چگونه باطن حج را بفهمیم + فیلم

بیشتر زائران حج تمتع بعد از سال‌ها انتظار فقط برای یک بار فرصت دارند که در مناسک حج شرکت کنند؛ فرصتی که برای تک تک لحظات آن بی‌صبرانه انتظار کشیده‌اند، اما حالا که توفیق حضور در مناسک حج را دارند چگونه می‌توانند اعمال حج را انجام دهند که منجر به مقبول شدن حجشان شود؟

حجت‌الاسلام سیدعبدالفتاح نواب،‌ نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح نحوه انجام اعمال حج پرداخت و توصیه‌های مهمی را برای داشتن حجی مقبول ارائه کرد و گفت: مقدمه انجام مناسک مقبول، یادگیری مناسک است. زائران باید مناسک حج را به نحو مطلوبی بیاموزند. مناسک نیز دستورالعملی تلقی می‌شود که خداوند فرموده است.

وی تشریح کرد: حضرت ابراهیم(ع) در مکه از خداوند متعال درخواست کردند: «أَرِنَا مَنَاسِکَنَا؛ خداوندا مناسک را به ما یاد بده»، چون خدا یاددهنده است. پیامبر اسلام(ص) هر زمان که می‌خواستند نماز بخوانند به مسلمانان می‌فرمودند که همانطور که من نماز می‌خوانم نماز بخوانید؛ یعنی همان نحوه نماز خواندنی که خداوند از طریق وحی به پیامبر(ص) دستور دادند، ایشان آن را انجام می‌دادند.

مناسک را یاد بگیرید

حجت‌الاسلام نواب ادامه داد: خدای بزرگ به حضرت ابراهیم دستورالعمل مناسک را ارائه کرده‌‌اند. پیامبر اسلام هم به مسلمانان توصیه فرموده‌اند: «مناسک را یاد بگیرید این دین شماست.» پس مقدمه حج خوب و مقبول این است که مناسک را یاد بگیریم و برای یادگیری آن وقت بگذاریم.  

وی با انتقاد از افرادی که در مواجهه با مسائل شرعی به روحانیون مطلع مراجعه نمی‌کنند، گفت: برخی افراد وقتی با مسائل شرعی و دینی مواجه می‌شوند، خود را مجتهد فرض می‌کنند، در حالی که مجتهد زحمات زیادی کشیده تا به استنباط مسائل رسیده است. وقتی یک مسلمان خودسرانه و بدون پرسیدن از فرد مطلع عملی را انجام می‌دهد، عبادتش مشکل پیدا می‌کند و نمی‌تواند انتظار اثر مطلوب را داشته باشد.

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت افزود: فردی برای انجام اعمال عمره به مکه رفته بود و دید که طواف شلوغ و سعی (سعی بین صفا و مروه) خلوت است. سپس با استدلال خود رفت و اول سعی بین صفا و مروه را انجام داد؛ این اشتباه است. مناسک ترتیب دارد و نمی‌توان خودسرانه عمل کرد.

عبادت با تفکر غنی‌ می‌شود

وی تفکر را از مسائل مهم عبادت‌ها به خصوص در حج دانست و گفت: تفکر بسیار ارزشمند است. عبادت اگر همراه با تفکر باشد ارزش پیدا می‌کند. معصومین فرموده‌اند که یک ساعت تفکر از هفتاد سال عبادت ارزشمند‌تر است. عبادت با تفکر غنی‌سازی می‌شود. اگر انسان فکر کند که فلسفه اینکه چرا پیشانی را، که بالاترین قسمت بدن است و تمام وجهه نور انسان در پیشانی اوست، در مقابل خالق بر خاک می‌گذارد و درک کند که این کار یعنی کرنش در برابر الله، این آگاهی و تفکر در عمل عبادی او تأثیر دارد.

نواب ادامه داد: اگر در نمازمان حمد و سوره را بدون تدبر بخوانیم اثر ندارد، اما اگر با تدبر بخوانیم و به این دقت کنیم که در نماز از خدا می‌خواهیم که ما را به راه راست هدایت کند، نه راه کسانی که مورد غضب الهی قرار گرفته‌‌‌اند نه راه ضالین، در اعمال و زندگی خودمان دقت می‌کنیم و متوجه می‌شویم که در برخی موارد به راه کج رفته‌ایم و به جای راه مستقیم، به چپ و راست پیچیده‌ایم. پس خودمان را اصلاح می‌کنیم.

وی به زائران توصیه کرد که در خصوص حج تفکر کنند و گفت: زائران به این فکر کنند که انجام حج عملی برای خداست یا ایمان شخصی‌شان؟ فردی تعریف می‌کرد که وقتی داشت به سفر حج مشرف می‌شد و از پله‌های هواپیما بالا می‌رفت با خود فکر کرد که اگر به او بگویند که فلان روستا در سیستان و بلوچستان به او نیاز دارد و رضایت امام زمان(عج) در این است که او به آن روستا برود، به آن روستا می‌رود یا به مکه؟ اگر عبادت انسان برای خدا باشد به همان روستا می‌رود، ولی اگر برای نفسش باشد با خود می‌گوید که اول به مکه بروم و بعد به آن روستا می‌روم.

