گستردگی معنا از ویژگی‌های هنری راهپیمایی اربعین است + فیلم

رادیو اربعین را باید مهمترین رسانه‌ای توصیف کرد که در محرم و صفر پایگاهی برای دریافت اطلاعات مربوط به پیاده‌روی اربعین است. در این راستا ایکنا با جواد تشکری، مدیر این شبکه پیرامون جایگاه فرهنگ اربعین در رسانه و هنر گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه می‌خوانیم.

ایکنا ـ اربعین دریای عظیمی از معناست که عموماً نمی‌توانیم از آن به شکل مطلوبی بهره ببریم. پیرامون استفاده صحیح از این موضوع در هنر و رسانه توضیح دهید؟

آئین راهپیمایی اربعین از گذشته‌های دور وجود داشته که به صورت سنت هر ساله در ایام اربعین انجام شده است اما با گذر زمان این رویداد تبدیل به فرهنگ و به آیینی برای وحدت آفرینی تبدیل شد. این وحدت نیز تنها در جهان اسلام نیست بلکه از دیگر ادیان هم در این آئین حضور می‌یابند. این ویژگی امتیازی بزرگ برای راهپیمایی اربعین است که می‌توان از آن در عرصه‌های مختلف بهره برد.

راهپیمایی اربعین از سوی رسانه‌های غربی با بی‌توجهی رو‌به‌رو بوده، اما با تلاشی که فیلمسازان داشته‌اند خوشبختانه سال به سال این رویداد بیشتر شناخته می‌شود. جدا از رسانه، هنرمندان هم در این فرصت دو هفته‌ای که در اختیار دارند قادرند از این رویداد برای تولیدات فاخر هنری بهره ببرند؛ خواسته‌ای که هر سال بیشتر به آن پرداخته می‌شود. گستردگی معنا در راهپیمایی اربعین بسیار وسیع است و هیچگاه تکراری نمی‌شود چون هر سال راهپیمایان جدید به کار اضافه می‌شوند؛ هر یک از این افراد نیز قادرند الهام‌بخش یک فیلم یا سریال باشند.

ایکنا ـ چه شکل از هنر، ظرفیت بالاتری برای پرداختن به اربعین را داراست؟

انتظار می‌رود سینما و تلویزیون تأثیرگذارتر به این حوزه (راهپیمایی اربعین) نظر کنند، چون هر یک از آدم‌هایی که در راهپیمایی اربعین حضور دارند برای خود داستانی مجزا دارند که انتظار می‌رود الهام بخش کار ویژه و خاص در این رابطه باشد. من این موضوع را در سفرهای متعددی که به کربلا و نجف داشته‌ام شاهد بوده‌ام.

ایکنا ـ آسیب‌هایی که ممکن است آثار نمایشی را در پرداختن به اربعین تهدید کند چه موضوعاتی است؟

در راهپیمایی به این حجم و اندازه، ممکن است اتفاقات ناخوشایند و برخی رسوم غلط هم وجود داشته باشد. این امر هم طبیعی است و ممکن است در هر اتفاقی که در چنین حجمی برگزار می‌شود دیده شود اما این وظیفه هنرمند است که به زیبایی‌ها نظر داشته باشد. این توصیه به معنای نادیده گرفتن حقایق نیست اما وقتی ما معدود اشتباهات و اتفاقات ناخوشایند را محور کارمان قرار می‌دهیم، در حقیقت اصل ماجرا را زیر سوال می‌بریم.

مشکل دیگری که فیلم‌های با محوریت راهپیمایی اربعین را تهدید می‌کند نگاه تک بعدی به این حوزه است؛ یعنی فکر کنیم تنها در یک قالب می‌توان به این حوزه نگاه کرد، درصورتی که اگر پیام وحدتی که راهپیمایی اربعین دارد را مدنظر قرار دهیم متوجه خواهیم شد می‌شود به اشکال دیگری هم به این موضوع نگاه کرد که تا به حال بازگو نشده است. در همین راستا در رسانه ملی و به صورت ویژه در رادیو اربعین تلاش شده به زیبایی راهپیمایی اربعین به شکلی دقیق‌تر نگاه شود.

