بررسی آفات قلب از لسان قلب در فصلنامه «حدیث و اندیشه»

به گزارش ایکنا؛ در جدیدترین شماره از فصلنامه حدیث و اندیشه مقالاتی چون «تبارشناسی و بررسی حدیث گفتگوی خداوند با عقل (اَقبِل فَاَقبَلَ)»، «مفهوم‌شناسی توبه»، «آفات قلب از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی»، «بررسی حوزه‌های کاربردی استدلال به خَیرٌ وَ أَبْقى در قرآن کریم»، «نگاهی اجمالی بر نحوه تعامل رجالیان با رجال کشّی»، «بررسی سندی و دلالی روایت «جرجیر» و نقد برداشت‌های نادرست» و «گونه‌شناسی و سنجش اتقان براهین معاد» منتشر شده است.

آفات قلب از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی

در طلیعه نوشتار «آفات قلب از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی» آمده است: قلب یک منبع معرفتی و جایگاه عواطف و احساسات و ایمان است . این منبع ممکن است دچار آفت شود . ما در این پژوهش بر آنیم که از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم. برای این هدف ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی قلب و آنچه در این ارتباط است و ماهیت قلب در قرآن، به کارکردهای قلب و ابعادی را که شامل خواهد شد پرداخته و آفات قلب را مورد بررسی قرار داده. در نتیجه آنکه در قلب آفاتی ایجاد می‌شود و عواملی به وجود آورنده آنها، حجاب قلب، ختم قلب و قساوت قلب است هریک از موارد فوق نیز خود عوامل ایجاد کننده‌ای دارند که در لسان قرآن، آیت‌الله جوادی آملی آن را به تفسیر کشانده‌اند. در حالی که قلب حالتی روحانی داشته که هم بیمار و هم می‌تواند سالم باشد.

تبارشناسی و بررسی حدیث گفتگوی خداوند با عقل (اَقبِل فَاَقبَلَ)

در طلیعه نوشتار «تبارشناسی و بررسی حدیث گفتگوی خداوند با عقل (اَقبِل فَاَقبَلَ)» آمده است: احادیثی با مضمون سخن‌گفتن خداوند با عقل و اطاعتش از خدا، از معصومان صادر شده است. خداوند در روایات مذکور به عقل فرمان می‌دهد «اَقبِل: روبیاور» و عقل نیز رو می‌آورد: «فَاَقبَل». احادیث یادشده به مدح عقل پرداخته و آن را ملاک ثواب و عقاب می‌شمارد ولی با اینکه در کتب حدیثی به صورت فراوان نقل شده، مقاله‌ای یافت نشد که احادیث «اَقبِل فَاَقبَلَ» را به صورت مستقل تخریج کرده و اعتبار حدیثی‌اش را بیان کرده باشد. کثرت اسناد متفاوت یا مشترک و صحّت آن، سبب اطمینان به صدور حدیث می‌شود. نوشتار حاضر با هدف بیان حکم اسناد و اعتبارسنجی روایات «اَقبِل فَاَقبَلَ» به نگارش درآمده و ذکر متون مختلف احادیث از فواید آن است. این مقاله از سه بخش تشکیل شده و در مجموع به 55 سند مستقل و غیر مستقل از احادیث مذکور در کتاب‌های حدیثی فریقین و زیدیه دست یافته که تواتر آن را ثابت می‌کند.

مفهوم‌شناسی توبه

در چکیده مقاله «مفهوم‌شناسی توبه» می‌خوانیم: یکی از موضوعات اخلاقی پر بسامد در منظومه معارف اسلامی، توبه است. هدف پژوهش حاضر آن است که این موضوع اخلاقی را مفهوم‌شناسی کند؛ تا از این رهگذر بتوان تفسیر دقیق تری از آیات و روایات، و نیز سبک زندگی مورد نظر اسلام برای مسلمانان ارائه نمود. یافته‌های پژوهش حاضر آن است که توبه گام بعد از استغفار است و ترکیبی است از پشیمانی از انجام گناه، به همراه بازگشت از انجام فعل قبیح و تدارک آنچه از بین رفته است در حالی که تائب قصد کرده به هیچ وجه آن عمل را تکرار نکند. این مفهوم گرچه در پژوهش‌های بسیار مورد تدقیق نظر دانشیان علوم قرار گرفته، اما پژوهشی که به مفهوم شناسی توبه، آن هم به صورت کارا و دارای متد علمی ـ که از آن به مفهوم‌شناسی مفاهیم دینی یاد می‌شود ـ پرداخته باشد، طبق فحص نگارنده تاکنون یافت نشده است. روش گردآوری اطلاعات در نوشته حاضر، کتابخانه‌ای و روش نگارش آن، توصیفی ـ تحلیلی است.

