گزارشی از ملزومات مداحی/ هیئتی که سبب رنجش شود متناسب اجتماع نیست
گروه اجتماعی ـ مدیرکل تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه مداح باید خروجی هیئت را عود کند و نه اینکه خروجی دود شود، گفت: تفاوت این دو موضوع بسیار واضح است اگر خروجی هیئت عود شود این بوی خوش در خارج از هیئت نیز پخش می‌شود و دیگران را به وجد می‌آورد اما برخی از مجالس دود کننده است لذا هر هیئتی که سبب رنجش شود متناسب اجتماع نیست.
صدای پای محرم می‌آید. ایجاد محیطی امن و معنوی بدون هر تحریف و دغدغه‌ای مهمترین چیز برای یک مجلس عزاداری است. مهیا کردن چنین محیطی آرام و بدون حاشیه مستلزم هماهنگی و فعالیت شبانه‌روزی مدیران ارشد کشوری و استانی است.
یکی از ارگان‌های اصلی و مهم در این رابطه اداره‌کل تبلیغات اسلامی است که به همین منظور ایکنا که رسالتش پیگیری مسائل قرآنی و مذهبی است با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طاهری، مدیر کل اداره تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری و حجت‌الاسلام والمسلمین سید عزیزالله میراحمدی، معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری گفت‌وگو کرد که در ذیل می آید:
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طاهری، مدیر کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری در رابطه با تاریخچه مداحی و نوحه‌خوانی در گفت و گو با ایکنا از چهارمحال و بختیاری بیان کرد: مداحی و نوحه گری به معنای عام از دیر زمان در زندگی بشر بوده که مردم به مناسبت‌های مختلف در مصیبت‌ها مدیحه سرایی و یا در شادی‌ها مولودی خوانی می‌کرده‌ا‌ند.
وی با توجه به آنچه در روایات وجود دارد، اظهار کرد: مدیحه سرایی شیوه همه انبیاء الهی بوده و روضه خوانی برای مظلومیت انبیاء و شهدای حق علیه باطل در طول تاریخ مرسوم بوده است.
حجت الاسلام طاهری با بیان اینکه مدیحه سرایی از زمان پیامبران پیشین تا پیامبران صدر اسلام امتداد پیدا می‌کند، ادامه داد: در صدر اسلام نیز مدیحه سرایی با شهادت یاران پیامبر در جنگ‌های احد و ... به شیوه‌های مختلف وجود داشته است که با شهادت امام حسین(ع) بیشتر و به صورت ویژه مورد توجه شیعیان قرار گرفت و تا به امروز نیز امتداد دارد که دعبل خزائی و فرزدق از جمله شعرا و مدیحه سراهای زمان صدر اسلام و تاریخ ائمه(ع) بوده‌اند.
نقش مدیحه سرایی در انتقال به مفاهیم ارزشی و اسلامی
وی در رابطه با نقش مدیحه‌سرایی در انتقال مفاهیم ارزشی و اسلامی تصریح کرد: در بیان این نکته باید در ابتدا به ماهیت دین و به صورت خاص ماهیت مقاتل و منابعی که مداحان از آن برای انتقال مفاهیم و ارزش‌های اسلامی استفاده می‌کنند توجه داشت.
مدیر کل تبلیغات اسلامی استان با اشاره به اینکه منابعی که در مداحی از دیر باز تا کنون مورد استفاده قرار می‌گرفت با چند ویژگی نوشته شده است، افزود: در ابتدا اینکه برخی از این منابع به بیان یک واقعه تاریخی پرداخت و صبغه و بعد تاریخی منابع بر سایر ابعاد غلبه دارد، قسم دوم منابع، منابعی هستند که به صورت تحلیلی به مسائل پرداخته‌اند و قسم سوم نیز منابعی هستند که واقعه کربلا را از پایگاه عاطفی مورد تحلیل قرار داده‌اند که کتبی از جمله؛ لهوف سید ابن طاوس، ارشاد مفید و مقتل ابی مخنف و ... از جمله منابعی هستند که مسائل را از بعد عاطفی و تاریخی بررسی کرده‌اند.
وی با بیان اینکه منابع دینی و ارزش‌های اسلامی دو بعد عقلانی و مبتنی بر عقلانیت و بعد عاطفی و مبتنی بر احساس دارند، اظهار کرد: عقلانیت و احساسات دو بال حرکت برای القای ارزش‌های دینی و مفاهیم اسلامی هستند که بدون یکی از این‌ها یا امکان حرکت نیست و یا حرکت دچار مشکل خواهد شد.
این مدیر انقلابی گفت: لذا در ارزیابی هیئت باید توجه داشت که بعد عقلانیت که شعور دینی و شعور اجتماعی هیئت را افزایش می‌دهد و بعد احساسی عاطفی که شعور مقدس دینی را پرورش می‌دهد تا چه حد مبتنی بر ارزش دینی است. که بر این اساس می‌توان خروجی هیئت را ارزیابی کرد در واقع هیئت تراز دینی تنها در این روش مشخص خواهد شد.
