سیل تکنولوژی‌های جدید دینداری ما را تهدید می‌کند/ عقب‌ماندگی حوزه در تحولات علمی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران، امروز 15 آذرماه در مراسم رونمایی از کتاب الهیات سایبر، نوشته حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا قائمی‌نیا، گفت: این کتاب، اثر فاخر و نوآورانه از یک  استاد برجسته و نوآور است و عنوان‌ اثر هم حکایت از نوآوری‌ و نواندیشی دارد و موضوع آن هم بدیع و جدید است.

وی با تاکید بر اینکه حوزه سایبر، حوزه نو و جدیدی است، گفت: ما موضوعات جدید کم نداریم و همیشه بشر در عالم نو زندگی کرده و ذهن و زبان و رفتار او نو می‌شود ولی خصوصیت این عنوان نو، فراگیری آن است زیرا موج شروع شده است، سایبر تا سالیان درازی همچنین تداوم خواهد یافت.

رشاد اضافه کرد: موضوعات نو و جدید در سطح خرد زیاد داریم که خیلی در تکامل زندگی بشر مؤثر نیستند ولی این نو، همه سطوح و لایه‌های زندگی انسان را تحت تاثیر قرار داده و آینده را به شدت دگرگون خواهد کرد. نام نویسنده هم همواره با نوآوری همراه است و دیدن چهره او این صفت را برای ما تداعی می‌کند. همیشه در موضوعات نو و فضای تازه قلم و قدم زده است. آثاری از وی منتشر شده که می‌تواند اولین‌ها به حساب آید و ذهن جوال و سیال ایشان آثار متقدمی را خلق کرده است.

پرهیز از نقد حوزه در جامعه

رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران، گفت: حوزه علمیه بسیار متحول شده و دهه‌هاست که در گرودنه و فرایند تحول‌آمیزی در حال حرکت است، گرچه برخی حرکت‌ها از رویکرد ذاتی حوزه فاصله گرفته و تحول آن در جهت منفی و عقبگرد است مانند گرایش به سمت نظام دانشگاهی. تحولات حوزه دو سه دهه اخیر در ایران، قابل مقایسه با تحولات قرون گذشته نیست؛ گاهی برخی تحولات یک قرن و دو قرن طول می‌کشد ولی در طول دو سه دهه اخیر تحولات پرشتابی رخ داده که قابل قیاس با قبل نیست. البته چون این تحولات در فضای رسانه و بین مردم دیده نمی‌شود آفتی ایجاد کرده  تا جایی که عده‌ای این تحولات را منکر شوند و  اذهان را خراب و اراده‌ها را سست کرده و نسل جوان را بدبین به حوزه می‌کند.

وی ضمن تاکید بر پرهیز از نقدهای حق ولی نابجا نسبت به حوزه در جامعه، اضافه کرد: تحول در حوزه در زندگی مردم مؤثر است ولی تحول، کار مردم نیست، همچنین وقتی نقدها را به طلاب بگوییم نشاط و شور و اعتقاد و انگیزه برای تحصیل را از دست می‌دهند و یکی از جهاتی که باعث تنزل حوزه است نقدهای به حق ولی نابجایی است که طرح شده است؛ البته برخی نقدها از روی بی‌اطلاعی از تحولات حوزه است.

وی با بیان اینکه بنده به حوزه خوشبین هستم گرچه انتقاد هم دارم، افزود: انتقاد غیر روشمند و بی‌جا و بدون ارائه راهکار منسجم و منظم و عملی، انتقاد نیست و عملا تخریب است. بنده در یکی از آثارم از بین 500 آسیب حوزه، 180 عدد را برگزیده و راهکار برای رفع آن ارائه کردم.

عقب‌ماندگی حوزه نسبت به تحولات علمی جدید

رشاد در ادامه سخنانش گفت: ما در برخی عرصه‌ها مانند سایبر، در حوزه خیلی عقب هستیم و اگر پیش‌دستی نکرده و پیشرو نباشیم، این موج ما را با خود خواهد برد. اجتهاد، قلب حوزه است و مرزی برای آن نیست و در همه چیز راه دارد و باید اجتهاد در همه زمینه‌ها وجود داشته باشد. حدود دو دهه قبل نگرانی ما این بود که موضوعات هوش مصنوعی به عقاید اساسی ما مانند تجرد روح آسیب بزند و فیزیکالیسم را تحکیم کند، ولی مسائل امروز بسیار جلوتر از اینها رفته است و نگران همه چیز هستیم، اخلاق ما و سبک زندگی و مناسبات و رفتارهای ما آسیب دیده و در این عرصه از دنیا عقب هستیم.

وی تاکید کرد: حوزه در این عرصه فاصله بسیار زیادی با علم دنیا دارد. سایبر مطالعات فنی هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه دارد؛ اگر روزی وجود را به 4 قسم تقسیم می‌کردیم، امروز وجود سایبری یک عینیت واقعی است ولی ما به عنوان حوزه، نسبتی با این مطالعات نداریم چنانچه در حوزه الهیات خاص و کلام هم این وضع را داریم؛ انبوهی از شبهات تولید شده ولی چقدر به آن پرداخته‌ایم و در جلسات درس به استقبال آن رفته‌ایم یا در فلسفه اخلاق و حوزه حقوق و فقه مباحث فراوانی بیان شده است ولی کمتر به سمت آن رفته‌ایم.

رشاد بیان کرد: دفتری به نام فقه معاصر داریم و کسانی در عرصه موضوعات جدید بحث کرده‌اند که خیلی ارزشمند است ولی حجم مسائل جدید علمی بسیار زیاد است و باید فضلا و استادان بیشتری در این زمینه ورود کنند و حداقل صد موضوع جدید مورد بحث قرار بگیرد. بحث فقهی هم بدون حوزه الهیات و فلسفه جواب نمی‌دهد، بیش از فقه و همراه آن باید کار کلامی، اخلاقی و فلسفی بکنیم.

وی اضافه کرد: باید رشته‌های علمی پژوهش‌محور را توسعه دهیم، شورای عالی فضای مجازی نامه‌ای نوشتند که درس خارج فقه مجازی برگزار شود ولی این موضوعات، نیازمند طراحی یک بسته علمی و کارگروه‌های علمی است و با نوشتن یک نامه به یک استاد درست نمی‌شود، فقهای خوش فکر و فیلسوفان صاحب نظر و  استادان دانشگاهی موضوع‌شناس باید وارد عرصه شوند.

وی تصریح کرد: سیل بنیان‌کن علوم و تکنولوژی‌های جدید، اخلاق و شریعت و دینداری و هویت ما را تهدید می‌کند و ما به برخی جزئیات مشغول هستیم. از خصوصیا رهبر انقلاب پیش بینی‌های اجتماعی و سیاسی است که منشا آن معنویت است؛ 15 سال قبل چندین بند خطاب به حوزویان فرمودند که یکی از آنها توجه به موضوعات روز مانند سایبر و هوش مصنوعی بود. ایشان تاکید کردند من این مطالب را می‌گویم تا به گفتمان تبدیل شود و کسانی در حوزه آن را دنبال کنند.