تبیین نقش خانواده بر اساس آموزه‌های دینی؛ زمینه‌ساز تحقق تربیت اسلامی
گروه اندیشه: خانه و خانواده پایه‌های اجتماعی‌شد‌ن و ساختار شخصیت کودک را بنیان می‌گذارند و می‌توان گفت ایفای نقش پد‌ر و ماد‌ر به‌عنوان عامل پرورشی در چارچوب خانواده شرط استقرار شخصیت سالم کودک است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، انسان برای کامل شدن و به تمامیت رسیدن همانند غنچه‌ای است که باید زمینه و شرایط مساعد برای او فراهم باشد تا شکوفا شود.
انسان ابعاد و لایه‌هایی دارد که در فرایند تعلیم و تربیت شکوفا می‌شود، درجاتی از استعدادها و توانایی‌ها در وجودش هست که از طریق پالایش استخراج می‌شود، شناخت معبود و آفریدگار، محبت را در دل او ایجاد می‌کند و این محبت، انسان را به پرستش، عبادت و اظهار کوچکی و تواضع در برابر حقیقت وا‌می‌دارد، عبادت رمز کمال آدمی و تربیت‌یافته دین کامل است و خالق شایسته عبادت، ره‌یافتگان به‌سوی خالق جز او به ساییدن پیشانی بر خاک آستان معبود به تعالی نرسیدند.
عوامل مؤثر در تربیت دینی فرزندان و روش‌های تربیت دینی
تربیت در لغت به‌معنی نشو و نما دادن، زیاد کردن، برکشیدن و مرغوب ساختن است، مجموعه روش‌هایی که شخص برای رشد و تکامل توانایی‌ها و نظرات و سایر اشکال رفتارش که در جامعه وی ارزش مثبت دارد؛ در پیش می‌گیرد و به‌عبارتی دیگر تربیت در واقع پرورش دادن استعدادهای بالقوه است و تبدیل آن‌ها به استعدادهای بالفعل است.
هدف تربیت باید به‌گونه‌ای باشد که متربی، هیچ چیزی را به‌طور عاریه‌ای تصنعی و وابسته‌مدار، طفیلی و انگل‌گونه از دیگران کسب نکند، تربیت دینی باید متکی به خود، مبتنی بر فطرت خویش و برگرفته از استعدادهای درونی و توان خودش محقق شده باشد و انگیزه کمال‌جویی او از درون خودش بجوشد.
مقوله تربیت از ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین نیازهای زندگی بشری است، از این رهگذر برای انسان مسلمان تربیت اسلامی ضرورتی مضاعف دارد، حضرت علی(ع) در باب اهمیت تربیت می‌فرمایند: «میراثی به مانند ادب وتربیت وجود ندارد و به‌عبارتی گران‌بهاترین چیزی‌که پدران برای فرزندانشان به ارث می‌گذارند، ادب است».
تعلیم و تربیت دینی محصول کارکرد تمام دستگاه های فرهنگی ـ تربیتی مانند مدرسه، خانواده، رسانه‌های جمعی، نهادهای سیاسی، اقتصادی و... در کنار محیط اجتماعی است.
والدین به‌دلیل نفوذ بر فرزندان، باید از روش‌های مطلوب در پرورش مذهبی، ایجاد انس دینی، عادات دینی، معرفت دینی تمام تلاش خود را بکنند تا تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان به نتیجه مورد نظر برسد.
مهم‌ترین روش‌های تربیتی
روش محبت: یکی از مهم‌ترین، بادوام‌ترین روش درتربیت دینی به‌حساب می‌آید. نگرش مثبت فرزندان نسبت به مذهب و دین ریشه در مهر و محبت والدین دارد. استفاده از عواطف، محبت، نیکوگویی و الفت و مهربانی دراین زمینه تأثیر بسزایی دارد.
روش الگویی: چون پدران و مادران برای کودکان مقدس هستند و از طرفی کودکان از والدین الگو و سرمشق می‌گیرند، نیاز است والدین خود نمونه عملی از رفتارهای دینی باشند تا در ذهن و جان کودک نقش ببندد.