حجت الاسلام طاهری به رسالت مداحان اشاره و تصریح کرد: انتقال احساس و عاطفه صحیح دینی در قالب مداحی با استفاده از منابع معتبر دینی وظیفه اصلی مداحان است. لذا نقش مداحان در تحریک عواطف صحیح و مقدس که یک ویژگی انسانی است، به میدان آوردن ارزش‌ها، بسیج کردن نیروها برای حضور در اجتماعات مذهبی بسیار مهم است که حضور رزمندگان در دفاع مقدس نمونه بارز تحریک صحیح احساسات مردم برای دفاع از کشور و حضور جوانان در پیاده روی اربعین نمونه‌ای از به میدان آوردن نیروها در یک حرکت ماندگار به شمار می‌آیند.
آسیب‌های کلی حوزه مداحی
وی در رابطه با آسیب‌های مداحی به عدم استفاده از منابع معتبر اشاره کرد و افزود: گاهی مداحان به علت سطح علمی که دارند امکان استفاده از منابع معتبر را ندارند لذا مداحان در این مسیر باید تقویت شوند. همچنین استفاده از سبک‌های نامناسب با مداحی دینی که گاهی نسبتی با تمدن و تفکر شیعی ندارد که اگر مداح با روش و شیوه صحیح به ترویج ارزش‌ها نپردازد، نه تنها مصلح نیست بلکه مخرب نیز است.
حجت الاسلام طاهری با بیان اینکه مداحی باید خروجی هیئت را عود کند و نه اینکه خروجی دود شود، اظهار کرد: تفاوت این دو موضوع بسیار واضح است اگر خروجی هیئت عود شود این بوی خوش در خارج از هیئت نیز پخش می‌شود و دیگران را به وجد می‌آورد اما برخی از مجالس دود کننده است لذا هر هیئتی که سبب رنجش شود متناسب اجتماع نیست.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان گفت: وضعیت هیئت باید به گونه‌ای باشد که اگر فردی وارد جلسه می‌شود مسائل اهل بیت(ع) تنها بر زبانش جاری نشود و به جانش بنشیند اگر این ارزش‌ها از طریق هیئت به جان جوانان بنشیند سبب رشد و تعالی خواهد شد.
وی به ورودهای غیر متخصصانه و تقلیدی در مداحی اشاره کرد و افزود: گاهی مداحی به واسطه شرایط و موقیعت مکانی و زمانی قطعه‌ای را اجرا می‌کند و مداح دیگر در مکان و شرایط دیگری همان قطعه را تقلید می‌کند که دقت نکردن به شرایط و موقعیت و تقلید صرف یکی دیگر از آسیب‌های حوزه مداحی به شمار می‌آید.
حجت‌الاسلام طاهری وجود استاد عالم در کنار هر مداح را از ملزومات پیشرفت در این حوزه دانست و اظهار کرد: عدم حضور روحانی فاضل و استاد عالم در کنار مداح سبب افراط و گمراهی وی در این حوزه می‌شود.
نقش اداره تبلیغات اسلامی در ترویج قرآن در هیئات
مدیر کل تبلیغات اسلامی استان در رابطه با نپرداختن به قرآن در جلسات مذهبی اینگونه پاسخ داد: از سال‌های پیش در هیئت نورالثقلین شهر شلمزار رویکرد قرآنی اجرا می‌شود. در این جلسه قاری در جایگاه قرار می‌گیرد و سوه مورد نظر اعلام می‌شود و همه همزمان با قاری قرآن را تلاوت می‌کنند در این جلسات قرآن تنها به صورت مجلسی تلاوت نمی‌شود و کل حاضران قرآن تلاوت می‌شود.
وی ادامه داد: لذا در جلساتی که با مداحان و مسئولان هیئت داشتیم مصوب شد تا همه جلسات هیئات با قرائت قرآن آغاز شود.
حجت الاسلام طاهری با بیان اینکه ما در آغاز کار هستیم، افزود: هیئات باید مرکز آموزش قرآن باشند لذا مبلغان باید قرآن را محور فعالیت‌شان قرار دهند و مسئولان هیئت از آن‌ها بخواند که در مجالس خود به تفسیر قرآن نیز بپردازند.
ساماندهی و آموزش مداحان در استان
حجت‌الاسلام والمسلمین سید عزیزالله میراحمدی، معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایکنا از چهارمحال و بختیاری در رابطه با ساماندهی و آموزش مداحان در استان بیان کرد: از آنجایی مداحی و هیئت در راستای نشر معارف و مدح اهل بیت(ع) قدم بر می‌دارد لذا کار پسندیده‌ای است تا جایی که امام رضا(ع) برای مداحان و هیئتی‌ها دعا کرده‌اند و فرموده‌اند: خدا رحمت کند بنده‌ای را که امر ما را احیا و زنده نگه دارد.
وی ادامه داد: هیئت در راستای اهل بیت(ع) قدم برمی‌دارد و نظام جمهوری اسلامی نیز از خدمات هیئات و مداحان بسیار بهره برده است و این گروه مذهبی در پیروزی و تداوم انقلاب نقش مهمی را ایفا کرده‌اند.
