند حتما باید اتصال بین صفوف باشد و همه باید شانه به شانه یکدیگر باشند. اینکه بگوییم من دلم می‌‌خواهد نماز صبح را سه رکعت بخوانم، نماز ظهر را پنج رکعت، نمی‌‌شود، همه باید مثل هم بخوانند.
اینکه من دوست داشته باشم نماز را فارسی بخوانم نمی‌شود، همه باید با یک زبان بخوانند. و این‌ها نشان از نظم است و همه چیز دقیق است. ماه رمضان و روزه‌گرفتن و افطار کردن در زمان مشخص نیز مصداق نظم است، پرداخت خمس و زکات نظم است و موارد دیگر. همه چیز اسلام بر پایه نظم می‌‌چرخد.
کهکشان‌‌ها اگر یک سانتی متر این طرف و آن طرف بشود همه چیز به هم می‌‌ریزد. شب و روز نیز دقیق است و شما صد سال آینده نیز می‌‌توانید اذان فلان روز را تشخیص دهید. خدای تعالی می‌‌فرماید: «إِنَّا کُلَّ شَیْ ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ، ما هر چیزی را به اندازه (و روی حساب) آفریدیم. »
نظم شهید ثانی در برنامه‌‌های روزانه
نويسنده کتاب روضات‌الجنات مى‌‌نويسد: شهيد ثانى، اوقات شبانه روز خود را به گونه‌اى تنظيم مى كرده و از آن استفاده مى‌برده كه حتى يك لحظه از آن، بيهوده تباه نمى‌شده و به هدر نمى‌رفته است.
لحظه‌‌های روز را نیز هدر نمی‌‌داده است. مومن نباید به گونه‌‌ای باشد که شبانه روز او همینطور بیاید و برود. مومن باید دقیق باشد و همه کار آن بر پایه نظم باشد. در این زمینه هر چه خاطره بخواهیم نقل کنیم باید از امام خمینی بگوییم.
کتابی با عنوان آینه نظم نوشته شده که در آن خاطراتی در رابطه با نظم حضرت امام قید شده است و نظم عجیبی بر زندگی امام حاکم بود.
نظم امام خمینی هنگام تشرف به حرم
یکی از شاگردان حضرت امام می‌‌گوید: دریکی از سفرهایمان به عراق در صحن حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) نشسته بودیم و با عده‌‌ای از فضلا صحبت می‌‌کردیم. وقتی صحبت تمام شد، آقایان می‌‌خواستند بروند، ساعت را که نگاه کردند، اختلاف ساعات پیش آمد. در ضمن ساعت حرم نیز که ساعتی عربی بود وقتی متفاوت با ساعت‌‌های ما را نشان می‌‌داد.
اختلاف ساعت‌‌های ما هم با کمی اختلاف ۵ دقیقه و۷ دقیقه را کم و زیاد نشان می‌‌داد. در همان حال یکی از اساتید نجف که آنجا حضور داشتند با حالت هیجان زده‌‌ای گفت: ساعت‌‌هایتان را میزان کنید، الان ساعت دقیقا ً۳ از شب است. با تعجّب به ایشان نگاه کردیم و گفتیم چطورمگر؟ گفتند: ایشان که می‌‌رود (و اشاره به حضرت امام کردند) هرشب در همین ساعت قدم داخل صحن می‌‌گذارند و بعد ما ساعت‌‌هایمان را میزان کردیم. این مطلب می‌‌فهماند که امام چقدر در وقت دقیق و منظّم بودند که حتی ورود ایشان خودش ساعت است.
مصرف دارو، دقیقا وسط غذا!
شخصی تعریف می‌‌کرد و می‌‌گفت که حاج احمد آقا به ما گفت: «بشقاب برنج جلوی حضرت امام بود.ایشان قاشق را وسط ظرف زدند و مقداری برنج را اینطرف و مقداری را آنطرف دادند. به امام گفتم آقا چرا اینکار را می‌‌کنید؟ حضرت امام فرمودند: پزشک به من گفته است: که قرصت را وسط غذا بخور و من دارم وسط غذا را مشخص می‌‌کنم». کسی که می‌‌تواند دنیا را متحول کند برای همه چیز خود برنامه دارد و همه کارهای او منظم است.
تنظیم ساعت پخت غذا با زمان قدم‌زدن امام
خادم حضرت امام (ره) نقل می‌‌کردند که: «ایشان هر روز نیم ساعت به ظهر مانده به حیاط می‌‌آمدند و کمی قدم می‌‌زدند و این عادت هر روزشان بود. من نیز درست نیم ساعت به ظهر آشپزی را شروع و زیر غذا را روشن می‌‌کردم، یک روز به علّت کارهای زیادی که داشتم یادم رفته بود که زیر غذا را روشن کنم، ولی همین که امام را مشغول قدم‌زدن در حیاط دیدم، یاد وقت قدم زدن امام و تقارن درست کردن غذا افتادم. برای همین سریعاً به آشپزخانه رفتم و مشغول تهیه غذا شدم.»
نظم شهید شهریاری در مناسبت‌‌ها
شخصی تعریف می‌‌کند که: «شهید شهریاری تعصب عجیبی بر روی اهل بیت(ع) داشت و همیشه در شهادت‌‌ها لباس مشکی می‌‌پوشید. حتی در وفات عبدالعظیم حسنی لباس مشکی می‌‌پوشید. نظم عجیبی داشت و یک بار نشد مناسب شهادت و یا رحلتی باشد و ایشان لباس سیاه نپوشد.» کارکنان دانشگاه این شهید را تقویم دانشگاه می‌‌دانستند، اینقدر دقیق بود. گاهی انسان یادش می‌‌رود، اما ایشان تمام مسائل را رعایت می‌‌کردند.

انتهای پیام