تفاوت مقام نبوت و امامت + فیلم

حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ میرزا عباس، مدیر داخلی حوزه علمیه انگلستان در درس‌گفتار «تأملی در عاشورا» که به مناسبت ماه محرم الحرام به همت خبرگزاری ایکنا و با همکاری استودیوی مرکز اسلامی انگلیس تولید شده است، نکاتی را در باب تفاوت مقام نبوت و امامت مطرح کرد. مشروح بیانات او به زبان انگلیسی و با زیرنویس فارسی در ادامه از نظر می‌گذرد.

بحث ما حول محور افزایش معرفت و شناخت خواهد بود. چنانچه گفتیم حرکتی وجود دارد و سعی می‌کنیم پیچیدگی این حرکت را درک کنیم و امروز دوست داریم کمی در آغاز آفرینش تأمل کنیم.

خداوند در حدیثی قدسی فرمود: «همانا من گنج پنهانی بودم پس انسان را آفریدم تا شناخته شوم». پس ذات آفرینش دانستن و ذات خلقت، فهم است. همانطور که خدا خواست شناخته شود تا او را به عنوان خالق بشناسیم، آنچه ما در واقعیت ماهوی در کنار حرکت داریم، معرفت است.

وقتی خداوند آدم(ع) را آفرید، در پاسخ به فرشتگان آشکارا به این نکته اشاره می‌کند که «من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید». چیزی که خداوند می‌دانست این بود که آدم(ع) چیزهایی می‌دانست که فرشتگان از آنها بی‌خبر بودند. پس چیزی که باعث شد فرشتگان به آدم(ع) سجده کنند معرفت، دانش و فهم او بود. بنابراین، مسئله درک و دانستن در نوع بشر بسیار محوری و مسئله‌ای فطری محسوب می‌شود. به همین دلیل است که بچه‌های کوچک سعی می‌کنند از همان کودکی چیزها و مسائل مختلف را بفهمند.

پس در اینجا بود که معرفت به آدم(ع) عنایت شد و این معرفت، همان دانش مربوط به اسامی الهی بود. حال، وقتی نامی را می‌دانید که به شما قدرت می‌دهد، نسبت به آن شناخت دارید.

اگر من کسی را می‌شناسم و با نامش وی را صدا می‌زنم یعنی نسبت به آن اسم نوعی ولایت دارم. برای مثال وقتی می‌گویم: «زید! بیا اینجا» این به معنای دانستن نام زید و در آنِ واحد به معنای کاری است که زید می‌تواند انجام دهد که به من ولایت می‌دهد.

هنگامی که آدم(ع) اسامی را آموخت بر همه مخلوقات ولایت پیدا کرد و تبدیل به خلیفه آن‌ها شد. پس هر چقدر معرفت و دانش فرد بیشتر شود، قدرت ولایت بیشتری پیدا می‌کند و ولایت او ارزش بیشتری خواهد داشت و به عنوان امام شناخته خواهد شد.

منظورم از این کلام چیست؟ در قرآن و سوره مبارکه بقره، خداوند متعال در مورد ابراهیم(ع) می‌گوید که ما ابراهیم(ع) را با کلمات امتحان کردیم. در سوره بقره و آیه 123 خداوند متعال می‌فرماید ما تو را به عنوان امام روی زمین گماردیم که به امامت ابراهیم اشاره می‌کند.

اشاره به امامت ابراهیم(ع) نشان می‌دهد که وی بعد از جایگاه نبوت به امامت رسیده و این یعنی دانش و درک امام بسیار بالاتر از نبی است.

به همین دلیل است که پیامبران اولوالعزم با نام امام شناخته می‌شوند. پس هنگامی که ابراهیم(ع) به عنوان امام شناخته می‌شود، اِشراف، دانش و ولایتش به سطح بالاتری می‌رود و امام می‌شود و او به بینشی خاص دست پیدا می‌کند.

به همین دلیل است که می‌گویند: وقتی ابراهیم(ع) در مشرق یا مغرب کسی را می‌دید که کافر بود یا به خدا سجده نمی‌کرد، تحت تأثیر آن قرار می‌گرفت به خاطر اینکه او تحت تأثیر آن بینش و فهم بود. چرا؟ چون او به آن معرفت و دانش مجهز شده بود.

در مورد بحث ماه محرم؛ محرم فرصتی است که درک و معرفت عمیق‌تری از این ولایت پیدا کنیم. وقتی از معرفت صحبت می‌کنیم، معرفت بر دو نوع است: یکی معرفت حصولی که از تجربه به دست می‌آید و یکی دیگر معرفت حضوری است.

در مورد این دو نوع از معرفت حصولی و حضوری بیشتر سخن خواهیم گفت. از اینکه با ما بودید بسیار متشکرم.