دستان خالی معلمان از ابزارهای کمک آموزشی/ تدوین کتاب برای چندپایه‌ها متوقف شد

الهه ستوده، از مؤلفان کتاب قرآن پایه اول، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره محتوای کتاب قرآن پایه اول گفت: این کتاب با در نظر گرفتن گروه سنی دانش‌آموزان در پایه‌های مختلف تدوین شده و با توجه به تغییرات ایجاد شده در طی سال‌های مختلف، آموزش‌هایی به معلمان داده شده و کتاب راهنمای تدریس هم تدوین شده است. از معلمان انتظار می‌رود براساس دوره‌هایی که طی کرده‌اند و همچنین کتاب «راهنما معلم» بتوانند به دانش‌آموزان آموزش دهند و ایجاد انگیزه کنند.

وی با اشاره به اینکه برخی بیان می‌کنند محتوای کتاب برای دانش‌آموزان سخت است، افزود: بخشی از سال تحصیلی که می‌گذرد، آموزش‌های قرآن با لوحه‌ها آغاز می‌شود و در دروس ابتدایی پیام‌ها، داستان‌ها و شعرهای قرآنی با دانش‌آموزان کار می‌شود. روخوانی مورد نظر ما نیست، اما لوحه‌ها در املای فارسی و حتی خواندن آن به دانش‌آموزان کمک می‌کند و اگر زیر و زِبَری دارد، به راحتی می‌توانند بخوانند و سختی خاصی هم ندارد. کلمه «اَبا، دَنا و سارَ» در لوحه زمانی است که این حروف را در کتاب فارسی خوانده‌اند؛ از این رو این لوحه کمک می‌کند تا آنان هم یادگیری الفبای فارسی تثبیت شود و هم با زبان قرآن آشنا شوند.

ستوده با اشاره به دلایل تغییر رسم‌الخط قرآن در دوره ابتدایی بیان کرد: بعد از پایه سوم طبیعی است که رسم‌الخط قرآن تغییر یابد، چراکه دانش‌آموزان کم‌کم باید رسم‌الخط عربی را بیاموزند و بتوانند رسم‌الخط قرآن را بخوانند؛ از این رو در ابتدا موارد و نکات ساده و سپس موارد سخت آموزش داده می‌شوند. منتها مشکل اساسی سطح توقع معلمان است. آموزگاران با وجود آموزش‌هایی که دیده‌اند، به جای اینکه به صورت تشویقی به بچه‌ها آموزش دهند، کاملاً این آموزش فضای درسی به خود می‌گیرد. درست است که درس مجزایی است و نمره دارد، اما این سخت‌گیری‌ها سبب می‌شود تا بچه‌ها از آن فاصله بگیرند. این کتاب به قدری سهل و آسان است که در زمان تدریس هیچ وقت با بچه‌ها و یا خانواده‌ها دچار مشکل نشدم، چون می‌دانستم روند کار چگونه است.

وی تصریح کرد: در یک سال گزارشی به دست ما رسید که معلمی به بچه‌ها گفته که کتاب را رونویسی کنند. مبنای ما اصلاً رونویسی نیست و یا برخی می‌گویند دروس کتاب را حفظ کنید که بازهم مبنا بر حفظ اجباری نیست. حتی پیام‌های قرآنی را با بازی و شیوه‌های جذاب به آنان آموزش می‎‌دهیم. نحوه تدریس معلمان کار را دشوار می‌کند. معلمانی داریم که براساس راهنما تدریس کرده‌اند و راضی هم هستند. در حین تألیف شش پایه از کتاب قرآن را هم تدریس کرده‌ام و بازخوردهای آن را دیده‌ام. نمی‌توانم بپذیرم که کتاب سخت و سنگین است. همه این‌ها به معلم برمی‌گردد و معلمان براساس وجدان کاری، روند آموزش را پیش می‌گیرند.