ایکنا ـ‌ برخی شبهات یا انتقادات پیرامون راهپیمایی اربعین از سوی برخی سلبریتی‌ها یا رسانه‌های خارجی مطرح می‌شود که ممکن است مخاطبان فضای مجازی را تحت تأثیر خود قرار دهد. رسانه ملی و رادیو اربعین راهکاری برای پاسخگویی مدنظر قرار داده‌اند؟

در عزاداری امام حسین(ع) دو موضوع شور و شعور به طور همزمان پیگیری می‌شود. با توجه به این دو ظرفیت است که حضرت امام(ره) می‌فرمایند؛ این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگاه داشته است. در ضمن عزاداری امام حسین(ع) منافاتی با کمک به مستمندان ندارد بلکه به نوعی کمک به مستمندان هم محسوب می‌شود. برای مثال بسیاری از خانواده‌های کم‌بضاعت در این ایام مورد حمایت هیئت‌‌ها قرار می‌گیرند.

مطلب دیگر در همین رابطه به خیرینی مربوط می‌شود که در دستگاه امام حسین(ع) مشغول فعالیت هستند. اگر آماری از افرادی که در طول سال به روش‌های مختلف به مستمندان کمک می‌کنند بگیریم، متوجه خواهیم شد درصد بسیار بالایی از آنها همان افرادی هستند که در دستگاه امام حسین(ع) مشغول فعالیت هستند. این گفته نشان می‌دهد ترویج یا برگزاری باشکوه مراسم عزاداری امام حسین(ع) مغایرتی با کمک کردن به فقرا ندارد بلکه در راستای خدمت به آنهاست. این موضوع در ایام کرونایی به اثبات رسید و شاهد بودیم که آدم‌های مذهبی در آن مقطع با حضور در مساجد برای کمک به بیماران قدم برداشتند. با این توضیح باید از افرادی که چنین انتقاداتی را مطرح می‌کنند پرسید آیا خودشان برای حمایت از مستمندان کاری انجام داده‌اند که توقع دارند دستگاه عزاداری امام حسین(ع) به بهانه کمک به نیازمندان تعطیل شود؟

ایکنا ـ وقتی این موضوع مطرح می‌شود ناخودآگاه تمام توجهات به سخن علی کریمی معطوف می‌شود. برای اینکه رعایت انصاف صورت گیرد باید گفت این ورزشکار ملی در امر خیر بسیار فعال است و سخن مطرح شده به معنای زیر سوال بردن اصل عزاداری نبوده، بلکه صرفاً رفتارهای نادرست را نقد می‌کند.

با شما کاملاً هم نظر هستم و منظورم نیز آقای علی کریمی نبود. من به عینه در زلزله‌ای که در غرب کشور رخ داد شاهد بودم که چگونه وی به همراه ملی پوشان در دل ماجرا حضور داشتند و از انجام هیچ کمکی دریغ نمی‌ورزیدند. جدا از این موضوع کریمی نامش علی است و در دستگاه امام حسین(ع) همیشه حضور داشته است.

درباره آدم‌هایی که در فرهنگ امام حسین(ع) تربیت می‌شوند این نگاه را هم اضافه کنم که چنین افرادی تنها در کارهای خیرخواهانه حضور ندارند بلکه هر جا نیاز بوده، برای امنیت کشورشان، جانشان را هم فدا کرده‌اند. بهترین مثال در این رابطه هشت سال جنگ تحمیلی و بحث مدافعان حرم است که نشان می‌دهد عشق امام حسین(ع) جوانان را تشویق به جهاد می‌کند.

ایکنا ـ در جریان راهپیمایی اربعین موکب‌هایی قرار دارند که در آنها فعالیت هنری انجام می‌شود، ارزیابی شما از این کارهای هنری به عنوان فردی که بارها در راهپیمایی اربعین حضور داشته‌اید، چیست؟

متاسفانه آن چیزی که من دیدم نشانی از تأثیرگذاری در خود ندارد بلکه صرفاً یک حرکت نمایشی است. کار هنری صرفاً چاپ کردن یک پوستر نیست بلکه باید بتوان جریان‌سازی فرهنگی ایجاد کرد. همچنین موکب‌هایی که برنامه نمایشی اجرا می‌کنند هم دارای مکان مناسب نمایش نیستند. بسیاری از مردم به راحتی از کنار این موکب‌ها می‌گذرند، بدون اینکه به آن توجه خاصی داشته باشند. برای رهایی از این مشکل پیشنهاد من این است که ابتدا به این فعالیت‌ها نظم داده شود و در ادامه تبلیغات مناسب هم پیرامون کارهای هنری انجام شود.

