خانواده، زمینه‌ساز انس با کتاب/ نگاهمان به کتاب را اصلاح کنیم

به گزارش ایکنا، اهمیت کتاب و کتابخوانی به ویژه وقتی که به دلیل شیوع ویروس کرونا بسیاری از افراد باید در خانه بمانند، غیرقابل انکار است و فرصتی پدید می‌آید تا همه کتاب بخوانند. احمد خیری، رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، در یادداشتی اهمیت این مسئله و آسیب‌شناسی خلأ کتاب‌نخوانی در میان خانواده‌ها را مورد توجه قرار داده است. در ادامه این یادداشت از نظر می‌گذرد؛

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سبک زندگی، فرهنگ و مصرف فرهنگی است. نیازمندی و به تبع آن مصرف از ویژگی‌های بنیادین انسان است که برای تداوم زندگی به آن‌ها نیاز دارد. تحلیل‌های اجتماعی از نوع مصرف جامعه ایرانی، نشان از ضعف و خلأ کالا‌های فرهنگی دارد. مصرف کالا‌های فرهنگی نمایانگر و تشکیل دهنده سبک زندگی، تفکرات و ارزش‌های انسان‌هاست.

مصرف به عنوان کرداری روزمره و اجتماعی محسوب می‌شود و هر جامعه‌ای قوام هویتی خود را با استفاده از این نوع محصولات ترمیم و بازتولید می‌کند. بدون تردید استفاده از کالا‌های فرهنگی بر کنش‌ها و تشکیل هویت فردی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد و همچنین تأمین این دسته از نیازمندی‌ها فرهنگ را تولید، بارور و تقویت می‌کند و سبک زندگی ما را شکل می‌دهد.

ما برای حیات فرهنگی نیاز داریم که از این نوع محصولات استفاده کنیم. کیفیت و سبک زندگی ما با مصرف کالا‌ها و محصولات فرهنگی ارتباط تنگاتنگی دارد و پیامد‌های حاصل از مصرف این نوع محصولات در عرصه‌های گوناگون نمایان می‌شود. کالای فرهنگی بر خلاف دیگر کالا‌های معیشتی و اقتصادی دارای نماد و ارزشی است که آن را متمایز می‌کند، زیرا هم ارزش مادی و هم ارزش معنوی دارد. ناگفته نماند که در عرضه محصولات فرهنگی فقط جنبه سودآوری در میان نیست، بلکه انگیزه‌های دینی، اجتماعی و فرهنگی هم دخیل است.

کتاب، شاخص‌ترین کالای فرهنگی است که به عنوان یک کالای بین نسلی و حلقه اتصال تمام زمان‌ها به شمار می‌آید. کتاب همواره در طول تاریخ کمک حال بشر بوده و شیوه و سبک درست زندگی کردن را به انسان‌ها می‌آموزد. کتاب تمام ویژگی‌ها و شاخص‌های اصلی یک کالای فرهنگی ارزشمند را دارد همچون زیبایی‌شناختی، ارزش معنوی، ارزش اجتماعی، ارزش نمادین و اصالت. حال باید ببینیم کتاب این کالای ارزشمند و تأثیرگذار در سبد مصرف فرهنگی خانواده‌ها چه جایگاه و معنایی دارد و چگونه مصرف می‌شود.

در درجه نخست باید نگاه و تفکرمان را نسبت به کتاب به‌عنوان یک کالای فرهنگی اصلاح کنیم و در ضرورت پرداختن به این مقوله فرهنگی و احساس نیاز به آن بازنگری کنیم. قبل از اینکه کتاب را به لیست خرید خود اضافه کنیم، باید نوع نگاهمان را به کتاب تغییر دهیم. کتاب محدود به اوقات فراغت نیست. نگاه به کتاب و کتابخوانی نباید سلیقه‌ای باشد و به عنوان کالایی لوکس و سرگرم‌کننده تعریف شود.

کتاب یکی از مهم‌ترین کالا‌ها و عناصر فرهنگی ست که منجر به تقویت و غنی‌تر شدن سرمایه فرهنگی جامعه می‌شود. گسترش ارزش‌ها و توسعه همه جانبه در واقع زمانی اتفاق می‌افتد که کتاب در آن جامعه ارزشمند محسوب شود و فهم درست و تشخیص آگاهانه نسبت به آن داشته باشند.

امروزه زیر بنای فکری پیشرفت و توسعه هر کشوری به میزان آگاهی، دانش و مطالعه آن جامعه بستگی دارد. از طرف دیگر وضعیت کتابخوانی در هر کشوری را هم بر اساس دو معیار تیراژ کتاب و سرانه مطالعه می‌سنجند. متأسفانه با وجود زیرساخت‌های اولیه و تولید و عرضه نسبتاً مناسب کتاب در ایران هنوز کتاب در سبد خرید خانوار‌ها بصورت ثابت و فرهنگ پایدار قرار نگرفته است.

نقطه آغازین بسترسازی و فراهم کردن ایجاد انس و علاقه به کتاب، خانواده است. خانواده اگر منزلت، ارزش و نقش کتاب را در رشد و بالندگی فرد و جامعه درست فهم و درک کند سعی می‌کند در تداوم حفظ این فضیلت و ارزش اجتماعی قدم بردارد و هزینه کند؛ و همچنانکه به تغذیه جسم فرزندان اهمیت می‌دهد و به صورت عادت و رفتار در راستای تأمین این نیاز تلاش می‌کند، نگران فکر و اندیشه فرزندان نیز هست. استفاده بی‌حد و حصر از کالا‌های غیر اساسی و جایگاه جهانی و سرانه بالای مصرف بی‌رویه برخی از کالا‌ها نشان می‌دهد که ما سواد کافی برای مصرف کالا نداریم و نسبت به ضرورت و اهمیت محصولات فرهنگی به ویژه کتاب غافل و نسبت به آن بی‌مهریم.

کتاب در بین کالا‌های فرهنگی جدید مثل ماهواره و اینترنت و مواجهه با تکنولوژی نباید رخت بر بندد و فراموش شود. اگر به جایگاه و فهم این کالای فرهنگی در سبد معیشتی بی‌اعتنا باشیم و اهمیت ندهیم، مشکلش گریبانگیر جامعه خواهد بود و باید در آینده هزینه‌های بیشتری بپردازیم؛ بنابراین همت گماریم و با ایجاد انگیزه‌ و حس ضرورت، کتاب را به عنوان کالایی اساسی برای تغذیه روح و روان و شکوفایی اندیشه‌ها مطرح کنیم. بایسته است که کتاب را به عنوان عنصر تأثیرگذار در بینش و ارتقای فکری فرد و جامعه به صورت گسترش یافته معرفی و تبلیغ کرد به گونه‌ای که تهیه و تأمین کتاب برای همه اقشار جامعه مانند سایر کالا‌های ضروری زندگی یک ضرورت غیر قابل انکار محسوب و در نهایت به یک رفتار تبدیل شود و آثارش در جامعه و در تمام عرصه‌ها نمایان شود. اگر این کالا با زندگی روزمره مردم عجین شود و به صورت رفتاری فزاینده عمومی‌تر شود، تأثیر خود را در تمام عرصه‌های زندگی خواهد گذاشت.