ستوده در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا به هدف آموزش کتاب قرآن که کمک به آموزش عمومی قرآن است نرسیده‌ایم، بیان کرد: مشکل این است که یکسری از معلمان سخت‌گیری می‌کنند و از یک طرف هم معلمانی داریم که توجهی به کتاب ندارند. همکاری داشتیم که روز اول به بچه‌ها گفته بود کتاب را کنار بگذارید و هر کسی در منزل یاد بگیرد و درس فقط ریاضی، علوم و فارسی هست. متأسفانه نظارتی که باید وجود داشته باشد نیست و وقتی نظارت نباشد سخت‌گیری و یا سهل‌گیری می‌شود. اگر در مقام معلم قرآن خواندن آن را بلد نباشم، چطور می‌توانم به دانش‌آموزان آموزش دهم و ایرادهای آن‌ها را برطرف کنم. بارها دیده‌ایم که معلمان در پایه‌های بالاتر اصلاً حوصله تدریس ندارند و بهانه‌شان نیز این است که حجم کتاب‌های دیگر سنگین بوده و نمره سایر کتاب‌ها برای خانواده‌ها اهمیت دارد.

وی در ادامه به راهکار این مسئله اشاره کرد و گفت: در دانشگاه فرهنگیان تدریس کرده‌ام و دانشجوها زمانی که کارورزی می‌رفتند و گزارش کارشان را می‌آوردند، می‌گفتند که معلم اصلاً کاری به کتاب قرآن ندارد. پس چرا شما می‌گویید که این درس را دقیق کار کنید. مسئله هم همین است وقتی کتابی تألیف می‌شود اهدافی برای آن وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: در این زمینه علل مختلفی وجود دارد که به اهداف معین نمی‌رسیم؛ اولاً اینکه مسئولان باید خودشان به قرآن توجه کنند. وقتی می‌خواهند سطح علمی دانش‌آموزان را بسنجند فقط به دروس پایه توجه دارند و هیچ وقت نشده که روخوانی قرآن هم مؤلفه‌ای برای این امر باشد. همچنین معلم باید الگو باشد، وقتی من برخی صفات و اخلاقیات را نداشته باشم، دانش‌آموز نیز از من الگو خواهد گرفت. حتی باید با خانواده‌ها صحبت کنیم که در کنار زبان انگلیسی، زبان قرآن هم مورد نیاز است. نمی‌گوییم به صورت حرفه‌ای آموزش ببینند، اما اینکه بتوانند کتاب رسمی دین خود را بخوانند خیلی مهم است.

این مؤلف گفت: آگاه‌سازی خانواده‌ها، مسئولان ادارات و مدیران مدارس نیز باید انجام شود و همه درگیر این مسئله شوند. طی این سال‌ها معلمانی بوده که آموزش‌هایی هم ندیده‌اند و همان طور سر کلاس‌ها حاضر شده و براساس سواد قرآنی که از قبل داشته‌اند، دانش‌آموز را با شیوه خود آموزش داده‌اند و می‌دهند که این باعث ‌دلزدگی کودک می‌شود. یعنی به‌روز شدن با آموزش‌های ضمن خدمت برای معلمان یکی از ضروریات است، حتی باید اجازه دهند مؤلفان این کتاب برای معلمان تدریس نمونه داشته باشند. وقتی آموزش‌ها درست انجام شود، بچه‌ها باید بتوانند در پایان پایه ششم قرآن را به خوبی و راحتی روخوانی کنند.

ستوده بیان کرد: سال‌ها قبل که مسئول کارهای قرآن یکی از مناطق تهران بودم، لوحه‌ها در انبار اداره بلوکه شده بود و مسئولان نمی‌دانستند با این لوحه‌ها چه کنند. در حالی که آموزش لوحه اهمیت ویژه‌ای دارد و اگر با این لوحه‌ها کار شود، بچه‌ها نه با مشکل آموزش مواجه خواهند شد و نه در ادبیات فارسی مشکلی خواهند داشت، بلکه کمکی هم به آموزش زبان فارسی هست. امیدوارم مسئولان اجازه دهند مؤلفان نسبت به این کتاب بازنگری دوباره داشته باشند. چون هر چند سال یکبار کتاب تغییر می‌کند و می‌توان نواقص را براساس بازخوردهای موجود برطرف کرد. وقتی این کتاب پس از تغییر به یکباره در کلاس‌ها تدریس شد و حالت آزمایشی آن کنار رفت، طبیعی است که ایرادهایی ممکن است وجود داشته باشد. اکنون سال‌هاست که این حالت آزمایشی در کتاب برچیده شده و کتاب‌ها پس از تغییر، آموزش داده می‌شود و اجاره نمی‌دهند که با وجود این تغییرات در این کتاب‌ها در ابتدا به صورت آزمایشی آموزش داده شوند.

