رتبه‌بندی معلمان؛ افزایش حقوق یا کیفیت‌بخشی به عملکرد معلمان؟
دیگر رسانه‌ها ــ بعد از تصویب طرح رتبه‌بندی معلمان در هیئت دولت و نزدیک شدن به اجرایی شدن این طرح، سوالات جدیدی مطرح می‌شود، از جمله اینکه آیا این طرح صرفاً یک افزایش حقوق است یا به کیفیت‌بخشی نیز می‌انجامد.
اما شاید پیش از اینکه درباره طرح سخن گفته شود بهتر است مسیری که این طرح تا تصویب در هیات وزیران طی کرده و پیش بینی برای روزهای پیش رو تا عملیاتی شدن آن را مرور کوتاهی کنیم.
از اردیبهشت ۹۸ تا آذر ۹۸؛ رفت و آمد طرح از دولت به وزارتخانه
اردیبهشت امسال سیدمحمد بطحائی وزیر وقت آموزش و پرورش اعلام کرد: در سالی که مزین به رونق تولید شده، طرح‌های مختلفی را در آموزش و پرورش در دست اجرا داریم. یکی از آنها طرح رتبه بندی معلمان است که هدف اصلی آن ارتقای شایستگی‌های حرفه‌ای است. این طرح در جلسات کارشناسی کمیسیون اجتماعی دولت بررسی شد و در نوبت طرح در جلسه هیأت وزیران است.
از اردیبهشت ۹۸ تا آذر ۹۸ اما ۷ ماه این طرح در نوبت ماند و همین باعث شد بارها در دوره تغییر و تحولات مدیریت کلان در آموزش و پرورش طی این مدت، سخن از این طرح و اینکه در کدام مرحله قرار دارد، با جملات و حرف های تکراری تبیین شود.
خرداد ۹۸ که دیگر سید جواد حسینی سرپرست آموزش و پرورش بود، وی در حاشیه همایش مهر خوبان در جمع خبرنگاران درباره روند اجرای طرح رتبه بندی فرهنگیان اظهار کرد: رتبه بندی معلمان اصلاحیه کوچکی دارد و پس از آن به صحن هیئت دولت می‌رود. البته در جلسه دیروز شورای اقتصادی با حضور سران سه قوه اعتبار بخش اول و دوم رتبه بندی تامین شده است که آن را اجرایی کنیم البته رتبه بندی اعتباری بیشتری می خواهد و تلاش می کنیم آن را محقق کنیم زیرا معتقدیم یکی از عوامل افزایش انگیزه معلمان، اجرای رتبه بندی و سنجش صلاحیت های معلمی است. آقای بطحایی و رئیس جمهور هم تاکید داشتند که باید انجام شود.
مرداد ۹۸ بار دیگر سیدجواد حسینی این بار در مصاحبه با رسانه ملی از اجرای طرح رتبه بندی معلمان گفت. وی اما از اجرای این طرح در نیمه شهریور امسال خبر داد و گفت: با اجرای این طرح ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان به دریافتی معلمان افزوده خواهد شد. با اعتبار ۲ هزار میلیارد تومانی که برای اجرای طرح رتبه بندی در نظر گرفته شده است افزایش حقوق معلمان در احکام حقوقی آنان از شهریور اعمال می‌شود.
این در حالی است که این روزها وزیر آموزش و پرورش از افزایش ۲۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومانی حقوق معلمان صحبت می کند و از اعمال این تغییر در حقوق از ابتدای مهرماه در حقوق معلمان. اینجاست که باید به نشست سرپرست آموزش و پرورش با رئیس سازمان برنامه و بودجه در شهریور ۹۸ باز گردیم که در آن دیدار دو طرف بر تخصیص ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار رتبه‌بندی فرهنگیان از اول مهرماه توافق کردند.
اواخر شهریور ۹۸ که حالا دیگر محسن حاجی میرزایی به عنوان وزیر آموزش و پرورش درباره اجرایی شدن این طرح مورد سوال قرار می گرفت، در حاشیه نشست نهمین دوره مجلس دانش آموزی که در ساختمان مجلس قدیم شورای اسلامی برگزار شد، درباره رتبه بندی معلمان گفت: ۲ هزار میلیارد تومان تخصیص داده شده، آیین نامه آن تنظیم شده و آموزش و پرورش به دولت تقدیم کرده است و اکنون در فرایند بررسی دولت است و حتما امسال بودجه مربوط برای اینکار اختصاص می یابد. رتبه بندی در فرایند تصویب است و اجرای آن از اول مهر است.