ایکنا ـ در روزهای اخیرا ناامنی‌هایی در عراق مشاهده شده است. آیا این اتفاقات روی امنیت زائران تاثیری خواهد گذاشت؟

هر ساله با نزدیک شدن به ایام اربعین، اتفاقات این‌چنینی به صورت کم یا زیاد رخ می‌دهد اما باز هم می‌بینیم با نزدیک شدن به اربعین این مسائل از بین می‌رود زیرا به مدد امام حسین(ع) و عشق به ایشان، همه مردم عراق متحد می‌شوند تا میزبانی خوبی از زائران ابا عبدالله(ع) داشته باشند.

ایکنا ـ بحث بعدی ما به فعالیت رادیو اربعین مربوط می‌شود. به عنوان مدیر این شبکه رادیویی چه اقدامی برای اشاعه فرهنگ اربعین داشته‌اید؟

تمام سعی ما بر این بوده تا این شبکه در ایام اربعین فعال باشد و صدای زائران اباعبدالله(ع) شنیده شود. امیدوارم بتوانیم طول موج این شبکه را بیشتر کنیم تا مردم بیشتری را مخاطب قرار دهیم. همچنین می‌خواهیم در بحث اطلاع‌رسانی اولین رسانه‌ای باشیم که اتفاقات را به اطلاع زائران می‌رساند. درباره اهمیت اطلاع‌رسانی صحیح همین اندازه بس که بگویم اگر این خواسته به شکل مطلوبی انجام شود جلوی  بسیاری از آسیب‌ها گرفته خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

پیرغلامان را الگوی تولیدات عاشورایی قرار دهیم

عاشورا بهترین گزینه برای کار هنری است

بخشی دیگر از مخاطبان پیاده‌روی اربعین عاشقانی هستند که به دلایل مختلف از این رویداد جا مانده‌اند. رادیو اربعین سعی کرده به این عرصه نیز توجه کافی داشته باشد. برنامه دیگر ما بحث مداحی با گویش‌های مختلف است. در ایران اسلامی گویش‌های زیبا و فراوانی وجود دارد که هر یک دارای نواهای زیبا هستند. در رادیو اربعین به این حوزه در حد توان نگاه می‌شود. از استقبالی که مردم از این شبکه به عمل آورده‌اند می‌شود فهمید در انجام کارهایمان هم تا حدی موفق بوده‌ایم.

اینکه بخواهیم با تعداد مشخص، مخاطبان رادیو را مشخص کنیم به هیچ وجه ممکن نیست. این کار را هیچ شبکه‌ای نمی‌تواند انجام دهد. بیشتر اظهارنظرها پیرامون این موضوع به پیامک‌هایی برمی‌گردد که می‌تواند موفقیت یک برنامه را نشان دهد البته از طریق ایران صدا تعداد مخاطبان قابل تشخیص است اما بیشتر مخاطبان رادیو از این طریق، شنونده برنامه‌های رادیویی نیستند.

به عنوان حسن ختام خاطره‌ای را بیان می‌کنم. در ایام اربعین اجرای برنامه‌ای را برعهده داشتم. در بخشی از این برنامه دعا کردم که خدا همه مریض‌های اسلام را شفا دهد. بلافاصه یک هموطن ارمنی پیام داد برنامه ما را دوست دارد و می‌شنود اما چرا ما فقط برای مریض‌های اسلام دعا کردیم؟ آیا دیگر بیماران نباید شفا پیدا کنند؟ در آن برنامه بارها از مردم عذرخواهی کرده و جمله خود را اصلاح کردم. این دقت نظر تنها یک موضوع را به اثبات می‌رساند، آن هم اینکه رادیو اربعین در انجام رسالت خود توانسته موفق باشد.

گفت‌وگو از داود کنشلو