وی در پاسخ به اینکه آیا به نظرتان انجام اصلاحات کتاب قرآن پایه اول ضروری است، اظهار کرد: معلمانی از شهرهای مختلف با من تماس می‌گیرند و سؤال‌هایی را مطرح می‌کنند، اما تاکنون مشکل خاصی درباره کتاب قرآن به ویژه پایه اول وجود نداشته، جز اینکه کتاب راهنمای تدریس به دست معلمان نمی‌رسد؛ چراکه داستان‌هایی که در کتاب هست، باید مطابق راهنمای تدریس باشد و یا لوحه‌ها به شهرستان‌ها نمی‌رسد. از این رو مسئولان باید یکی از دغدغه‌هایشان کتاب قرآن باشد. در برخی موارد نوار و یا لوحه مؤثر است و یا در جایی راهنمای تدریس معلم کارساز است. این ابزار در دست معلم نیست و با کتابی مواجه می‌شود که نمی‌داند چه کار کند. معلمانی هم با من در تماس بوده‌اند و می‌خواستند آموزش‌های مجدد و جدیدتری را در امر اموزش قرآن بگذرانند که در این زمینه اختیاری نداریم.

ستوده در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا این کتاب برای همه دانش‌آموزان سراسر کشور چه در تهران و یا مناطق محروم و کم‌برخوردار یکسان است، بیان کرد: درست است این کتاب برای حتی دانش‌آموزان عرب‌زبان هم همین است و یا در جریانم که آموزش این کتاب در استان گلستان به این صورت انجام نمی‌شود و آن‌ها آموزش را از قرآن شروع می‌کنند. یعنی این را به عنوان کتاب درسی در کنار آموزش قرآن و سایر درس‌ها دارند. در مناطق مختلف تهران مشکل خاصی وجود دارد، اما در برخی مناطق کشورمان کلاس‌های چند پایه وجود دارد که آموزش برای آن‌ها بسیار سخت است و چند سال پیش کتابی را برای حل این مشکل در نظر گرفتیم، حتی چارچوب کار را نیز نوشته شد، اما این کار متوقف شد و برنامه جدیدتری به عنوان برنامه درسی ملی مطرح شد. کسی هم به عنوان مسئول و مدیر این کار را پیگیری نکرد تا به سرانجام برسد.

 وی تصریح کرد: متأسفانه همانند سابق، سرمایه‌گذاری از سوی سازمان پژوهش آموزش و پرورش برای قرآن انجام نمی‌شود و در این زمینه مؤلفان اختیاری ندارند و نمی‌توانند کاری انجام دهند. این نیاز وجود دارد که کتاب مجزایی برای دانش‌آموزان مناطق محروم تألیف شود و معلمان نیز از این موضوع بسیار استقبال کردند، اما همانند بسیاری از پروژه‌های دیگر که به دلیل کمبود بودجه و منابع و ... متوقف می‌شود، این کار نیز متوقف شد و به نظرم این کار سلیقه‌ای است و آن طور که باید حمایتی از سوی سازمان پژوهش آموزش و پرورش انجام نمی‌شود تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.

ستوده در پاسخ به اینکه برخی انتقادها در مورد آموزش‌های قرآنی در دارالقرآن وجود دارد و مبنی بر این است که آموزش‌ها آسیب‌هایی را وارد می‌کند، اظهار کرد: این مسلم است. برخی آموزش‌ها به صورت اشاره‌ای است و درصورتی که آیا اشاره در همه جهان یکسان است؟ این شاید جذابیت ظاهری برای بچه‌ها داشته باشد و شاید هم محاسنی از نظر ترجمه، اما وقتی اصل کتاب قرآن مورد توجه نیست به عنوان یک کتاب لابه‌لای کتاب‌های دیگر می‌آید و گاهی اوقات تا آخر سال هم باز نمی‌شود.

وی در پایان یادآور شد: از معلمان می‌خواهم همان طور که کتاب راهنمای تدریس ریاضی برایشان اهمیت دارد، راهنمای قرآن هم بگیرند. برای این کتاب زحمات زیادی کشیده شده و عده‌ای روزها و سال‌ها وقت گذاشته‌اند تا در دست دانش‌آموزان قرار گیرد.

گفت‌وگو از سمیه قربانی

انتهای پیام