ره‌آورد مهم انقلاب اسلامی؛ سازگاری عقلانیت و فطرت است
گروه اندیشه ــ هشتمین جلسه کرسی‌های آزاداندیشی با موضوع تبیین بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری در دانشگاه طلوع مهرقم برگزار شد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهاجرنیا، پژوهشگر مسائل سیاسی در هشتمین نشست کرسی‌های آزاداندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، با بیان این که بر اساس بیانیه گام دوم، نظم سیاسی جمهوری اسلامی، هم ریشه در فطرت و شعارهای فطری دارد و هم ناشی از قرارداد اجتماعی و رأی مردم است گفت: سازگاری عقلانیت و تفاهم اجتماعی با فطرت انسانی بزرگ‌ترین ره‌آورد انقلاب اسلامی است.
اهمیت فطرت در اعتقادات اسلامی
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه مبانی تجربی و عقلی بیانیه گام دوم، با اشاره به مبانی فطری آن افزود: بحث فطرت در اعتقادات اسلامی، جایگاه مهمی دارد و اگر فطرت به مثابه مبنا باشد نیازمند تبیین جدی است. در آغاز بیانیه، مقام معظم رهبری با تأکید بر مبنای فطری مفاهیم اساسی انقلاب می‌فرمایند: برای همه چیز می‌توان طول عمر مفید و تاریخ مصرف فرض کرد؛ اما شعارهای جهانی این انقلاب، این انقلاب دینی از این قاعده مستثنی است. آن‌ها هرگز بی‌مصرف و بی‌فایده نخواهند شد. زیرا فطرت بشر در همه عصرها با آن سرشته است. آزادی، اخلاق، معنویت، عدالت، استقلال، عزت، عقلانیت، برادری به یک نسل و یک جامعه مربوط نیست تا در دوره‌ای بدرخشد و در دوره‌ای دیگر افول کند. هرگز نمی‌توان مردمی را تصور کرد که از این چشم‌اندازهای مبارک دلزده شوند. ایشان مبنا و ریشه جاودانگی انقلاب و شعارهای آن را در فطرت می‌دانند و چون فطرت قاعده ثابت، فراگیر، فرازمانی و فرامکانی و جاودانه است، هیچ گاه دچار کهنگی، تغییر، استثنا، موردی و جزیی نمی‌شود و در همه جوامع، همه انسان‌ها و در همه تاریخ وجود دارد. شعارهای اساسی و مفاهیم بنیادین انقلاب اسلامی بر مبنای فطرت و از سنخ امور فطری‌ا‌ند، حرکت در بستر زمان و در مدار تجربه و محوریت سبک زندگی، سبب احیا، شفافیت، بالندگی و اثرگذاری آن‌ها در حیات اجتماعی بشر می‌شود. با این مبناسازی، مقام معظم رهبری به تجربه چهل ساله موفق انقلاب اسلامی و چشم انداز چله‌های تمدن‌ساز آن اشاره می‌کنند.
این پژوهشگر مسائل سیاسی با بیان این‌که اصطلاح فطرت در مقابل سه مفهوم؛ طبیعت جمادی، طبیعت نباتی و غریزه حیوانی است، گفت: این چهار مفهوم همان چیزهایی هستند که در اعتقادات دینی از آن‌ها با عنوان قوانین آفرینش، سنت‌های الهی و اساس نظم کیهانی یاد می‌کنیم. وقتی گفته می‌شود در نظام خلقت قوانینی حکمفرماست، قوانین در واقع چهار نوعند، یک بخش از آن قوانین مربوط به فطرت و سرشت ذاتی انسان است. امر فطری؛ یعنی امر انسانی که با روح انسان و حقیقت ترکیبی انسان سرو کار دارد؛ با عقلانیت انسان سروکار دارد. مسئله‌ای انسانی و فطری تلقی می‌شود که مربوط به برترین موجود نظام هستی است. امور فطری کاری با جمادات، نباتات و حیوانات ندارند. اموری که رهبری در بیانیه، فطری می‌دانند، چون انسانی هستند. متناسب با همه انسان‌ها هستند؛ دوام دارند؛ بقا دارند؛ تکوینی هستند.
