خوردنی‌های پاکیزه در قرآن
هر دین و آیینی ملاک‌هایی برای پاکیزگی خوراکی‌ها دارد و از برای سلامتی یا رعایت زهد و بندگی، محدوده‌ای برای آن در نظر می‌گیرد. گاه این محدودیت‌ها، پیروان را به بن‌بست‌هایی دچار می‌کند که در آیات قرآن مشاهده می‌شود که چنین بن‌بستی وجود ندارد.
به گزارش ایکنا، آیات قرآن غذاهای حرام و ممنوع را برای پیروان آیین اسلام مشخص کرده است. اما از آنجا که مقصود دین اسلام، آسودگی انسان‌ها و جلوگیری از سخت‌گیری‌های بی‌مورد است، مطالبی در قرآن بیان شده است که در کنار مباحث حلال و حرام، بسیار قابل توجه است.
یکی از این مطالب اینگونه است که «همان خداوندی که بعضی خوردنی‌ها را ممنوع کرده، با رحمت خاصش در موارد ضرورت اجازه استفاده از آن را داده است.» اما این اجازه محدود به شرایط خاصی است که ممکن است افراد را دچار آسیب کند.
در کتاب «تفسیر نمونه»، بیان شده است برای اینکه این استثناها بهانه و دستاویزی برای زیاده‌روی در خوردن غذاهای حرام نشود، دو شرط مطرح شده است. اولا اینکه در موقعیت اضطراری، با قصد لذت بردن انجام نشود و دوم اینکه از حد ضرورت خارج نشود. به این آیه توجه کنید: «إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْكُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛ خداوند تنها (گوشت) مردار و خون و گوشت خوك، و آنچه نام غیر خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام كرده است (ولی) آن كس كه مجبور شود (در موقع ضرورت برای حفظ جان خود از آن بخورد در صورتی كه ستمگر و متجاوز نباشد گناهی بر او نیست، خداوند بخشنده و مهربان است»(بقره، ۱۷۳).
شاید گمان شود که مقصود اصلی این آیه، ممنوع کردن برخی خوردنی‌هاست، اما جالب است بدانید که این آیه در زمان نزول، بسیاری از خوراکی‌هایی که خوردن آنها در زمان جاهلیت ممنوع بوده است، بدون اشکال دانسته است.
چنان که در تفسیر نور می‌خوانیم، با توجّه به اینكه خوردنى‌هاى حرام، بیش از چهار موردى است كه در این آیه مطرح شده، پس كلمه «انّما» به معناى این نیست که ممنوعیت خوردنی‌ها به همین موارد محدود می‌شود، بلكه در مقابل تحریم‌هاى قبل از اسلام است. چنان که در جامعه پیش از ظهور حضرت محمد(ص)، خوردنی‌های بسیاری ممنوع تلقی می‌شد که با این آیه مجاز شمرده شد. امام صادق علیه السلام نیز برای تأکید بر محتوای این آیه فرمود: «اگر انسان عمداً در حال اضطرار از خوردنى‌هاى ممنوع نخورد و بمیرد، كافر مرده است».
نکته دیگری که این است که قاعده‌ى اضطرار (یعنی تغییر قواعد به هنگام خطر جانی)، اختصاص به خوردنى‌ها ندارد و در هر مسئله‌اى پیش آید، قانون را کم‌رنگ مى‌کند. چنان که در هنگام بیماری و دستور پزشک برای استراحت بیمار، انسان باید نماز را خوابیده بخواند.
تحریم‌هاى الهى، تنها به جهت مسائل طبى و بهداشتى نیست، مثل تحریم گوشت مردار وخون، بلكه گاهى دلیل حرمت، مسائل اعتقادى، فكرى و تربیتى است. نظیر تحریم گوشت حیوانى كه نام غیر خدا بر آن برده شده كه به خاطر نفی شرك است. چنانكه گاهى ما از غذاى شخصى دورى مى‌كنیم، به خاطر عدم رعایت بهداشت توسط او، ولى گاهى دورى ما از روى اعتراض به اوست.
پیام‌ها
حجت‌الاسلام قرائتی در تفسیر نور، پیام‌های زیر را برای این آیه بیان کرده است:
1- اسلام به مسئله غذا و تغذیه، توجّه كامل داشته و بارها در مورد غذاهاى مضرّ و حرام هشدار داده است.
2- تحریم‌ها، تنها به دست خداست نه دیگران.
3- توجّه به خداوند و بردن نام او، در ذبح حیوانات لازم است. تا هیچ كار ما خارج از مدار توحید نباشد و با مظاهر شرك و بت‌پرستى مبارزه كنیم.
4- وضعیت اضطرارى در صورتی حُكم را تغییر مى‌دهد كه به انسان تحمیل شده باشد.
5- اسلام، دین جامعى است كه در هیچ مرحله بن‌بست ندارد. هر تكلیفى به هنگام اضطرار، قابل رفع است.
6- قانون‌گزاران باید شرایط ویژه را به هنگام وضع قانون در نظر بگیرند.
7- از شرایط اضطرارى، سوء استفاده نكنید. «فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ»
انتهای پیام
