متاورس؛ آرمانشهر، یا ویرانشهر اخلاقی عصر جدید

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسینعلی رحمتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث، یادداشتی در کانال تلگرام خود درباره مسئله اخلاق در متاورس به رشته تحریر درآورده که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

کارکرد جهان متاورسی از نظر اخلاقی چگونه است؟ مکتوب حاضر در صدد پاسخ به این سوال است. البته از آنجا که هنوز کم و کیف زندگی در این فضا حتی برای طراحان آن هم چندان روشن نیست، آنچه ارائه می‌شود منظری آینده‌پژوهانه دارد و نمی‌توان آن را قطعی دانست. با توجه به آنچه تاکنون درباره متاورس مطرح شده است می‌توان گفت این فضا هم مثل فضای مجازی فعلی از نظر اخلاقی «کارکردی دوگانه» دارد یعنی از جهتی در خدمت فضائل اخلاقی است و از سوی دیگر زمینه‌ساز بروز برخی رذائل اخلاقی. در نوشتار حاضر به کارکردهای مثبت،‌ و در مکتوبی دیگر به چالش های آن معرفی خواهد شد.

موارد زیر برخی از کارکردهای خوبِ فضای متاورس است:

1. تسریع در خدمت به انسان‌ها: متاورس موجب کمتر شدن فاصله‌های زمانی و مکانی بین انسان‌ها می‌شود و آنان با سهولت بیشتری به امکانات اداری، اقتصادی، خدماتی و بهداشتی دسترسی خواهند داشت. مثلا بیماران برای حضور در مطب پزشک نیازی به خروج از منزل ندارند یا هنگام وقوع حوادث فراگیری چون سیل،‌ زلزله، جنگ، و شیوع بیماری های فراگیر از قبیل کرونا با استفاده از این فضا می‌توان برخی از خدمات را به شهروندان ارائه کرد.

2. صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها:‌ با انتقال سامانه‌های خدماتی، اداری و اجتماعی به فضای متاورس، کارهایی چون برگزاری جلسات اداری و کنفرانس های علمی، نشست‌های بین المللی مدیران و سیاستمداران، و انجام فعالیت‌های تجاری و خرید و فروش به جای فضای فیزیکی، در این فضا انجام می‌شود و بسیاری از هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین شرکت‌های تولیدی می‌توانند بخشی از فعالیت‌های خود را به صورت شبیه‌سازی در فضای متاورس انجام دهند و از این طریق افزون بر کاهش هزینه‌ها، کیفیت محصولات خود را افزایش داده و خدمات بهتری به مخاطبان ارائه کنند. این کاری است که هم اکنون شرکت‌هایی چون هیوندای آغاز کرده‌اند (سایت عصر ایران، 26 آذر 1400، کد خبر ۸۱۷۸۴۰)

3. کمک به پیشرفت علم: با بهره‌گیری از متاورس می‌توان امکان دسترسی کشورهای کمتر پیش رفته را به فضاهای آموزشی فراهم کرد. افراد فارغ از مرزهای جغرافیایی می‌توانند در کلاس های درس و محافل علمی دیگر کشورها شرکت کنند. این کار هم به افزایش سطح دانش جهانی کمک ‌می‌کند هم زمینه‌ساز عدالت آموزشی است.

4. کاهش رنج و افزایش رضایت انسان‌ها از زندگی: در متاورس شخص می‌تواند شخصیت و محیط زندگی خود را آنگونه که دوست دارد طراحی کند. این کار از جهتی خوب است. مثلا کسی که در این دنیای فیزیکی به خاطر معلولیت جسمی امکان انجام برخی کارها را ندارد یا به خاطر فقر اقتصادی برایش مسافرت به دیگر کشورها مقدور نیست، در دنیای متاورسی خودش این کارها را انجام می‌دهد. درست است که این فعالیت‌ها حالت مجازی دارد ولی به هر حال تاثیراتش در عالم فیزیکی بر روی فرد آشکار می‌شود. مثل کسی که الان از والدینش دور است ولی همین که از طریق تماس ویدیویی می‌تواند آنها را ببیند و صدایشان را بشنود حالش بهتر می‌شود.

5. ایجاد فرصت‌های جدید شغلی و کاهش بیکاری: هرچند هم اکنون هم برخی افراد با استفاده از فضای مجازی فعلی به کسب و کار مشغول‌اند، ولی فراگیر شدن متاورس این امکان را به طور گسترده‌تر و بهتر فراهم می‌کند، چرا که امکانات بیشتری دارد. مثلا امکان حضور افراد در فروشگاه و مشاهده محصولات از نزدیک را فراهم می‌کند‌ یا در این فضا امکان فروش صنایع دستی دیجیتال فراهم می‌شود.

6. حفظ محیط زیست: امروزه هرگونه تلاش برای پیشگیری از تخریب محیط زیست کاری اخلاقی محسوب می‌شود. متاورس تا اندازه زیادی می‌تواند در خدمت این هدف باشد. مثلا با امکان یافتن مسافرت دیجیتال به کشورهای دیگر و گشت و گذار دیجیتال در آثار باستانی و مراکز دیدنی آنها، قاعدتا مسافرت‌های فیزیکی کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا کاهش می‌یابد‌ یا تولید لباس دیجیتال نسبت به لباس واقعی 97 درصد کربن کمتر تولید می کند و برای هر آیتم آن 3300 لیتر آب صرفه‌جویی می‌شود (سایت عصر ایران، 27 آذر 1400، کد خبر ۸۱۷۹۸۵).

آنچه گفته شد ناظر به تبیین کارکردهای خوب اخلاقی متاورس بود، اما این فضا از سوی دیگر می تواند موجب برخی معضلات و چالش های اخلاقی هم بشود. این موارد باید جداگانه بررسی شود.