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان در رابطه با ساماندهی مداحان به فعالیت‌های انجام شده تا کنون اشاره کرد و ادامه این فعالیت‌ها را نیازمند اعتبارات لازم دانست و گفت: اعتبارات سازمان تبلیغات اسلامی و همچنین اداره کل استان بسیار اندک است اما با همین بضاعت کم امورات مربوط به هیئات و مداحان را به اندازه توان انجام داده‌ایم و سامانه طوبی که یک بانک اطلاعاتی است در همین راستا ایجاده شد.
وی افزود: هزار و 370 هیئت و هزار و 116 مداح در کل استان مشغول مدح ائمه هستند که ۳۶۳نفر از بانوان و ۷۵۳نفر از آقایان در سامانه طوبی ثبت نام کرده‌اند اما از آنجایی که ثبت نام در سامانه طوبی برای هیئت فرایندی طولانی است تنها دو سوم آن‌ها در این سامانه ثبت نام کرده‌اند.
نحوه ساماندهی مداحان
حجت الاسلام میراحمدی در رابطه با نحوه ساماندهی مداحان تصریح کرد: ساماندهی طبق آئین نامه کشوری در هر شهرستان انجام می‌شود و در طول سال هر گاه که تعداد مداحان ثبت شده به ۵۰ نفر برسد ارزیابی در رشته‌های صوت و لحن، مقتل خوانی، ادبیات آئینی و ... با حضور سه الی چهار استاد برگزار می‌شود.
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان به امتیازاتی که مداحان ثبت شده در سامانه طوبی دریافت می‌کنند اشاره و بیان کرد: دریافت کارت و مجوز مداحی، شرکت در جلسات آموزشی مداحان، دریافت منابع آموزشی رایگان، شرکت در اردوهای زیارتی مشهد مقدس، تقدیر در مناسبت‌های مختلف و... از جمله خدماتی است که به مداحان ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: جلسات توجیهی و آموزش مداحی همه ساله قبل از محرم با عنوان همایش عاشورائیان که در همه شهرستان‌ها با حضور مسئولان و مدیران ارشد استانی برگزار می‌شود که برپایی کارگاه آموزشی ۱۴۴۱ نیز از جمله این جلسات محسوب می‌شود. تا کنون آمادگی خوبی برای مراسم عزاداری و معرفت افزایی امام حسین (ع) در سطح استان انجام شده است.
حجت الاسلام میراحمدی به نحوه برگزاری دوره‌های آموزشی اشاره کرد و گفت: این دوره‌ها در طول سال به مدت یک هفته با حضور مداحان شاخص و برتر استانی و مداحان حرم رضوی در صحن‌‌های در حرم مطهر برپا می‌شود.
وی ادامه داد: این دوره آخرین بار در سال ۹۷ در برای شش شهرستان در رشته‌های ادبیات عرب، نغمات و دستگاه‌های آوازی ، اخلاق مداحی، ادبیات عاشورایی و مقتل خوانی برگزار شد.
حجت الاسلام میراحمدی افزود: کانونی ویژه مداحان در سطح شهرستانی و استانی وجود دارد که در این کانون‌ها هر چهار سال یکبار انتخابات انجام می‌شود و پنج نفر در هر شهرستان به عنوان عضو کانون انتخاب می‌شوند و در نهایت مسئول شهرستان به عنوان عضو کانون مداحان استان نیز انتخاب می‌شود.
نظارت بر نحوه مداحی
وی در رابطه با سطح بندی مداحان بیان کرد: طرحی تحت عنوان « ارتقاء و ساماندهی هیئات مذهبی» از سمت معاونت پیشگیری ازوقوع جرم دادگستری و ستاد جرایم خاص و دستگاه‌های مرتبط تصویب شده است که گروه‌های مختلف تعزیه خوان، مداحان، مبلغان و... از جهات مختلف ساماندهی می‌شوند که با همکاری سازمان برنامه بودجه و دریافت هزینه لازم این کار نیز اجرایی می‌شود.
تاثیر ساماندهی مداحان بر پیشگیری از آسیب‌های هیئات مذهبی
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی در رابطه با انحرافات مداحی بیان کرد: جامعه مداحی سبب برکات بسیاری در جامعه هستند اما انحرافاتی مانند دریافت پول‌های گزاف توسط برخی از مداحان در مجالس ترحیم بدون توجه به نرخ مصوب شده، مداحی با نی در برخی از مساجد، بیان مضامین بی‌محتوا، خرافی و بدعت آمیز در جلسات آسیب‌های مداحی محسوب می‌شود که دقت مسئولان استانی و کشوری را برای جلوگیری از این تحریفات می‌طلبد.
وی ادامه داد: مداح در هیأت به عنوان سرگروه یک گروه است که اگر سرگروه ساماندهی شود دیگر اعضاء گروه نیز کمتر دچار آسیب‌ها و مسیرهای انحرافی می‌شوند. لذا در ابتدا مداح باید ساماندهی شود تا خروجی هیئت یک خروجی اثرگذار باشد.
گزارش از زینب رحیمی /خبرنگار چهارمحال و بختیاری
انتهای پیام