باطن حج را پیدا کنید

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت به زائران حج توصیه کرد که اسرار حج را مطالعه کنند و گفت: حج یک ظاهر و چندین لایه باطنی دارد. از خود بپرسیم که چرا طواف هفت بار است؟ چرا کمتر نیست؟ چرا بیشتر نیست؟ چرا شانه چپ باید به سمت کعبه باشد؟ همه اینها سِر دارد. برخی از اسرار عبادی حج ارتباط انسان با خدا را بیشتر می‌کند. مثلاً در خصوص تلبیه «ذکر لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک» در حدیث شبلی از امام سجاد(ع) نقل است که فرموده‌اند که وقتی تلبیه می‌گویی، معنا و مفهومی که باید در ذهنت باشد این است که من کاملاً در خدمت خدا هستم و کاملاً از آنچه خدا نمی‌خواهد دورم.

وی تصریح کرد: باید هنگام تلبیه نیت داشته باشیم و توجه کنیم. در ادامه حدیث شبلی امام سجاد(ع) فرموده‌اند که وقتی وارد مکه می‌شوید، باید نیت شما این باشد که من وارد حرم می‌شوم و به همه مسلمانان احترام خواهم گذاشت و از اذیت کردن آنان پرهیز می‌کنم. آنجا حرم امن الهی است و باید به احترام گذاشتن به مسلمانان توجه کنم.

نواب اضافه کرد: زائر حج وقتی پشت مقام ابراهیم(ع) برای نماز می‌ایستد، باید این نیت را داشته باشد که من پشت مقام ابراهیم(ع) می‌ایستم، یعنی دارم به حضرت ابراهیم(ع) اقتدا می‌کنم. حضرت ابراهیم(ع) چطور بودند؟ ایشان وقتی که خواب دید فرزندش را ذبح می‌کند، نگفت که خواب است و خواب اعتبار ندارد. عزیزش را برد تا سر او را ببرد و وقتی کارد نبرید، عصبانی شد و کارد را به سنگ زد و سنگ شکست.

وی از زائران خواست که این سؤال را از خود بپرسند که اگر پشت مقام ابراهیم(ع) نماز می‌خوانند در مواجهه با یک امتحان کوچک چه می‌کنند و ادامه داد: ما یک حج عامیانه داریم که همان حج عمومی است و افراد بسیاری آن را انجام می‌دهند، اما یک حج عارفانه هم داریم که وقتی انسان پس از انجام آن بازمی‌گردد، انسان متفاوتی شده است. اگر قبل از حج گاهی دروغی هم می‌گفت، دیگر دروغ نمی‌گوید و با خود می‌گوید که من به احترام کعبه دروغ نمی‌گویم. حالا که خدا مرا به کعبه برده است، من در آنجا استلام حجر کرده‌ام (دست زدن به حجرالاسود که به معنی دست دادن با خداست) و با خدا دست داده‌ام و بیعت کرده‌ام؛ پس دیگر امضای ظلم نمی‌کنم و شهادت ظلم نمی‌‌دهم.

3 عملی که حج را مقبول می‌کند

حجت‌الاسلام نواب آثار سازنده حج را متعدد برشمرد و گفت: اگر بخواهیم معرفت ما نسبت به حج افزایش پیدا کند، می‌توانیم کتاب‌ها و منابعی مثل حدیث شبلی را بخوانیم. توصیه‌های مهم برای داشتن حج مقبول در حدیث امام باقر(ع) مطرح شده، حضرت فرموده‌اند کسی که به حج برود و سه کار را انجام ندهد، حجش به جایی نمی‌رسد. اول، ورع پیدا کند؛ یعنی نسبت به ارتکاب گناه خویشتنداری پیدا کند. دوم، بردبار شود و مالک خودش باشد. نگوید که از کوره در رفتم. قبل از حج می‌‌توان گفت که از کوره در رفتم و عصبانی شدم، اما بعد از حج باید مالک خودمان باشیم و اختیارمان دست خودمان باشد نه شیطان. سوم، خوش‌ برخورد بودن با همراهان است.

نواب تصریح کرد: باید در حج مراقب باشیم که باب غیبت باز نشود. مثلاً در اتاق نشسته‌ایم و صحبت‌هایی در خصوص برخی از بزرگان مطرح می‌شود؛ ما اطلاع نداریم که واقعاً چه شده است. مرحوم آیت‌الله طالقانی در مجلس خبرگان روی مبل نمی‌نشستند. در یکی از جلسات روی زمین نشسته بودند و سرشان را گرفته بودند. منافقان نوشته بودند که ایشان از قانونی که تصویب شده است ناراضی هستند. آیت‌الله خزعلی از ایشان پرسیدند که چرا سرتان را گرفته‌اید؟ جواب دادند که مدتی است سرم درد می‌کند. البته چنین مواردی در شبکه‌های اجتماعی فراوان است که نسبت‌هایی به دیگران می‌دهند.

وی در پایان اظهار کرد: حج سفری است که برای لحظه‌لحظه آن هزینه‌‌ بسیاری را پرداخت کرده‌ایم. معلوم نیست که آیا این سفر تکرار شود یا خیر. پس باید از آن کمال بهره‌ را ببریم. اگر در جلسه‌ای نشسته‌ایم، ببینیم که آیا می‌توانیم در قیامت پاسخ آنچه را در آن جلسه شنیده یا گفته‌ایم بدهیم؟ اگر می‌توانیم جوابگوی گفتار و شنیده‌‌هایمان باشیم، پس در آن جلسه بمانیم، وگرنه آن را ترک کنیم.