آفات قلب از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی

در طلیعه نوشتار «آفات قلب از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی» آمده است: قلب یک منبع معرفتی و جایگاه عواطف و احساسات و ایمان است . این منبع ممکن است دچار آفت شود . ما در این پژوهش بر آنیم که از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم. برای این هدف ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی قلب و آنچه در این ارتباط است و ماهیت قلب در قرآن، به کارکردهای قلب و ابعادی را که شامل خواهد شد پرداخته و آفات قلب را مورد بررسی قرار داده. در نتیجه آنکه در قلب آفاتی ایجاد می‌شود و عواملی به وجود آورنده آنها، حجاب قلب، ختم قلب و قساوت قلب است هریک از موارد فوق نیز خود عوامل ایجاد کننده‌ای دارند که در لسان قرآن، آیت‌الله جوادی آملی آن را به تفسیر کشانده‌اند. در حالی که قلب حالتی روحانی داشته که هم بیمار و هم می‌تواند سالم باشد.

بررسی حوزه‌های کاربردی استدلال به خَیرٌ وَ أَبْقى در قرآن کریم

در طلیعه نوشتار «بررسی حوزه‌های کاربردی استدلال به خَیرٌ وَ أَبْقى در قرآن کریم» آمده است: استدلال خَیْر ٌوَ أَبْقى در مواضع تقابل دنیا و آخرت به کار رفته و در این راستا دارای حوزه‌های کاربرد متفاوتی، مربوط به تصمیم گیری‌های انسان است، که باید یکی از دو طرف را بر دیگری ترجیح دهد. این موقعیّت‌ها عبارتند از: موقعیّت رزق که شامل دو حوزۀ تنگی رزق و مقایسه در روزی است، موقعیّت دعوت به هدایت و موقعیّت تهدید ایمان، که دو راهی دنیا یا آخرت عنوان جامع همۀ موقعیّت‌هاست. توجّه به این استدلال باعث می‌شود، انسان با نگاهی واقع بینانه، بهترین رویکرد را جهت عملکرد صحیح برای مواجهه شدن با موقعیّت‌های نامبرده داشته باشد. به کارگیری استدلال به تناسب کاربردهایی که دارد، پیامدهای کار آمدی را به همراه خواهد داشت، از جمله: قناعت ورزی، بردباری، سپاسگزاری، رضامندی از زندگی، هدایت پذیری، تعالی خواسته‌ها، از بین رفتن ترس و اضطراب، استقامت بر هدف و دستیابی به فلاح.

نگاهی اجمالی بر نحوه تعامل رجالیان با رجال کشّی

در طلیعه نوشتار «نگاهی اجمالی بر نحوه تعامل رجالیان با رجال کشّی» آمده است: رجال کشّی یکی از کهن‌ترین آثار رجالی است که در ساختار خود متمایز از همه منابع رجالی امامیه است. این کتاب دارای ساختاری روایی و نظامی نسبتاً طبقاتی است. رجال کشّی از زمان تدوین تا کنون کم و بیش مورد توجه دانشیان رجال و جز آن به ویژه در حوزه تاریخ تشیع بوده است. این مقاله به اجمال سرگذشت این کتاب و نحوه تعامل رجالیان با آن در سده های گوناگون را در چهار مقطع زمانی به دست داده است و نشان داده است کتاب اختیار معرفة الرجال همواره کانون توجه رجالیان بوده است. در سده‌های دهم تا دوازدهم از حیث مرتب نویسی و حاشیه نویسی و در سده معاصر بیشتر از حیث محتوا مورد تحلیل و تدقیق قرار گرفته است. همچنین از حیث نقل روایات متعارض مدح و ذم رویکرد عالمان رجالی بیشتر رویکرد نقد سندی بوده است تا اینکه علامه شوشتری در این عرصه تحلیل محتوای روایات را نیز مورد توجه ویژه قرار داد.

بررسی سندی و دلالی روایت «جرجیر» و نقد برداشت‌های نادرست

نویسنده مقاله «بررسی سندی و دلالی روایت «جرجیر» و نقد برداشت‌های نادرست» در چکیده مقاله خود آورده است: روایت «سینبت فى قعر جهنم الجرجیر» از روایاتی است که بسیار در متون عرفانی مشاهده می-شود و عرفاء از این روایت دو نوع برداشت ارائه دادند. برداشت نخست منسوب به ابن عربی و پیروانش همچون قیصری هست؛ آنها بر این باورند که بعد از گذشت مدتی طولانی از عذاب، رویش گیاه جرجیر در قعر جهنم، دلالت بر سرد شدن آتش و انقطاع عذاب دارد و همه دوزخیان حتی کفار معاند و لجوج بعد از سالیان متمادی از رنج و عذاب با آنکه در جهنم بسر می‌برند عذاب از آنها برداشته می‌شود. برداشت دوم نیز منسوب به گروهی دیگر از عرفاء است که آنها بر این عقیده‌اند که رویش گیاه جرجیر در قعر دوزخ دلالت بر انقطاع دوزخ و پایان جهنم دارد و بعد از گذشت أحقاب همه جهنمیان حتی کفار از آنجا خارج و وارد بهشت می‌گردند. نگارنده با جستجو در مجامع روایی، دو نوع روایت در باب جرجیر را مشاهده کرده که با بررسی سندی و دلالی هر یک از آنها، به این نتیجه رسیده که هیچ یک از آن روایات دلالت بر آن دو برداشت فوق ندارند.