دقت‌های رجالی و بحث‌های استحسانی و ذوقی
تجربه بیش از سه دهه کار روی رجال نجاشی و فهرست شیخ و امثال این دو کتاب به من آموخته است که این نوع محاسبات ریاضی در مورد این آثار صرفا باب انواع احتمالات و استحسانات ذوقی را موسع می‌کند و از آن هیچ چیز قابل اتکایی به دست نمی‌آید.
به گزارش ایکنا، حسن انصاری، عضو هیئت علمی مدرسه مطالعات تاریخی مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون، در یادداشتی به بررسی استحسان در علم رجال پرداخته است که متن آن از نظر می‌گذرد؛
«گاهی دیده می‌شود برخی از نویسندگان و محققان و فضلای رشته علم حدیث و رجال در بحث‌های رجالی روی نوع تعابیر مختلف و تفاوت عبارات و شیوه‌های کتاب رجال نجاشی بیش از آنچه لازمه طبیعت این کتاب و امثال این نوع کتاب‌ها است بها می‌دهند. مثلا در کجا نجاشی گفته «له کتاب النوادر» و یا کجا گفته «له نوادر». نمونه دیگر: کجا تنها یک سند به آثار یک راوی ارائه داده و کجا بیش از یک سند. کجا نظرش را درباره صحت سندی گفته و کجا نگفته و بسیاری موارد دیگر.
اجمالاً بگویم تجربه بیش از سه دهه کار روی رجال نجاشی و فهرست شیخ و امثال این دو کتاب به من آموخته است که این نوع محاسبات صرفا باب انواع احتمالات و استحسانات ذوقی را موسع می‌کند و از آن هیچ چیز قابل اتکایی به دست نمی‌آید.
برای هر کدام از این نوع نمونه‌ها ده نمونه مخالف و موارد نقض می‌توان سراغ گرفت و این کار تنها شناخت علمی ما را از میراث گذشتگانمان مخدوش می‌کند. آنچه از نسخه‌های رجال نجاشی امروز در اختیار است گرچه برخی به اصول کهنی بر می‌گردد عمدتا نسخه‌های بسیار متأخری است و هیچ کدام از انواع مشکلات متنی و نسخه‌ای خالی نیست.
خود نجاشی هم کتابش را در طول سال‌هایی دراز نوشته و حتی اگر آرزویی چنان داشته تفاوت امکانات و دستیابی هایش به حسب زمان نمی‌توانسته برای او چنان نظمی در نوشتن را ممکن کند؛ به نحوی که ما امروز با این حساب‌های ریاضی وار بخواهیم با منقاش از کتاب او احتمالات بعیده را استنتاج کنیم. نه با رجال نجاشی و نه با هیچ کتاب دیگری از دوره قدمایی نمی‌توان چنین برخوردی داشت. با این سبک‌ها فقط شیوه‌های علمی را به سطحی از استحسانات ذوقی فرو خواهیم کاست؛ ولله الحمد أولا وآخرا.»
انتهای پیام اجمالاً بگویم تجربه بیش از سه دهه کار روی رجال نجاشی و فهرست شیخ و امثال این دو کتاب به من آموخته است که این نوع محاسبات صرفا باب انواع احتمالات و استحسانات ذوقی را موسع می‌کند و از آن هیچ چیز قابل اتکایی به دست نمی‌آید.
برای هر کدام از این نوع نمونه‌ها ده نمونه مخالف و موارد نقض می‌توان سراغ گرفت و این کار تنها شناخت علمی ما را از میراث گذشتگانمان مخدوش می‌کند. آنچه از نسخه‌های رجال نجاشی امروز در اختیار است گرچه برخی به اصول کهنی بر می‌گردد عمدتا نسخه‌های بسیار متأخری است و هیچ کدام از انواع مشکلات متنی و نسخه‌ای خالی نیست.
خود نجاشی هم کتابش را در طول سال‌هایی دراز نوشته و حتی اگر آرزویی چنان داشته تفاوت امکانات و دستیابی هایش به حسب زمان نمی‌توانسته برای او چنان نظمی در نوشتن را ممکن کند؛ به نحوی که ما امروز با این حساب‌های ریاضی وار بخواهیم با منقاش از کتاب او احتمالات بعیده را استنتاج کنیم. نه با رجال نجاشی و نه با هیچ کتاب دیگری از دوره قدمایی نمی‌توان چنین برخوردی داشت. با این سبک‌ها فقط شیوه‌های علمی را به سطحی از استحسانات ذوقی فرو خواهیم کاست؛ ولله الحمد أولا وآخرا.»
مطالب مرتبط