در واقع با این سخن مشخص شد که طرح رتبه بندی معلمان از اردیبهشت ۹۸ که تقدیم دولت شده بود یکبار بازگشت داده شده و اصلاحیه هایی روی آن صورت گرفته و دوباره در شهریور ۹۸ به هیات دولت ارائه شده است اما اینکه این ایرادات چه بوده است که در این رفت و برگشت اصلاح شده است، مانند نحوه عملیاتی شدن طرح مشخص نبود.
بازگشت نهایی طرح رتبه بندی در دستور کار دولت
آبان ۹۸ محسن حاجی میرزایی در خصوص اجرای طرح رتبه‌بندی در گفتگو با شبکه خبر گفت: طرح رتبه‌بندی از اولویت‌های کاری وزارت آموزش‌وپرورش است و همکاران ما در حال پیگیری این موضوع هستند. اعتبار این طرح پیش‌بینی‌شده و به‌محض اینکه آیین‌نامه آن به تصویب هیات وزیران برسد ظرف یکی دوهفته پس از تصویب اجرا می‌شود. آیین‌نامه این طرح در هیات دولت در حال بررسی و در کمیسیون اجتماعی ایرادات آن رفع شده است. سه جلسه در این مورد برگزار شده است و مباحث آن جلسات به نتیجه رسید. اکنون کار رتبه‌بندی تمام شده و در دستور دولت قرارگرفته است. با قول مساعد دولت به‌سرعت در دستور برای اجرا قرار خواهد گرفت.
وی در این گفتگو توضیحات مختصری درباره طرح داد و گفت: در آیین‌نامه رتبه‌بندی، فرهنگیان در ۵رتبه متناسب با مدرک تحصیلی و سابقه صلاحیت‌های تخصصی و حرفه‌ای تقسیم می‌شود و انتقال از یک رتبه به رتبه دیگر طبق شرایط اجرا خواهد شد. به دلیل اینکه اعتبار پیش‌بینی شده برای نیمه دوم سال ۹۸است، به‌محض تصویب آن، اعمال افزایش‌ها از ابتدای مهر ۹۸است و افرادی که با وزارت آموزش‌وپرورش همکاری کردند از مزایای این آیین‌نامه در قالب چارچوب بهره‌مند خواهد شد.
این تقسیم بندی همان تقسیم بندی است که در رتبه بندی شغلی نیز آمده است که «هرکدام از مشاغل متناسب با ویژگیها ، حداکثر در پنج رتبه مقدماتی ، پایه ، ارشد، خبره و عالی طبقه بندی می گردند و هرکدام از رتبه ها به یکی از طبقات جدول یا جداول حق شغل اختصاص می یابد.» اما این رتبه بندی مشاغل برای افزایش حقوق لحاظ می شود نه اینکه کارکرد دیگری داشته باشد مانند آنچه سید محمد بطحایی بارها در گفتگوهایش بر آن تاکید داشت که این طرح قرار است به افزایش کیفیت کار معلمان بیانجامد.
اما یکی از محل های اختلاف اجرای رتبه بندی معلمان میان دولت و مجلس نیز در همین گفتگو عیان شد. در سخنان وزیر آموزش و پرورش اجرای این طرح دو هفته پس از تصویب در هیات دولت مطرح می شود و سخنی از بازگشت به مجلس و تصویب در آنجا نیست.
برای روشن تر شدن محل اختلاف برمی گردیم به صحبت های علی الهیار ترکمن معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش که پیش از این در گفتگویی گفت: به استناد جزء الف ماده ۶۳ قانون برنامه ششم توسعه مقرر شده است «نظام رتبه بندی معلمان و استقرار نظام پرداخت بر اساس تخصص با شایستگی ها و عملکرد رقابتی مبتنی بر نظام رتبه بندی معلمان و مهندسی نیروی انسانی بر اساس سند تحول و نقشه جامع علمی کشور، با تصویب مجلس شورای اسلامی در قالب بودجه سنواتی تهیه شود». با توجه به آن که در متن قانون برنامه به «تصویب مجلس در قالب بودجه سنواتی» اشاره شده است، در زمان بررسی و تصویب قانون بودجه سال ۹۸ مبلغ ۲۰۰۰ میلیارد تومان برای رتبه بندی معلمان به تصویب رسیده است. به عبارت دیگر در این قالب وظیفه تقنینی مجلس شورای اسلامی به انجام رسیده است.
