هیچ‌کس از طریق جبر به سوی خیر کشیده نمی‌شود

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکات، شب گذشته، ۲۹ مهرماه در جلسه تفسیر مؤسسه «بیان هدایت نور» مشهد با اشاره به آیه ۶۲ سوره قصص اظهار کرد: خداوند روز قیامت از مشرکان می‌پرسد کسانی که آنان شریک خدا می‌دانستید کجا هستند؛ در پایان این آیه از کلمه «تزعمون» استفاده شده و این یعنی این پندارِ دروغ مشرکان مبتنی بر توهم بوده است.

وی ادامه داد: در ابتدای آیه نیز خداوند با بانگ و فریاد با مشرکان سخن می‌گوید و این ویژگی نصیب انسان‌های بدبخت در روز قیامت است، خداوند به آنان می‌گوید: «شما به جای خداوند دیگران را ملجأ خود می‌دانستید، به سمت آن‌ها رفتید و به آنان تکیه کردید».

انصاری بیان کرد: در آیه بعد آنان که عذاب الهی برایشان قطعی است و در آستانه اجرای حکم الهی هستند، لب به سخن می‌گشایند، این افراد کسانی هستند که خود به عنوان شرکای خدا قرار گرفتند و جلودار مردم در شرک بودند و به دوزخ می‌روند، آن‌ها می‌گویند پروردگارا، همان گونه که خودمان گمراه شدیم این جماعت را نیز گمراه کردیم.

گریز از توحید و تقابل با رشد انسان

صاحب تفسیر مشکات افزود: این افراد که در اینجا با خدا سخن می‌گویند، در واقع همان رهبران فرقه‌ها و مکاتب الحادی هستند، در این آیه از واژه «غوینا» استفاده شده که معنای غوایت، تضاد و تقابل با رشد است، توحید انسان را دقیقاً به مقصد او در آفرینش می‌رساند، کسانی که این توحید را از انسان می‌گیرند، باعث حیرانی و اطلاعات آدمی در دنیا و آخرت می‌شود.

وی بیان کرد: از خصوصیات زندگی انسان همانندسازی کردن برای خود است، آنان که طعم توحید و اخلاق و انسانیت را چشیده‌اند، تشنه این هستند که دیگران را به این صلاحیت برسانند و همانند خود کنند و این نگرش مؤمنان و فرهیختگان است، از طرف دیگر زشت‌کاران هم سعی می‌کنند تا برای خود همانندسازی کنند، به این منظور که در زشتی خود انگشت‌نمای خلق نباشند.

انصاری افزود: به دلیل وجود همین همانندسازی‌ها در آموزه‌های دینی پرهیز از مصاحبت با افراد بد مورد تأکید قرار گرفته، چرا که نفس انسان خوپذیر است؛ سردمداران شرک در دنیا در محضر پروردگار می‌گویند ما پیروان خود را به این تحیر فراخواندیم، اما آنان در اینکه از ما تبعیت کنند یا نه اختیار داشتند، قدرتی که به زور سلاح و جبهه حاکم می‌شود پس از برداشته شدن جبر از بین خواهد رفت و هیچ‌کس به وسیله جبر نه به خیر کشیده می‌شود، نه به سمت شر می‌رود.

این مفسر قرآن گفت: جلوداران شرک در محضر پروردگار از پیروان خویش بیزاری می‌جویند، در صورتی که آنان در دنیا تشکیل گروه‌ها و جماعاتی داده بودند و ارتباطات وابستگی‌هایی با پیروان خود داشتند، البته در دیگر آیات قرآن نیز پیروان هم از رهبران خود بیزاری می‌جویند.

وی ادامه داد: معیارهای دنیا در آخرت براساس یک اصل بازآفرینی می‌شوند، هرکدام از پیوندهای انسانی در هر زمینه‌ای به طور کلی قطع می‌شود بسیاری از کسانی که در دنیا ارتباطات تنگاتنگی داشتند، دشمنان جدی هم می‌شود، همه از همه می‌گریزند و سعی دارند هرکسی را پیش مرگ خود کنند تا نجات یابند.

عبادت شرک‌آلود

انصاری بیان کرد: رهبران شرک روز قیامت پیروان خود را به دروغگویی متهم می‌کنند، به خداوند می‌گویند که اینان هرگز ما را عبادت نکردند، البته این سخن درستی است چرا که قضای الهی بر عبادت غیر خدا تعلق نمی‌گیرد و این صرفاً توهمات و هوای نفس انسان‌ها بوده که مورد پرستش قرار گرفته است، حاکمیت و ولایت تنها برای خداست.

صاحب تفسیر مشکات ادامه داد: پس از این گفت‌وگوها وقت آن است که عذاب الهی محقق شود، خداوند می‌گوید کاش این‌ها هدایت‌پذیر بودند و رشد پیدا می‌کردند، چرا خدا به دنبال عذاب نیست و بنای الهی رسیدن رحمت به بندگان است، در یک معنای دیگر می‌توان گفت این افراد عذاب می‌بینند چون هدایت نپذیرفتند و این معنای شرطی این آیه است.

وی بیان کرد: از افرادی که مورد عذاب الهی قرار می‌گیرند پرسیده می‌شود مگر پیامبران شما را به چه چیزی دعوت کردند و شما چه پاسخی به پیامبران دادید؟ اینجاست که تک‌تک انسان‌ها باید خود را مخاطب این آیه بدانند و به خود بگویند ما چه پاسخی به پیامبر خود دادیم؟ افرادی که در دنیا مشرک بودند، جوابی برای این سؤال ندارند و چنان در حیرانی فرو رفتند که نمی‌توانند به دنبال پاسخ باشند.

انصاری گفت: انسان هر مقدار از ظرفیت وجودی خود در دنیا استفاده کند، به همان اندازه در قیامت محشور می‌شود و چنان که در دنیا چشم خود را به روی پیامبران بسته است در آخرت نیز کور خواهد بود و هیچ فیض و خیر به این انسان‌های بی‌لیاقت نمی‌رسد، این اوج محاکمه سخت الهی است، البته در آیات دیگر باز نسیم رحمت خدا وزیدن می گیرد و سه فرصت برای انسان‌های عصیانگر بیان می‌شود.