بازگشت به فطرت فضلیت است
وی در ادامه افزود: فضیلت زمانی است که انسان به آن فطرت و سرشت الاهیِ خود برگردد. آن سرشت امر الاهی است و آن است که به انسان جهت می‌دهد و ارزشمند است و فضیلت محسوب می‌شود. ویژگی انسان آن است که چون در صدر آفرینش نشسته است علاوه بر فطرت از سه مبنای مربوط به جمادات، نباتات و حیوانات هم برخوردار است. به همین دلیل، فطرت گرایی، منکر طبیعت گرایی و قراردادگرایی نیست؛ بزرگ‌ترین رمز موفقیت انقلاب اسلامی سازگارکردن طبیعت‌گرایی و قراردادگرایی با فطرت انسانی است، از آن‌ها هم به‌عنوان ابزار استفاده می‌کند؛ قوانین طبیعی به‌عنوان بخشی از سنت‌های الاهی هم مورد توجه فطرت هستند و از طرفی گرایش دنیای مدرن در عبور از طبیعت گرایی و ابتنای سبک زندگی بر عقلانیت و قرارداد اجتماعی هم اجمالاً مورد توجه انقلاب اسلامی قرار گرفت. نظم سیاسی برخاسته از انقلاب اسلامی در قالب جمهوریت و‌اسلامیت، مُشعِر به این سازگاری و همروی است. سازگاری عقلانیت و تفاهم اجتماعی با فطرت انسانی بزرگ‌ترین ره‌آورد انقلاب اسلامی است. نظم سیاسی جمهوری اسلامی هم ریشه در فطرت و شعارهای فطری دارد و هم ناشی از قرارداد اجتماعی و رأی مردم است. اگر مردم رأی نمی‌دادند، جمهوری اسلامی شکل نمی‌گرفت. اگر مردم همین الآن رأی ندهند، پشت حکومت نباشند، حکومت از بین می‌رود. حضور مردم قرارداد اجتماعی است؛ اما این قرارداد اجتماعی به امور فطری هم تعلق گرفته است؛ یعنی ما قبل از این قرارداد یک سری فضایل، یک سری امور فطری‌ای داشتیم که آن را آوردیم به رأی مردم گذاشتیم؛ یعنی مردم روی فطریات در واقع به توافق و قرارداد اجتماعی رسیدند.
مهاجرنیا با بیان این‌که مقام معظم رهبری همه شعارهای اساسی انقلاب را فطری می‌دانند، به تبیین شاخصه‌ها و ویژگی‌های امر فطری پرداخت و گفت: فطرت، امری انسانی؛ و مختص به انسان است. جاودانگی و دوام دارد، کهنه و به تعبیر مقام معظم رهبری فرسوده نمی‌شود. هیچ ملتی از امور فطری خسته نمی‌شود؛ چون یک امر سازگار با سرشت انسانی و دائمی و جاودانه است. تعمیم و فراگیری آن یکی از ویژگی‌های آن است که استثنا ندارد. همه انسان‌ها را دربرمی‌گیرد؛ همه جا حضور دارد. یک چیزی که فطری شد، این‌طور نیست که بگوییم برای بعضی از انسان‌ها هست و برای بعضی‌ها نیست؛ مثلاً حق‌طلبی یک امر فطری است. همه انسان‌ها حق‌طلب هستند؛ یعنی این حس حق‌طلبی، حق‌جویی، عدالت‌طلبی، حسن احسان و... چیزهایی است که در وجود همه هست و هیچ‌کس از عدالت بدش نمی‌آید. هیچ‌کس از حق‌طلبی بدش نمی‌آید. همه انسان‌ها دنبال کمال هستند. دنبال زیبایی هستند؛ دنبال عشق هستند. این‌ها چیزهایی است که در وجود همه انسان‌ها هست و استثنا بردار نیست.
اختیاری بودن امر فطری
مهاجرنیا گفت: ویژگی بعدیِ امرِ فطری این است که اختیار در انتخاب وجود دارد؛ یعنی انتخاب امور فطری آزادانه است؛ یعنی این‌طور نیست که اگر گفتند یک چیزی فطری است، جبری درون آن باشد. آزادی و اجبار‌ناپذیری بخشی از سرشت، امور فطری است.
وی در پایان افزود: مجموعه این ویژگی‌ها بیانگر روح متعالی و متافیزیکی شعارهای انقلاب اسلامی است. آزادی، عدالت، اخلاق و معنویت و استقلال، عزت، عقلانیت، برادری و کرامت انسانی از جنس فیزیک و طبیعت و قرارداد اجتماعی نیستند. این‌ها با فلسفه انسانیت سروکار دارند. این است که رهبری روی امور فطری دست گذاشته است. شعارهای انقلاب ریشه در متافیزیک دارند. فراتر از جسم و ماده و دنیا وتوافق و قرارداد هستند.
انتهای پیام
