حقوق بشر در سیره امام رضا(ع) بر مبنای خدامحوری است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین‌نژاد پژوهشگر جامعه المصطفی العالمیة مشهد، امروز 29آذرماه، در نشست علمی «مسئله‌یابی و پژوهش در سیره امام رضا (ع)» که به همت گروه حکمت و فرهنگ رضوی پژوهشکده بین‌المللی امام‌رضا(ع)، در جامعه‌المصطفی العالمیة مشهد برگزار شد، اظهار کرد: مسئله‌یابی از سه ویژگی مهم برخوردار است، نخست پرسش‌گری مسئله با پرسش است، دوم دردمندی است به این معنا که مسئله باید درد ما باشد. اگر در وجود انسان درد باشد، به دنبال یافتن و درمان آن است. در مسئله‌یابی و اندیشه نیز چنین است، اگر درد نباشد، اندیشه‌ای نیز وجود ندارد و سوم حریت است که برخی بزرگان در سؤال و مسئله از آن یاد می‌کنند، به این معنا، از هر عنصری که بتوانیم به آن برسیم، استفاده کنیم تا مسئله پاسخ داده شود که در واقع همان آزاداندیشی است، اگر فردی آزاداندیش نباشد، نمی‌تواند مسئله‌یابی کند. از ویژگی‌های علامه طباطبایی(ره) آزاداندیشی و کتاب المیزان، کتابی پر از مسئله است.

وی در خصوص پرسش‌گری که از ویژگی‌های مسئله است، بیان کرد: باید گفت چه نوع پرسش ما را به مسئله می‌رساند؟ مسئله و پرسش‌های مسئله، هستی و نیستی هستند، اگر هست چگونه و چرا هست؟ و در مرحله بعد چیستی، چرایی و چگونگی مسئله، سؤال و پاسخ به موارد حل مسئله است.

پژوهشگر جامعه المصطفی العالمیة مشهد در ادامه به سیره و مفهوم آن پرداخت و ابراز کرد: سیره در این مباحث مانند سیره امام رضا(ع)، ائمه‌اطهار و معصومین با سنت و سبک تا اندازه‌ای هم‌راستا است. سیره یعنی روش زندگی. در پاسخ به این پرسش که چه نوع روشی باید به نکته‌ای از شهید مطهری اشاره کرد که می‌فرمایند سیره همان روش است، اما نوعی از روش که دارای متود و قاعده‌مند است.

حسین نژاد ادامه داد: روش زندگی قاعده‌مند است و اگر بی‌قاعده باشد، به عنوان مثال دیگر شامل سیره امام رضا(ع) و... نمی‌شود. بنا به گفته شهید مطهری سنت به تعبیری، همان سیره بوده است. سنت با فضایی متفاوت همراه است اما سیره می‌تواند همه فضاها را دربرگیرد و باید گفت سنت اصطلاح شده در بین همگان، برگرفته از مباحث اصول و منابع فقهی ماست.

وی گفت: مسئله‌یابی در سیره امام رضا(ع) و... به معنای کشف ارتباطات بین مسئله و سیره زندگی قاعده‌مند به صورت اجتهادی است. یعنی در سیره امام رضا(ع) باید به خود منابعی که سیره را مطرح کرده که نیاز به اجتهاد دارد که آن هم از طریق قرآن، حدیث و اصول حاصل می‌شود، مراجعه کرد. درخصوص هر مسئله‌ای در مواجهه با موضوع خصوصا موضوع سیره باید روش ما کشف، تحلیل و منطبق با تاریخ باشد. همچنین طبق بیان بسیاری از بزرگان، مسئله‌یاب در سیره باید متخصص علم‌الحدیث باشد.

 این پژوهشگر اضافه کرد: اقتصاد اسلامی از جمله مباحثی است که توسط امام رضا(ع) به آن پرداخته شده است. در اقتصاد به طور عام، به رشد و ترقی جامعه پرداخته شده است، همان‌طور که اسلام، کامل‌ترین دین است و مباحث مختلف زندگی را نیز به طور کامل دربرمی‌گیرد، در بحث رفتار اقتصادی نیز همین‌گونه است. در همین رابطه امام رضا(ع) می‌فرماید: «مومن کسی است که همواره رفتار و کردار خویش را محاسبه کرده و بد و خوب آن را بسنجد و میزان صعود و سقوط را ارزیابی کند»، همچنین به این مسئله اشاره می‌کنند که در بحث تولید از افراد کم‌تجربه و کم‌خرد استفاده نکنید و آموزش قبل از تولید داشته باشید. بنابراین باید گفت چه در حکومت‌داری و سیاست و چه در موارد دیگر، می‌‌توان از سیره امام رضا(ع) از مسائل روز بهره ببریم.

وی در ادامه اظهار کرد: امام(ع) همچنین در بخشی دیگر از سیره رفتاری خود به این مسئله اشاره می‌کنند که در بحث ارتباطی، به عنوان مثال در مناظرات، قبل از ارتباط‌گیری، آمادگی داشته باشیم، فهم و تخصص کامل از موضوع مورد ارتباط و بحث داشته باشیم. در این خصوص باید گفت در حین گفت‌وگو چند قاعده وجود دارد. گفت‌وگو براساس باورهای رقیب باشد، اینکه طرف مقابل از چه باورهایی برخوردار است، بهره‌گیری از روش پرسشی در گفت‌وگو و فرصت دادن به رقیب برای پرسش کردن و تایید نظر رقیب در برخی موارد، الزامات اخلاقی در گفت‌وگو شامل احترام به شخصیت طرف مقابل، استفاده از تمثیل و مثال‌های روز و بهره‌گیری از براهین علمی نیز از دیگر قواعد گفت‌وگو است.

حسین نژاد تصریح کرد: یکی دیگر از مسائل امروز، بحث حقوق بشر است که در سیره امامان نیز قواعد حقوق بشری وجود دارد. مفهوم حقوق بشر که امروزه توسط حقوق‌دانان مطرح می‌شود، به این معنا است که حقوق متعلق به همه افراد جامعه و دارای امتیازاتی مانند حق تحصیل، بهداشت و... است. اما حقوق بشر در سیره ائمه‌اطهار اصول و مبانی دارد که مهم‌ترین آن، بر مبنای سیره امام رضا(ع)، خدامحوری است، اما در حقوق بشر جهانی انسان‌محوری مد نظر است. حقوق بشر در ارتباط با خدا است که شامل مبانی چون کرامت ذاتی انسان، دادن آزادی حقیقی در سیره اهل بیت و... است.

وی ابراز کرد: مسئله در سیره تبلیغی نیز همانند دیگر موارد مبحث شده در سیره امام رضا(ع) به چشم می‌خورد، اینکه با چه ابزاری به تبلیغ بپردازیم، که امام رضا(ع) در آن  دوران و در مناظرات خود از قرآن برای تبلیغ بهره می‌بردند.

این پژوهشگر گفت: سیره امام رضا(ع) در بحث آموزش نیز بر روش عاطفی، محبت و مهرورزی است. همچنین باید گفت تکریم شخصیت در سیره امام رضا(ع) نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.