برتری عدالت یا جود؛ از نگاه عوامانه تا نگاه علی(ع)

به گزارش ایکنا، فرد باهوش و نکته‌سنجی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام سؤال می‌کند: الْعَدْلُ افْضَلُ امِ الْجودُ؟ آیا عدالت شریف‌تر و بالاتر است یا بخشندگی؟

پاسخ پرسش بالا خیلی آسان به نظر می‌رسد: جود و بخشندگی از عدالت بالاتر است، زیرا عدالت رعایت حقوق دیگران و تجاوز نکردن به حدود و حقوق آنهاست، اما جود این است که آدمی با دست خود حقوق مسلّم خود را نثار غیر می‌کند.

ولی امام علی(ع) برعکس نظر بالا جواب می‌دهد. علی(ع) به دو دلیل می‌گوید عدل از جود بالاتر است؛ یکی اینکه: الْعَدْلُ یضَعُ الْامورَ مَواضِعَها وَ الْجودُ یخْرِجُها مِنْ جَهَتِها؛ عدل جریان‌ها را در مجرای طبیعی خود قرار می‌دهد، اما جود جریان‌ها را از مجرای طبیعی خود خارج می‌سازد.

زیرا مفهوم عدالت این است که استحقاق‌های طبیعی و واقعی در نظر گرفته شود و به هرکس مطابق آنچه به حسب کار و استعداد لیاقت دارد داده شود؛ دیگر اینکه:  الْعَدْلُ سائِسٌ عامٌّ وَ الْجودُ عارِضٌ خاصٌ؛‌ عدالت قانونی است عام و مدیر و مدبری است، کلی و شامل که همه اجتماع را در بر می‌گیرد و بزرگراهی است که همه باید از آن بروند، اما جود و بخشش یک حالت استثنائی و غیر کلی است که نمی‌شود رویش حساب کرد. اساساً جود اگر جنبه قانونی و عمومی پیدا کند و کلیت یابد، دیگر جود نیست.

علی علیه السلام آنگاه نتیجه گرفت: فَالْعَدْلُ اشْرَفُهُما وَ افْضَلُهُما؛ پس، از میان عدالت و جود، آنکه اشرف و افضل است عدالت است.

سیری در نهج البلاغه ص۱۱۷تا ۱۱۹(با تلخیص) مرتضی مطهری