Türkiye seçimlerinde din faktörü

Türkiye'de din, hem toplumsal hem de siyasal hayatın önemli bir parçası. Din ayrıca seçmenlerin siyasi tercihlerini etkileyen bir faktör olarak da görülüyor.

Türkiye, 14 Mayıs 2023'te genel seçimlere gidecek. Bu seçimler, Türkiye'nin siyasi geleceği için kritik bir önem taşıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ile muhalefet partileri arasında kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Bu rekabette, din faktörü de önemli bir rol oynuyor.

Türkiye, resmi olarak laik bir devlet olmasına rağmen, nüfusunun büyük çoğunluğu Müslüman olan bir ülke. Türkiye'de din, hem toplumsal hem de siyasal hayatın önemli bir parçası. Din, seçmenlerin siyasi tercihlerini etkileyen bir faktör olarak da görülüyor. Türkiye'de din faktörünü analiz etmek için farklı yaklaşımlar mevcut.

Bunlardan biri, seçmenlerin dindarlık düzeylerine göre siyasi eğilimlerini incelemek. Bu yaklaşıma göre, dindar seçmenler daha çok AKP'ye oy verirken, diğer seçmenler daha çok Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) veya İYİ Parti'ye oy veriyor. Bu yaklaşım her zamanda geçerli olmayabilir. Örneğin, dindar seçmenler arasında da AKP'ye karşı olanlar veya muhalefet partilerine oy verenler var.

Bir diğer yaklaşım ise, seçmenlerin dini kimliklerine göre siyasi eğilimlerini incelemek. Bu yaklaşıma göre, Türkiye'de çeşitli dini topluluklar ve hareketler var ve bunların farklı siyasi görüşleri ve çıkarları bulunmaktadır. Bunlar arasında Aleviler ve diğer İslami gruplar ve mezhepler sayılabilir.

Bu yaklaşıma göre, bu dini gruplar arasında da siyasi farklılıklar var. Örneğin, Aleviler, Türkiye'nin nüfusunun yaklaşık yüzde 15-20'sini oluşturan bir İslam mezhebi. Aleviler laiklik, demokrasi, insan hakları ve sosyal adalet gibi konularda siyasi olarak aktif olmuşlar. Onlar daha çok CHP'ye oy veriyorlar.

2023'te yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri, görevdeki Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) siyaset sahnesine hakim olmaya devam edip etmeyeceğini veya ciddi bir meydan okumayla karşı karşıya kalıp kalmayacağını belirleyeceğinden, Türkiye'nin siyasi geleceği için kritik bir an olacaktır.

Erdoğan, Filistin, Suriye, Libya, Katar ve Azerbaycan gibi davaları destekleyen Müslüman dünyasının lideri olarak kendini tanıttı. Ayrıca Türkiye'nin Osmanlı mirasını canlandırmaya ve bölgesel bir güç olarak rolünü öne sürmeye çalıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ile muhalefet partileri arasında kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Bu rekabette, din faktörü de önemli bir rol oynuyor. Türkiye'de din, hem toplumsal hem de siyasal hayatın önemli bir parçası.

Türkiye seçimlerinde dinin önemi

Türkiye’de Cumhuriyet tarihi boyunca siyasette din hep önemli bir rol oynadı. Çünkü Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren din, kamusal alandan olabildiğine dışarı atılmıştı, dışarıda tutulmuştu ve dindarlar da sistemin merkezinde çok fazla yer bulamamışlardı. Ancak bu gerilim, dışlanan dindarların ve dinî değerlerin merkeze taşınması arayışı, Cumhuriyet dönemi boyunca siyasette hep önemli bir faktör oldu.

Kimi zaman belirleyici oldu, kimi zaman etkileyici oldu; ama bu hep sürdü. Din-devlet ilişkileri ve din-siyaset ilişkileri Türkiye’nin her zaman gündeminde oldu. Özellikle çokpartili hayata geçişten itibaren sağ partiler daha muhafazakâr kesimlere yaslanırken; merkezin solunda yer alan partiler de seküler kesimlerin temsilcisiymiş gibi bir yarılma oldu.

Bu seçimlerde diğer seçimlerden farklı olarak belki de hiç olmadığı kadar muhafazakâr kesimden ana muhalefet partisine oy gidebilir. Bunun birçok sebebi sıralanabilir. Öncelikli olarak iktidar partisinden kopan oylar, mevcut hükümeti özellikle ekonomik kriz noktasında yetersiz gören dindarların oyu olarak sıralanabilir.

Tabii burada muhafazakârların, yine muhafazakâr bir partiyi "kul hakkı yenmesi, israf, İslami değerlerin içinin boşaltılması" gibi İslami gerekçelerle eleştirdiğini görüyoruz. Muhafazakâr Necmeddin Erbakan'ın partisi olan Saadet Partisi'nin de ana muhalefet partisi ile millet ittifakı içerisinde yer alması da bir kısım dindarın oylarının bu ittifaka gitmesine sebep olacaktır.

Diğer taraftan uzun yıllardır, mevcut hükümetin insanların "dini hassasiyetlerini" göz önünde bulundurarak siyaset gütmesi ve dindarların oylarına talip olması sonucu artık CHP'nin de İslami camiaya daha çok hitap edecek yaklaşımlarda bulunduğunu söyleyebiliriz.

Örneğin ana muhalefet partisi liderinin sürekli "kul hakkı" konusuna değinmesi, İslam güzellik dinidir, merhamet dinidir, hırsızlık dini değildir açıklamaları, muhalefetin de söylemlerinin son yıllarda değiştiğini gösteriyor. Eski CHP zihniyetinin daha çok İslami söylem karşıtlığı üzerinden siyaset ürettiğini ancak artık İslami söylemleri yeri geldikçe kullanan bir CHP siyasetini görüyoruz. Yine aynı CHP'nin başörtülü milletvekili adayları göstermesini de buna örnek olarak sunabiliriz. (Bu seçimlerde de Kılıçdaroğlu'nun eşinin sık sık başörtülü kadınlarla görüntülerinin paylaşıldığını eklemek gerekir.)

Diğer taraftan muhalefetin artık "İslami kesimle" barıştığını ispatlamaya çalışmasına, hatta "geçmişten ötürü helalleşme" vurgusuna karşın belli bir muhafazakâr kesimde hala "eski CHP zihniyetinin aynı olduğu" ve bir değişim yaşamadıkları düşüncesi hakim. Bu yüzden CHP'nin bu açılımına belli bir muhafazakâr kesim hala güvensiz yaklaşıyor.

İstanbul’da 2016 yılında yaklaşık 300 din adamıyla bir araya gelen CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, “Birbirimizi tanımamız lazım. Bizi başkasından dinlemeyin, bizden dinleyin. Bizi bazı çevreler ‘dinsiz parti’ olarak göstermeye çalışıyor. Bu haksız ithamlara inanmayın.” diye konuşmuştu.

Ana muhalefetin son yıllarda dindarların oylarına talip olması, bu hedefle yaptığı çalışmalar ne kadar sonuç verecek bu seçimlerde gözler önüne serilecek. Mevcut hükümete ise hala "İslami gerekçelerle" "gayri İslami" kesimlerin karşısında duran bir parti olarak oy vermeye devam eden dindarların da var olduğunu söylemek mümkün.