به معنای دیگر از نظر آموزش و پرورش این لایحه پس از تصویب در هیات دولت نیازی به بازگشت به مجلس ندارد و قابل اجراست اما همین آبان ماه سید حمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما درباره طرح رتبه بندی معلمان گفت: برنامه ششم، دولت را موظف کرده است که این لایحه را از اول فروردین ۹۶ اجرا شود که ما همچنان منتظریم. درخواست کمیسیون از دولت این است که قبل از ارائه لایحه بودجه، لایحه رتبه‌بندی معلمان به مجلس ارائه شود تا فرصت بررسی در کمیسیون باشد اما اگر همزمان یا بعد از ارائه لایحه بودجه، این لایحه ارائه شود، بعید می‌دانم اجرای آن به سال ۹۸ برسد.
این سخنان به آن معناست که از نظر مجلس شورای اسلامی این لایحه باید برای تصویب به مجلس بازگردانده شود.
رضا نهضت معلم با سابقه و کارشناس مسائل آموزش و پرورش در گفتگویی درباره تصویب طرح رتبه بندی معلمان و اینکه آیا معلمان رتبه های خود و ملاک های تعیین کننده آن را می شناسند، گفت: رتبه بندی را از سال ۹۱ وعده دادند و یک بار سال ۹۴ اجرا شد ولی آنچه در آن زمان و امروز به عنوان طرح رتبه بندی معلمان اجرا می شود، در واقع یک افزایش حقوق است و چیزی بیش از آن نیست و برای همین طبق آن تجربه معلمان از چند و چون اجرای آن و رتبه های خود خبر دارند.
وی ادامه داد: اصل طرح رتبه بندی که مطرح شد به ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد ولی سال ۹۴ سه هزار میلیاردتومان برای فاز اول تخصیص یافت و امسال هم ۲ هزار میلیارد تومان و این طرحی است که در واقع از دهه ۸۰ وعده اجرای آن را می دادند.
اصل طرح رتبه بندی که مطرح شد به ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد ولی سال ۹۴ سه هزار میلیاردتومان برای فاز اول تخصیص یافت و امسال هم ۲ هزار میلیارد تومان و این طرحی است که در واقع از دهه ۸۰ وعده اجرای آن را می دادند
نهضت بیان کرد: سال ۹۵ بحث حقوق های نجومی مطرح شد و برای تمام کارکنان دولت ربته بندی را اجرا کردند ولی منت آن فقط برای معلمان ماند. دیگر اینکه اصل رتبه بندی هدفش بالا بردن کیفیت بود. اینکه معلمی که رتبه بالاتری می گیرد و حقوقش افزایش پیدا می کند، کیفیت کارش نیز ارتقا پیدا کند اما الان در واقع این طرح رتبه بندی نیست که اجرا می شود بلکه فاز دوم همان بحث افزایش حقوقی است که در زمان وزارت آقای فانی با همین عنوان رتبه بندی قرار بود اجرا شود.
این کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز با اشاره به اختلافات دولت و مجلس سر اینکه آیا باید دوباره لایجه به مجلس باز گردد یا نه نیز گفت: دولت در سال ۹۴ نیز بدون مصوبه مجلس این افزایش حقوق را اعمال کرد و به نظر می رسد یک بحث بیهوده ای این میان باشد. اگر قرار بود ۱۵ هزار میلیارد تومان اجرایی شود به مصوبه مجلس نیاز داشت ولی با این طرح که قرار است به اکثر افراد چیزی حدود ۳۰۰ هزار تومان به حقوق اضافه شود، و تازه آن افزایش حقوق برای کارکنان دولت اجرایی شده دیگر چه مصوبه ای می خواهد؟
وی ادامه داد: الان هم مشخص است هر کس تحصیلات بالاتر و سابقه بیشتر دارد رتبه بالاتری می گیرد. در واقع کارکنان دولت بن رفاهی می گیرند و اضافه کار به آنها تعلق می گیرد اما معلم ها اینها را ندارند و به ازای همه اینها قرار است ۳۰۰ هزار تومان به حقوقشان اضافه شود. تازه دولت تا همین الان هم برای این اضافه نشدن اهمال کرده و اگر قرار باشد معطل مجلس هم بمانیم که دیگر چه سودی دارد.
