اسلام اصالت را به هم‌زیستی مسالمت‌آمیز داده است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست نوع‌دوستی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در احکام فقه و حقوق، امروز، دوشنبه 7 بهمن‌ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

حجت‌الاسلام سیدعلیرضا حسینی، پژوهشگر مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه در این نشست بیان کرد: تاریخچه بحث هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، ربطی به شوروی سابق ندارد و به اسلام مربوط می‌شود و در اینجا باید در حوزه مفهوم‌شناسی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، مبانی و مصادیق آن بحث کرد. البته که نباید دو مسئله صلح و هم‌زیستی را با یکدیگر خلط کرد، چراکه ما یک صلح کلی داریم که می‌گویند موسی به دین خود و عیسی به دین خود؛ یعنی تمام ادیان مورد قبول هستند و نباید نسبت به آنها اشکالی داشته باشیم و در قالب پلورالیزم خودش را نشان می‌دهد و در همین قالب پی‌ریزی می‌شود. اما این مسئله محل بحث ما نیست.

وی تصریح کرد: بحث اصلی روی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است که اصلا بحث صلح در اینجا مطرح نیست. هم‌زیستی مسالمت‌آمیز این است که چه بسا من عقاید کسی را قبول ندارم، اما می‌توانم در یک جامعه با او زندگی کنم. یعنی چه بسا او یهودی باشد و من مسلمان، اما می‌توانیم، باهم زیست کنیم و هر یک عقاید متفاوتی داشته باشیم. چه بسا که شاید یک کسی بت‌پرست باشد و همین مسئله محل بحث است که کاری به عقاید نداریم. اسلام نیز در این زمینه توصیه‌هایی کرده است و بر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز تاکید دارد.

آیاتی که همزیستی را به رسمیت می‌شناسد

آیات جهاد مربوط به مواقعی است که ظلمی در کار است، اما اگر کسی با عقاید شما کاری نداشت و ظلمی هم صورت نگرفت، دستور دین زندگی مسالمت‌آمیز است

حسینی در ادامه افزود: در بحث مبانی دینی این مسئله باید توجه کنیم که ما چهار دلیل به عنوان ادله اربعه داریم که عبارت از قرآن، روایات معصومان، اجماع و عقل است. در مورد قرآن می‌توان به آیاتی اشاره کرد که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را به رسمیت شناخته و یکی از این آیات عبارت از آیه «وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» که در این آیه خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید که اگر دشمنان به سمت تو روی آوردند که یک زندگی آرام داشته باشید آغوش خود را به روی آنها باز کنید و در ادامه نیز فرمود که به خداوند توکل کن.

وی در ادامه افزود: آیه دیگر عبارت از آیه «فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا» است که خداوند تاکید می‌کند که اگر دشمنان از جنگ دوری کردند و خواستند القای سلم داشته باشند، شما نیز باید با آنها هم‌زیستی مسالمت‌آمیز داشته باشید و راهی جز این ندارید. آیه دیگر در این زمینه نیز آیه «وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا» است که در این آیه خداوند اشاره می‌کند که اگر کسی به شما گفت بیایید تا زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشیم، نباید به او بگویید که تو مومن نیستی. بنابراین در قرآن اصل بر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است و در اینجا اینکه افراد چه دینی دارند مطرح نیست، بلکه هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بدون توجه به دین افراد مطرح است.

با آیات جهاد چه باید کرد؟

حسینی تصریح کرد: شاید سوالی که در اینجا مطرح شود، این باشد که با آیات جهاد چه باید کرد؟ در حقیقت آیات جهاد مربوط به مواقعی است که ظلمی در کار است و اگر به شما ظلم شود، باید به جهاد بپردازید. اما اگر کسی با عقاید شما کاری نداشت و ظلمی هم صورت نگرفت، دستور دین این است که با زندگی مسالمت‌آمیز را در پیش گرفت.

وی در ادامه با اشاره به سبک زندگی و سنت نبوی و سنت معصومان بیان کرد: یکی از پایه‌هایی که زندگی پیامبر(ص) بر آن استوار بود، عبارت از همین هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است. پیامبر(ص) طی مدتی که در مدینه بودند، با یهودیان بنی‌قریظه معاهده داشتند و نیامدند بگویند، شما یهودی هستید و باید به آن طرف بروید و ...، بلکه ایشان میثاق و معاهده بستند که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز وجود داشته باشد. امام علی(ع) نیز در نامه به مالک فرمود، نکند شهروندان را به مسلمان و غیر‌مسلمان تقسیم کنی، یا آنها برادر دینی تو هستند و یا اینکه مانند تو انسان‌اند.  

دلیل سومی که برای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز مطرح است، نیز عبارت از امر عقلایی است، چه اینکه در قرارداد لاهه آمده است که در اختلافات بین‌المللی اولین راه حل راه مسالمت‌آمیز است

حسینی تصریح کرد: در روایتی نیز داریم که یک زمان حضرت امیر(ع) که از شهر می‌گذشتند، پیرمرد نصرانی را دیدند که در فقر به سر می‌برد. از اطرافیان پرسیدند که او چه کسیت؟ گفتند نصرانی است. حضرت(ع) فرمودند که آن زمان که جوان بود به عنوان یک نصرانی از او کار کشیده‌اید و حالا که پیر شده، نمی‌خواهید به او توجه کنید؟ سپس دستور دادند که از بیت‌المال برای او سهمی تعیین شود. بنابراین، اینکه برخی خیال می‌کنند در اسلام اصالت با جهاد است، درست نیست، بلکه جهاد در جای خود مقدس است، اما اگر ظلم و ذلتی وجود داشته باشد، جهاد مطرح می‌شود.

حکم عقل به زندگی مسالمت‌آمیز

وی در ادامه افزود: در روایت دیگری داریم که زمانی که یک یهودی را تشییع می‌کردند، پیامبر(ص) ایستادند و گفتند که میت انسان محترم است. علاوه بر این، داستان خلخال بیرون کشیدن از پای یک زن یهودی و جمله معروف حضرت امیر(ع) که فرمودند اگر کسی به خاطر این مسئله بمیرد، نباید او را ملامت کرد نیز از جمله مویدات زندگی مسالمت‌آمیز است که سبک و سیره زندگی ائمه(ع) روی آن تأکید دارد.

حسینی بیان کرد: دلیل سومی که برای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز مطرح است، نیز عبارت از امر عقلایی است، چه اینکه در قرارداد لاهه آمده است که در اختلافات بین‌المللی اولین راه حل راه مسالمت‌آمیز است.