حوادث سودان؛ وضعیت جدید در آفریقا در سایه سهم‌خواهی‌های اسرائیل

به گزارش ایکنا به نقل از الجزیره، با نگاهی به تاریخ سودان می‌توان آن را سرزمین کودتاهای نظامی موفق در سرنگونی دولت وقت و ناموفق در تشکیل دولتی غیرنظامی و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت دانست.

با این حال نیروهای نظامی سودان این ویژگی را نیز داشته‌اند که همواره در بزنگاه‌های مختلف جانب مردم را گرفته‌ و از به راه انداختن کشتارهای گسترده و جنگ داخلی خودداری کرده‌اند.

گرچه به نظر می‌رسد این بار داستان متفاوت است. اگرچه قوای نظامی در سودان این بار نیز همانند گذشته در جریان اعتراضات گسترده مردم علیه عمر البشیر و حکومت وی در کنار مردم ایستادند و او را کنار زدند؛ اما بالا گرفتن اختلافات میان دو گروه عمده یعنی ارتش سودان به فرماندهی عبدالفتاح البرهان و نیروهای واکنش سریع به فرماندهی محمد حمدان دقلو مشهور به حمیدتی در کنار طولانی شدن مذاکرات برای انتقال قدرت به یک دولت غیرنظامی و همچنین وقایعی چون عادی‌سازی زنجیره‌ای روابط کشورهای عربی مختلف با رژیم صهیونیستی، جنگ یمن، وضعیت لیبی و جنگ داخلی اتیوپی شرایط پیچیده‌ای را ایجاد کرده است که بسیاری آن را مقدمه‌ای برای ظهور وضعیت جدید در شمال شرق آفریقا می‌دانند.

سلیمان صالح، استاد علوم ارتباطات در دانشگاه قاهره و عضو مجلس انقلاب مصر و رئیس کمیته فرهنگ و ارتباطات مجلس سال 2012 در مصر با انتشار مطلبی در الجزیره به بررسی وضعیت کنونی در سودان پرداخته است.

به گفته وی سودان در معرض توطئه‌ای بین‌المللی است که قدرت‌های مختلفی درگیر آن هستند. هدف از این توطئه ایجاد جنگ داخلی در سودان، تقسیم این کشور به چندین کشور و برچیدن وجود سودان به عنوان یک کشور تأثیرگذار اسلامی و عربی در منطقه شمال شرق آفریقاست.

از نگاه صالح، جدایی جنوب سودان تلاش موفقیت‌آمیزی بود که سرویس‌های اطلاعاتی بسیاری از کشورها را بر آن داشت تا این تجربه را با هدف فروپاشی سودان دوباره تکرار کنند.

نقش رژیم صهیونیستی در تجزیه سودان

برای روشن‌تر شدن موضوع، باید به دنبال پاسخی عمیق برای پرسشی باشیم که کلید حوادث را تشکیل می‌دهد: «نقش رژیم صهیونیستی و دستگاه اطلاعاتی آن در مدیریت درگیری در سودان چیست؟»

روابط رژیم صهیونیستی با جدایی‌طلبان جنوب سودان از دهه شصت قرن بیستم میلادی آغاز شد و ثمره این همکاری با جدایی جنوب به اوج خود رسید. جنوب سودان اکنون به متحد مهم رژیم صهیونیستی تبدیل شده است. این منطقه منابع مهم آب و انرژی در جنوب دره نیل را کنترل می‌کند.

پس از آن سودان وارد چرخه بسیاری از مشکلات سیاسی و اقتصادی شد که مهم‌ترین آنها حوادث شورش در دارفور است که توسط کشورهای غربی برای اعمال تحریم‌ها علیه سودان مورد سوءاستفاده قرار گرفت و رژیم سودان را به جذب شبه‌نظامیان «جنجوید» وادار کرد. این شبه‌نظامیان بعدها به یک نیروی نظامی بزرگ تبدیل و امروز به فرماندهی حمیدتی به یکی از دو طرف عمده درگیری‌ها در سودان بدل شده است، امری که سودان را به سمت جنگ داخلی پیش برده است.

پیام روشنی که قدرت‌های منطقه‌ای به رژیم سودان رسانده‌اند این است که عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی راه‌ حل بحران‌های سودان به‌ویژه بحران‌های اقتصادی است و خشنود کردن اسرائیل تنها راه برای بهبود روابط با آمریکا است؛ اما به نظر می‌رسد رژیم صهیونیستی تنها به عادی‌سازی روابط راضی نیست، بلکه می‌خواهد به اهداف بلندمدتی دست یابد که مهم‌ترین آنها تضعیف سودان و برچیدن و شاید تقسیم آن است.

سودان و نقش آن در ثبات قدرت‌های عربی و اسلامی در آفریقا

بقای سودان و خروج آن از بحران به عنوان مقدمه‌ای برای تشکیل اقتصادی قوی مبتنی بر صنعت و کشاورزی می‌تواند وزن سیاسی و اقتصادی قدرت‌های اسلامی و عربی در مناقشات مختلف را افزایش دهد.

اما تضعیف و فروپاشی سودان، مصر را نیز تضعیف می‌کند که تمام شانس‌های خروج از بحران اقتصادی خود را از دست خواهد داد و این امر به نفع رژیم صهیونیستی خواهد بود که می‌داند تضعیف مصر برای حفظ امنیت خود مهم است.

با این حال سال‌ها سلطه نظامیان، جامعه مدنی سودان را تضعیف کرده است و این کشور با وجود داشتن نیروی انسانی تحصیل کرده و توانمند و منابع گسترده نتوانسته است مشکلات خود را حل کند.

علاوه بر تضعیف عمومی سودان و اطمینان از عدم توسعه آن، اهداف دیگری نیز از وضعیت کنونی سودان نصیب قدرت‌های غربی و رژیم صهیونیستی خواهد شد. تضعیف ارتباط میان مصر و سودان که اسارت سربازان مصری در این کشور می‌تواند مقدمه‌ای برای آن باشد، تنها در راستای منافع رژیم صهیونیستی است. از سویی در درگیری‌های اخیر بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع، دو طرف، اسلام‌گرایان را به ایجاد این درگیری‌ها متهم می‌کنند. لذا می‌توان دید تضعیف احزاب اسلامی بخشی از پیامدهای این درگیری‌ها و به سود رژیم صهیونیستی و غرب خواهد بود.

اتیوپی نیز از این درگیری‌ها سود خواهد برد. تا پیش از جنگ داخلی اخیر در اتیوپی، این کشور بخش‌هایی از مناطق مرزی با سودان را اشغال کرده بود، اکنون با تضعیف سودان و همچنین آرام شدن وضع در اتیوپی بار دیگر خطر اشغال بیشتر مناطق مرزی سودان را تهدید می‌کند، از سویی به دلیل بحران ناشی از ساخت و آبگیری سد النهضة، فاصله گرفتن سودان از مصر به سود اتیوپی خواهد بود.

لذا در بسیاری از این مسائل، اتحاد سه جانبه سودمندی در برابر مصر و سودان شکل می‌گیرد که متشکل از غرب، رژیم صهیونیستی و اتیوپی است همه آنها از ضعف و تجزیه سودان و دره نیل و حتی در منطقه سود می‌برند.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده پیش‌ از این بیان کرده بود که ما در شرف ایجاد وضعیت جدیدی در منطقه هستیم، به نظر می‌رسد وضعیت جدید تضعیف سودان و بهره‌گیری غرب، اتیوپی و به‌ویژه رژیم صهیونیستی از این ضعف باشد.

ترجمه: سعید عدالت‌جو