نهضت درباره اینکه این طرح به نوعی با قانون عدم اعمال بیش از دوبار مدرک تحصیلی در احکام معلمان گره خورده است و برخی معلمان نمی توانند طبق این قانون رتبه خود را اصلاح کنند، نیز گفت: این مشکل برای کسانی که جدید وارد آموزش و پرورش می شوند وجود دارد و برای معلمان با تجربه که میانگین تجربه اشان بیش از ۲۵ سال محاسبه می شود مشکلی ایجاد نمی کند.
نهضت درباره اینکه اصل رتبه بندی که قرار بود به کیفیت کار معلمان بیانجامد در این طرح به نتیجه خواهد رسید اظهار کرد: همانطور که گفتم این مقدار اعتبار تنها شبیه یک افزایش حقوق است که قبل از آن برای کارکنان دیگر دولت اعمال شده است. اسمش را رتبه بندی و آن ایده آلی که طراحان آن در نظر داشتند نمی توان گذاشت و آن خروجی را ندارد. مولفه هایی برای اجرای رتبه بندی نوشته اند اما ببینید من معلم فقط منتظر افزایش آن میزان حقوق روی فیش حقوقی ام هستم و اگر کلاسم را خوب اداره کنم ربطی به این اعداد کم ندارد و به وجدانم مربوط است.
وی ادامه داد: گاهی شما می آیید یک افزایش حقوق معنادار لحاظ می کنید که معلم شغل دوم و سومش را کنار بگذارد، آنوقت می توان به اینکه کیفیت در مدارس دولتی بالا برود امید داشت ولی الان در مدارس دولتی هر جا کیفیت خوب باشد به وجدان معلم ربط دارد نه سیستم.
گاهی شما می آیید یک افزایش حقوق معنادار لحاظ می کنید که معلم شغل دوم و سومش را کنار بگذارد، آنوقت می توان به اینکه کیفیت در مدارس دولتی بالا برود امید داشت ولی الان در مدارس دولتی هر جا کیفیت خوب باشد به وجدان معلم ربط دارد نه سیستم
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به تصویب طرح رتبه‌بندی معلمان در هیأت وزیران، اعلام کرد که تمام فرهنگیان با بیش از دو سال سابقه کار در آموزش و پرورش، بر اساس صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای در رتبه‌های یک تا پنج قرار می‌گیرند و به تناسب و رتبه‌های پنج‌گانه از مزایایی برخوردار خواهند شد که بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان خواهد بود.
وی درباره زمان اجرا و واریز مابه‌التفاوت‌هایی که از مهرماه تا زمان اجرای طرح به وجود می‌آید نیز گفته است: عملیات مربوط به تعیین رتبه به محض ابلاغ آیین‌نامه آغاز خواهد شد. باید گروه‌هایی تشکیل و افراد بر اساس صلاحیت‌ها سنجیده شده و در رتبه‌ها قرار بگیرند. به محض آنکه رتبه‌ها تعیین شد، محاسبات مربوط به رتبه‌بندی از اول مهرماه انجام و لحاظ خواهد شد.
و اینگونه طرح رتبه بندی وارد فاز اجرایی شد که از سویی معلمان یکبار رتبه بندی دریافت کرده اند و مشخص نیست رتبه بندی جدید آیا متر و معیارش تغییر کرده یا بر همان روال سال ۹۴ خواهد بود؟ اینکه واکنش مجلس به اجرای این طرح چه خواهد بود؟ اینکه آیا باید منتظر اجرای فاز سوم این طرح نیز بود و طی چند سال قرار است آن ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه ای که برای این طرح در نظر گرفته شده بود تزریق شود؟ اینکه آیا این افزایش حقوق به واقع به افزایش کیفیتی منجر خواهد شد؟ بخشی از سخنان علی الهیار ترکمن معاون برنامه ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش که می توانید اینجا بخوانید، در برخی از این زمینه ها تا حدی افق پیش رو روشن می کند اما همچنان نیاز به شفافیت بیشتری در این میان است.
همه اینها در حالی است که بدون شک شمار بسیاری از معلمان در این شرایط از تصویب طرح رتبه بندی در هیات دولت و اینکه قرار است همین مقدار اندک به حقوقشان اضافه شود خوشحال هستند و آن را یک قدم امید بخش برای بهبود معیشت خود می دانند.