روش معرفتی(آموزش یادگیری): کنجکاوی و دانستن که امری فطری است در همه وجود دارد. سعی کنیم زمینه‌های رشد، آگاهی و شناخت و کسب معرفت را در کودکان فراهم آوریم، چون قلب کودک پذیرای هر نوع آموزش و معرفتی است. اولیا باید با توجه به ظرفیت ذهنی کودک به او آموزش بدهند و به سؤالات مذهبی او با استدلال و منطق پاسخ دهند.
روش شرطی: روان‌شناسان معتقدند که بین محرک و پاسخ، هرگاه پیوند ایجاد و نهادینه شود یادگیری صورت گرفته و بر این اساس هرگاه مراسم مذهبی و شعائر دینی هم‌زمان با امورخوشایند در نظر کودکان انجام گیرد علاقه‌مندی آنان افزایش می‌یابد.
ایجاد رغبت و جاذبه‌های غیرمستقیم: با در نظر گرفتن بهترین جای منزل و اتاق برای اقامه نماز و اهدای سجاده و مهر و تسبیح و عطرهای معنوی برای این فرضیه دینی، خاطره خوش و آراستگی را در ذهن او تداعی می‌کند.
روش تلقین: در این روش باید از عالی‌ترین کلمات در اوج عظمت و شور معنوی استفاده و عظمت اعمال دینی و نماز بیان شود و گفته شود که نمازگزار چهره‌ای گشاده دارد؛ حرف زشت نمی‌زند؛ راستگو است؛ غیبت نمی‌کند و ... این روش در ذهن کودک جا می‌افتد و خود را تربیت یافته دین می‌گرداند.
روش اقتدار: با لحن محترمانه و از روی محبت، اما در عین حال محکم و متین فرزندان را به رعایت مسائل دینی و انجام فرائض دینی رهنمون کنیم. طبق فرمایش حضرت علی(ع) از سن 7 سالگی باید بچه را به خواندن نماز امر کرد.
روش تکرار و مداومت: والدین با تکرار و مداومت در اعمال مذهبی می‌توانند فرزندان را دین‌پرور و تربیت‌پذیر مکتب قرآن درآورند.
موانع و چالش‌های موجود در تربیت دینی
سبک شمرده شدن نماز و اقامه نکردن آن و بی‌توجهی و کم‌توجهی خانواده به موازین اسلامی، اهمیت ندادن الگوهای خانوادگی به برنامه‌های مذهبی، عدم توجه به تشویق و تبلیغ جهت انجام فرائض دینی، کمرنگ‌شدن یا عدم حضور والدین به اتفاق فرزندان در اماکن مذهبی، بی‌تفاوتی یا عدم برخورد مناسب والدین با پدیده ترک نماز نوجوان و یا کوتاهی وی در اعمال دینی فرزند، غفلت اولیا از تربیت دینی فرزندان به‌علت مشغله زیاد را می‌توان از موانع تربیت دینی فرزندان عنوان کرد.
باید گفت: خانواده در هدایت و تربیت فرزندان، نقش انکارناپذیری دارد. افراد آگاه و خانواده‌های مطلع با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی، قرآن، سنت، اتکال به خداوند و توجه به نیازهای مادی و معنوی فرزندان از جمله دادن لقمه حلال به آن‌ها نقش خود را ایفا می‌کنند.
از دوران پیش از تولد کودک، تربیت آغاز می‌شود، به روز نبودن و به هنگام نبودن آگاهی و یافته‌های اسلامی والدین و ناآگاهی ژرف از مفاهیم قرآن‌کریم و سنت رسول‌الله(ص) و ناگزیر ساختن زورمندانه جوانان برای انجام خواسته‌های خود و.. می‌تواند تأثیرات منفی برجای بگذارد.
تربیت دینی آثار فراوانی دارد که نتایج آن موجب انسجام، اتحاد و همدلی، آرامش درونی و تغییر در روابط فرد با خدا، با خلق خدا، با قرآن و ائمه(ع) می‌شود.
