آیه «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ» اعلام خطر به فرعون‌های زمان است

به گزارش ایکنا؛ جلسه تفسیر قرآن کریم آیت‌الله جوادی آملی صبح امروز، 27 بهمن برگزار شد. وی در این جلسه به تفسیر آیات سوره فجر پرداخت و سخنان خود را با تلاوت آیات ابتدایی سوره آغاز کرد: وَ الْفَجْرِ (1) وَ لَيالٍ عَشْرٍ (2) وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ (3) وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ (4) هَلْ في‏ ذلِكَ قَسَمٌ لِذي حِجْرٍ (5) أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ (6) إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ (7) الَّتي‏ لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ (8) وَ ثَمُودَ الَّذينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ (9) وَ فِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتادِ (10) الَّذينَ طَغَوْا فِي الْبِلادِ (11) فَأَكْثَرُوا فيهَا الْفَسادَ (12) فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ (13) إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ (14) فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ (15) وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ (16) كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْيَتيمَ (17).

وی توضیح داد: خداوند در قرآن به اموری سوگند یاد کرده است. سوگند خدا برای تضمین صدق خبر خود نیست؛ بلکه برهان مسئله است. وقتی خدا سوگند یاد می‌کند، ما را به استدلال و تحلیل علت مسئله هدایت می‌کند. به عنوان مثال، اگر کسی به آفتاب قسم بخورد که الآن روز است، به دلیل قسم خورده است. اگر کسی به قرآن قسم بخورد که پیامبر، فرستاده خداست، به دلیل قسم خورده است. تمام قسم‌های قرآن همین‌طور است.

وی افزود: بعد از این سوگندها فرمود اگر کسی «حجر» داشته باشد، می‌داند این قسم‌ها قسم سنگینی است. بعد می‌فرماید کسانی که بیراهه رفتند یا راه کسی را بستند ما هم راهشان را می‌بندیم. مهم‌ترین آنها را هم اسم می‌برد. بعد می‌فرماید نگویید اینها گذشته‌اند، نخیر، نقد روز است. یک وقت گفته می‌شود قصه نوح و عاد و ثمود برای چند سال قبل است. خیر، آن کسی که در کمین است الآن هم هست. برهان مسئله این است: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ». مبادا کسی بگوید قصه نوح و عاد و ثمود گذشت.

آیت‌الله جوادی آملی یادآور شد: برهان قرآن کریم این است که یک وقت نگویید آن دوران گذشته است، آن کسی که کار در دست اوست، الآن هم حاضر است. آن کسی که پهلوی را از سر کار برداشت، الآن هم کار دست اوست. او الآن هم می‌تواند با استکبار و صهیونیست همان کاری را بکند که با پهلوی کرد. برهان مسئله این است. اگر می‌فرماید اگر کسی ذی حجر و عالم باشد می‌فهمد ما چه می‌گوییم برای همین است.

وی تصریح کرد: یک وقت خداوند می‌فرماید: «‌وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ؛ و خدا را از آنچه ستمكاران مى كنند غافل مپندار» (ابراهیم/42). آیا معنای اینکه خدا غافل نیست این است که فقط صبر می‌کند تا در روز قیامت انتقام بگیرد؟ آن یک مرحله است. اما برهان مسئله این است که: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ»، یعنی خداوند در مرصاد قرار دارد و رصد می‌کند. اگر کسی راه دیگری را ببندد و به بیراهه برود «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ». این اصل کلی است.

وی ادامه داد: این لیالی عشر در برخی روایات به دهه اول ماه ذی‌حجه که پایان‌بخش اربعین کلیمی است اشاره دارد. در این اربعین حضرت موسی مهمان خدا بود و نه غذایی خورد، نه خوابید، نه آبی خورد. چهل شبانه‌روز با خدا مناجات کرد. این چه مناجاتی است؟ این اربعین کلیمی برای کسانی که اهل چله‌گرفتن هستند منشا برکت است.

مفسر قرآن کریم تاکید کرد: پس «والفجر» سوگند به برهان است. آیه «وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ» به دلیل «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا؛ قطعاً برخاستن شب رنجش بيشتر و گفتار [در آن هنگام] راستين‏تر است» است. اما اینکه «لیالی عشر» را به صورت نکره آورده است به خاطر این است که نزد مردم آن روز معرفه بوده است. در آن ده شب چه اتفاقی افتاده است که خداوند به آن سوگند یاد می‌کند؟

وی ادامه داد: خداوند از برخی کارها یاد می‌کند که در مقطع زمانی خودشان کم‌نظیر بودند؛ لذا می‌فرماید: ‌ِارَمَ ذاتِ الْعِمادِ (7) الَّتي‏ لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ (8)». خداوند قدرت برخی‌ها را در صنعت بیان کرده است: «‌وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهِينَ؛ و هنرمندانه براى خود از كوه‌ها خانه‌‏هايى مى‏‌تراشيد» (شعرا/149). اینها صنعت است. هم تراش سنگ‌های سنگین و استخراج آنها از دل کوه کار آنها بود که «لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ» و هم ساختن اهرام و امثال ذلک. لذا اینها هم در صنعت کم‌نظیر بودند و هم در حمل و نقل کم‌نظیر بودند.

وی افزود: قرآن چند نمونه را ذکر می‌کند ولی عمده آن است که کسی نگوید این دوران گذشته است. مگر مردم یک دوران جمع شدند انقلاب کردند عاد و ثمود را کنار گذاشتند؟ مگر مردم قیام کردند فرعون را کنار گذاشتند؟ خیر، قرآن می‌فرماید ما او را به دریا افکندیم. ما الآن در کمینیم. این «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ» به همه عاد و ثمود و فرعون‌های عصر اعلام خطر می‌کند. غرض این است که مومنین هم خوشحال باشند. به هر حال یکی در کمین ترامپ است که: «این همان چشمه خورشید جهان افروزست/ که همی تافت بر آرامگه عاد و ثمود». جامعه اسلامی هیچ وقت نباید ناامید باشد. وقتی خداوند قدرت این افراد را نسبت به قدرت ذات اقدس الهی می‌سنجد، می‌فرماید: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ».