نقدی بر اولویت‌های ستاد حفظ قرآن

سی‌امین جلسه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم این هفته برگزار و طی آن میزان بودجه‌های اختصاصی به ۳۴ عنوان‌ برنامه که اولویت‌های اجرایی آن در جلسه گذشته ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن به تصویب رسیده بود، تصویب شد. تصمیمات اتخاذ شده در این جلسه پس از گردش کار با کمیته تخصیص صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی اجرا می‌شود.

با انتشار عناوین این برنامه‌ها نقدهایی درباره برخی عناوین مطرح شد که مهم‌ترین آنها جای خالی مطالبه اخیر مقام معظم رهبری در مورد پایگاه قرآنی شدن مساجد است. در 34 عنوان‌ برنامه در نظر گرفته شده، فقط یک موضوع که در اولویت سی و دوم قرار گرفته است به موضوع مساجد اختصاص یافته که آن هم مربوط به حمایت از توسعه حفظ عمومی قرآن کریم در مساجد است.

محمدحسین محمدزاده، عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به برگزاری جلسه روز گذشته ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم، با اعلام برنامه‌های اولویت‌بندی‌شده برای اجرا در سال 1401، گفت: شایسته بود با اولویت‌ دادن به مطالبه قرآنی اخیر رهبر معظم انقلاب، مبنی بر ترویج فرهنگ حفظ و تربیت و تشویق نوجوانان و جوانان به حفظ قرآن از طریق مساجد با احیای پایگاه‌های قرآنی در مساجد و تشکیل جلسات و حلقات حفظ، بودجه‌ ویژه‌ای از بودجه اختصاصی حفظ در سال جاری به آن تخصیص یابد که متأسفانه سهمی اختصاص داده نشده است.

وی با تأکید بر اینکه باید بازنگری جدی در مورد این رویکرد صورت گیرد، افزود: لازم است طرح‌های دستگاه‌های دیگر نیز با این رویکرد مورد بازنگری قرار گیرد، برای مثال طرح‌های رسانه‌ای با محوریت ترویج و اطلاع‌رسانی حلقه‌ها و جلسات حفظ مساجد در قالب مستند، نمایش، گزارش، مسابقه بین تیم‌های مساجد و ... در اولویت تأیید ستاد و سپس بودجه‌دهی در سال جاری قرار گیرد و طرح‌های دستگاه‌های دیگر نیز قابلیت بازنگری و انطباق یا نزدیک‌تر شدن به این مطالبه مهم قرآنی را دارند.

عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه در تحلیل تبیینی مطالبات رهبری که پیش از این در سایت ایکنا منتشر شد، اظهار کرد: در آن تحلیل اشاره شده بود که مواجهه صحیح ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن با مطالبه اخیر و مهم مقام معظم رهبری باید اولویت‌دهی به موضوع احیای حلقه‌های حفظ مساجد باشد تا در اولویت تصویب طرح‌ها و بودجه‌دهی نهادهای عضو ستاد قرار گیرد.

محمدزاده با تأکید بر اینکه فرمایش رهبر معظم انقلاب در ابتدای ماه مبارک رمضان 1401 را باید به عنوان شعار سال جامعه قرآنی بدانیم و تمام کارهایمان با آن مطالبه تلاقی داشته باشد، گفت: اگر طرحی برای دریافت بودجه داریم، باید بدانیم نسبت آن با مطالبه قرآنی سال چیست؟ البته برنامه‌هایی که در ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن ارائه شده‌اند، تحسین‌ برانگیز هستند و خوشحالیم که می‌توان به صورت جدی به ترویج فرهنگ حفظ پرداخت ولی نسبت این برنامه‌ها با مطالبه قرآنی امسال رهبر انقلاب چیست؟

وی افزود: باید در نظر داشته باشیم که ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم می‌تواند به صورت فعالانه و هدایت‌گر نقش‌آفرینی کند، اینگونه نیست که این ستاد صرفاً کانونی برای دریافت طرح‌های مربوط به حفظ باشد. ستاد حفظ می‌تواند در مورد ریز موضوعاتی که مربوط به ترویج فرهنگ حفظ قرآن است، اولویت‌بندی‌های لازم را انجام دهد.

مدیر سابق شبکه قرآن و معارف سیما بیان کرد: مبدأ طراحی برنامه، هم می‌تواند خود دستگاه باشد و هم بر اساس مشارکت در طراحی و سفارش دهی خود ستاد باشد. یعنی ستاد بر اساس بررسی‌هایی که انجام می‌دهد و اولویت‌بندی‌هایی که در مورد ریز موضوعات حفظ دارد، به دستگاه‌ها سفارش می‌دهد تا در مورد آن موضوعات طرح و برنامه ارائه دهند. البته این موضوع جنبه سفارش ندارد و بیشتر جنبه هدایتگری دارد. لذا نباید ستاد طرح ملی حفظ را صرفاً یک پذیرنده طرح‌ها تلقی کنیم.

مهم‌ترین موانع تحقق 10 میلیون حافظ قرآن

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در مورد مهم‌ترین موانع تحقق 10 میلیون حافظ قرآن کریم در کشور بیان کرد: مهم‌ترین مانع از نظر من مانع شناختی است؛ یعنی شناخت صحیحی نسبت به مطالبه قرآنی حضرت آقا و نسبت به تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم وجود ندارد. شناخت ما نسبت به مطالبات قرآنی رهبر انقلاب باید به این گونه باشد که این مطالبات بر اساس راهبردی بودنشان از سوی معظم‌له مطرح می‌شوند، مطالبات مطرح شده صرفاً ارائه یک سری نکات صنفی نیست و نباید این تلقی را داشته باشیم.

محمدزاده با اشاره به اینکه تمام مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری با مؤلفه‌های تمدنی و تمدن‌سازی نوین اسلامی انطباق کاملی دارد، گفت: مؤلفه‌های تمدن‌سازی در اندیشه تمدنی رهبر انقلاب با مؤلفه‌های تمدنی پیامبر گرامی اسلام به عنوان تمدن‌ساز انطباق دارد، زیرا تمدن اسلامی برگرفته از آموزه‌های قرآن است.

وی «يَتْلُو عَلَيْهِمْ آیاته»، «وَيُزَكِّيهِمْ»، «وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ» را سه مؤلفه مهم تمدنی برشمرد و ادامه داد: با توجه به این مؤلفه‌ها، حفظ قرآن، ترویج حفظ و تبلیغ برای پرداختن جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان به حفظ صرفاً درگیر کردن هوش دریافت اطلاعات آنها نیست، بلکه درگیر کردن هوش هدایت‌پذیری و هوش ایمانی و تقویت آن است که باعث تعالی انسان می‌شود. لذا حفظ قرآن صرفاً حفظ یک‌سری کلمات نیست، بلکه حفظ کلامی است که آثار بسیار نورانی دارد.

محمدزاده تصریح کرد: «يَتْلُو عَلَيْهِمْ آیاته» صرفاً خواندن یک متن مقدس نیست، بلکه در روایت آمده است که ارتباط با حروف قرآن کریم اثرات نورانی دارد و زمینه‌ساز تزکیه و تعلیم می‌شود. برای اینکه در مسیر حفظ قرار بگیریم و در آن موفق شویم، باید این نگاه را به حفظ داشته باشیم. به خاطر سپردن کلمه به کلمه قرآن صرفاً ذهن ما را از یک‌سری کلمات انباشته نمی‌کند، بلکه خرد ما را نیز بارور می‌کند. در همان سالی که مقام معظم رهبری مطالبه تربیت 10 میلیون حفظ قرآن کریم را مطرح کردند، به این موضوع که حفظ قرآن باعث شکوفایی جامعه می‌شود پرداختند و این همان نقشی است که ایشان در مورد حفظ قرآن از ما می‌خواهند.

فقدان شناخت از موضوع

وی با تأکید بر اینکه شناخت صحیحی از موضوع تربیت 10 میلیون حافظ قرآن وجود ندارد، گفت: اگر این شناخت وجود داشت، اینگونه نبود که فعالیت‌های مربوط به حفظ قرآن را صرفاً مربوط به جامعه قرآنی و شورای توسعه فرهنگ قرآنی بدانیم. لذا یکی از موانع، فقدان شناخت از موضوع است. در مسئولان نظام شناختی اینگونه شکل گرفته است که باید مباحث قرآنی صرفاً از سوی شورای توسعه انجام شود، در حالی که برخی اعضای شورای توسعه هم شناخت صحیحی از برخی مطالبات خصوصاً حفظ قرآن ندارند.

مدیر سابق رادیو قرآن تصریح کرد: این شناخت باید هم در اعضای شورای توسعه درباره جایگاه و اهمیت مطالبات قرآنی ایجاد شود و هم تمامی مسئولان به این شناخت برسند. نباید در مورد مطالبات قرآنی رهبری این تلقی وجود داشته باشد که صرفاً دستگاه‌های قرآنی آن را انجام دهند. اگر شناخت صحیحی در همه مسئولان و دستگاه‌ها شکل بگیرد و همه آنها نقطه تلاقی مأموریت‌های خود با  حفظ قرآن را مشخص کنند، می‌توان به تحقق این مطالبه امیدوار بود.

عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پایان با تأکید بر اینکه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن باید دستگاه‌های عضو را توسعه دهد، گفت: اگر بحث قرآن را راهبردی می‌دانیم، پس مربوط به همه دستگاه‌هاست. لذا باید نقطه تلاقی همه دستگاه‌ها در مورد حفظ مشخص شود. آن وقت مواجهه همه دستگاه‌ها و نظام با بحث حفظ مشخص خواهد شد. تربیت 10 میلیون حافظ قرآن به عنوان یک مگاپروژه مطرح است و نباید یکی دو دستگاه یا دستگاه‌های قرآنی مسئول آن باشند.