رمز و رازهای مقوله مرگ از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع) + فیلم

به گزارش ایکنا، به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان امسال، پای درس‌گفتار «گزیده‌هایی از نهج‌البلاغه» از زبان عماد افروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین نشسته‌ایم.

عماد افروغ در بیست و یکمین قسمت این مجموعه با موضوع «تفکر در مقوله مرگ» ضمن اشاره به برخی از خطبه‌های نهج‌البلاغه، به تشریح دیدگاه حضرت امیرالمؤمنین(ع) در رابطه با رمز و رازهای مقوله مرگ پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌بینید و می‌خوانید.

در ادامه مباحثی که در رابطه با نهج‌البلاغه امیرالمؤنین(ع) ارائه شد، خطبه بیستم را برای امروز برگزیدم و در ادامه نیز به خطبه‌های دیگری که مرتبط با موضوع این خطبه؛ یعنی مقوله مرگ است، اشاره خواهم کرد.

راجع به موضوع مرگ خیلی باید تحقیق و کار کرد. بنده شخصاً مرگ را یک واقعیت وجودی می‌دانم و به هیچ وجه نمی‌توان مرگ را فنا تلقی کرد. مرگ از ساحتی به ساحت وجودی دیگر رفتن است. بسیاری از افراد در آثارشان به‌ویژه کتابی که خیلی پرفروش نیز شد، مرگ را نوعی بیماری می‌دانند و معتقدند که روزی بشر می‌تواند بر این بیماری نیز فایق آید، اما مشاهده کردیم که تمامی این ادعاها با ظهور ویروسی به نام کرونا به هم ریخت. بسیاری از افراد مدعی بودند که دیگر ویروس فراگیری در جهان نخواهیم داشت، اما دیدیم که کرونا آمد و این ادعا را فرو ریخت.

تلقی ما از مرگ باید درست باشد. اگر مرگ یک امر وجودی است و به تعبیر آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی، ما هستیم که مرگ را می‌چشیم، پس یک واقعیت کاملاً وجودی و نوعی کمال است؛ یعنی از ساحتی به ساحتی رفتن و عروج متعالی کردن است.

حضرت امیر(ع) به مرگ، یقین کامل دارد؛ یعنی اینطور نیست که فقط راجع به آن بداند و آن را بشناسد، بلکه بدان یقین دارد؛ یعنی از ساحتی به مرگ می‌نگرد که گویی آن را چشیده و از قیامت و آخرت کاملاً مطلع است و از آن جایگاه با ما سخن می‌گوید.

امام علی(ع) می‌فرمایند: «آنچه را که مردگان دیدند، اگر شما می‌دیدید، ناشکیبا می‌شدید و می‌ترسیدید و می‌شنیدید و فرمان می‌بردید، ولی آنچه آن‌ها مشاهده کردند، بر شما پوشیده است و نزدیک است که پرده‌ها فرو افتد. اگرچه حقیقت را به ما نیز نشان دادند، اگر به درستی بنگرید و ندای حق را به شما شنواندند، اگر خوب بشنوید و به راه راست هدایتتان کردند، اگر هدایت بپذیرید، راست می‌گویم مطالب عبرت‌آموز اندرز دهنده را آشکارا دیدید و از حرام الهی نهی شدید و پس از فرشتگان آسمانی هیچ‌کس جز انسان فرمان خدا را ابلاغ نمی‌کند».

در ادامه موضوع توجه به مرگ به خطبه بیست و یکم نهج‌البلاغه اشاره می‌کنم که حضرت امیر(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «قیامت پیش روی شما و مرگ در پشت سر، شما را می‌راند. سبک بار شوید تا برسید. همانا آنان که رفتند در انتظار شما هستند».

همچنین، در ارتباط با مقوله مرگ و جایگاه آن به عنوان واقعیتی انکارناپذیر، خطبه دیگری که برای ارائه به مخاطبان انتخاب کردم، خطبه سی‌وهشتم نهج‌البلاغه است. امام علی(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «آن‌کس که از مرگ بترسد، نجات نمی‌یابد و آنکس که زنده ماندن را دوست دارد، برای همیشه در دنیا نخواهد ماند».

بنابراین، مرگ ترسی ندارد؛ یعنی کسی که فهم دقیقی از مرگ داشته باشد، که البته این مسئله بستگی به اعمال و نوع نگاه انسان دارد، به استقبال مرگ نیز می‌رود.

خطبه دیگری که می‌توان در ارتباط با موضوع مرگ در نهج‌البلاغه بدان اشاره کرد، خطبه پنجاه و یکم است که خطبه‌ای حماسی بوده و در زمان جنگ و اوایل انقلاب اسلامی زیاد شنیده می‌شد. حضرت امیر(ع) در این خطبه می‌فرمایند: «بدانید که مرگ در زندگی توأم با شکست و زندگی جاویدان در مرگ پیروزمندانه شماست».

خطبه دیگری که در همین راستا می‌توان بدان اشاره کرد، خطبه بیست و هشتم نهج‌البلاغه است. امام علی(ع) می‌فرمایند: «آگاه باشید! هم‌اکنون در روزگار آرزوهایید، که مرگ را در پى دارد، پس هرکس در ایام آرزوها، پیش از فرارسیدن مرگ، عمل نیکو انجام دهد، بهره‌مند خواهد شد و مرگ او را زیانى نمى‌رساند و آن‌کس که در روزهاى آرزوها، پیش از فرارسیدن مرگ کوتاهى کند، زیانکار و مرگ او زیانبار است. همانگونه که به هنگام ترس و ناراحتى براى خدا عمل مى‌کنید، در روزگار خوشى و کامیابى نیز عمل کنید.

آگاه باشید! هرگز چیزى مانند بهشت ندیدم که خواستاران آن در خواب غفلت باشند و نه مانند آتش جهنم که فراریان آن چنین در خواب فرورفته باشند. آگاه باشید! آن‌کس را که حق، منفعت نرساند، باطل به او زیان خواهد رساند و آن‌کس که هدایت، راهنماییش نکند، گمراهى او را به هلاکت افکند».

خطبه دیگری از نهج‌البلاغه که در ارتباط با موضوع مرگ بیان شده، خطبه 149 است. امیرالمؤمنین(ع) در عبارتی از این خطبه می‌فرمایند: «ای مردم! هرکس از مرگ بگریزد، به هنگام فرار آن را خواهد دید. اجل سرآمد زندگی و فرار از مرگ، رسیدن به آن است. چه روزگارانی که در پی گشودن راز نهفته‌اش بودم اما خواست خداوند جز پنهان ماندن آن نبود. هیهات که این علمی پنهان است».

به هرحال در رابطه با موضوع مرگ، رازو رمزهایی نیز حتی برای حضرت امیر(ع) وجود داشته که فقط نزد خدا بوده و ایشان می‌فرمایند که «هیهات که این علمی پنهان است».