پیام غدیر، سهیم بودن مردم در امور سیاسی و اجتماعی است

حجت‌الاسلام علی صغیرا، مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان به مهم‌ترین پیام‌های سیاسی و اجتماعی خطبه غدیر پرداخت و گفت: اولین مطلبی که از این خطبه می‌توان برداشت کرد، این است که مسائل سیاسی و اجتماعی به همه مردم مربوط می‌شود. درواقع، همه مردم در این مسائل سهیم هستند و این نکته‌ای بسیار مهم است. به همین دلیل می‌بینیم که پیامبر(ص) در غدیرخم از تک تک زنان و مردان بیعت گرفت و این تکلیف را هم تعیین کرد که تا قیامت، پیام غدیر را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان برسانند.

وی با بیان اینکه غدیرخم تشکیل حکومت الهی است، گفت: این جمله به این معناست که خداوند خود می‌خواهد امر حکومت را سرپرستی کند، چون خالق و مالک انسان و جهان و صاحب‌اختیار آنهاست. در اصل، خداسالاری است و خداوند تشخیص می‌دهد که چه کسی حاکم و امام باشد و این حاکم، معصوم است. مردم نمی‌توانند مقام امامت یا عصمت را از جانب خود تشخیص دهند و این حکومت به حکم خدا و با بیعت مردم برای اقامه عدل، واجبات و امر به معروف و نهی از منکر در جامعه تشکیل می‌شود.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان بیان کرد: پیامبر(ص) در خطبة‌الغدیر، ابتدا به توصیف مقام خداوند می‌پردازد و سپس فلسفه امامت را بیان می‌کند، به این مضمون که چون انسان فقط یک مرتبه در این جهان زندگی می‌کند و نباید با آزمون و خطا پیش برود، خداوند امام را به‌عنوان هادی و راهنمای او منصوب می‌کند و امام کسی است که با آزمون و خطا پیش نمی‌رود.

وی ادامه داد: دلیل امتناع پیامبر(ص) از ابلاغ پیام غدیر یا همان ولایت امیرالمؤمنین(ع)، مطلب دیگری‌ست که در ادامه خطبة‌الغدیر مطرح می‌شود. این پرسش پیش می‌آید که چرا پیامبر(ص) که خود در آن زمان حکومت تشکیل داده، در همان سال بیست و سوم هجرت فرموده بود مدت کوتاه دیگری از دنیا خواهد رفت، به حجة‌الوداع آمده بود و همگان نیز به اسلام گرویده بودند، می‌فرماید جبرئیل سه بار بر من نازل شد تا این پیام را ابلاغ کنم و من از آن اجتناب کردم؟ ایشان در خصوص دلیل امتناع خود به چهار عامل اشاره می‌کند؛ آگاهی از کثرت تعداد منافقین در میان مسلمانان و خصوصاً در بین خواص، اندک بودن تعداد متقین، پرده‌دری و حرمت‌شکنی گناه‌کاران و مکر و حیله استهزاکنندگان.

صغیرا تصریح کرد: وقتی این چهار عامل وجود داشته باشد، کسی که در رأس حکومت قرار دارد، ولو پیامبر هم باشد، دهانش بسته می‌شود، تا اینکه این آیه نازل شد: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ...؛ اى پيامبر، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، ابلاغ كن و اگر نكنى، پيامش را نرسانده‏‌اى.» از این آیه استنباط می‌شود که امامت، حقیقت نبوت و امتداد آن است؛ یعنی کسانی که می‌گویند امامت را قبول ندارند، در اصل نبوت را نمی‌پذیرند و نظام اعتقادی آنها همچون خانه‌ای‌ست که کامل نشده و قابل سکونت نیست. به همین دلیل، اصول دین در اصل توحید، معاد و نبوت است؛ عدل همان حقیقت توحید و امامت نیز حقیقت نبوت است و چون عده‌ای گفتند عدل و امامت جزو اصول دین نیست، مانند صدی که بگویند نود در آن وجود ندارد، ناگزیر پنج مورد به‌عنوان اصول دین ذکر شدند.

وی اضافه کرد: در ادامه خطبة‌الغدیر، پیامبر(ص) فضایل امیرالمؤمنین(ع) را بسیار زیبا و با توجه به آیات قرآن بیان می‌کند و سپس مسلمانان را به بیعت فرامی‌خواند. سه روز در آن هوای گرم، خیمه‌ای برپا و امیرالمؤمنین(ع) در آن مستقر شد و یکایک زنان و مردان مسلمان با آن حضرت بیعت کردند. شاید برای اولین بار در طول تاریخ، در غدیرخم بود که توجه ویژه‌ای به زنان صورت گرفت و آنها با حفظ حدود شرعی بیعت کردند، چراکه معمولاً حاکمان در بیعت گرفتن، زنان را نادیده می‌گرفتند. در آن خیمه، ظرف آبی قرار داده شد، امیرالمؤمنین(ع) دست خود را یک سوی ظرف و زنان هر کدام آن سوی ظرف می‌گذاشتند و بیعت می‌کردند و پرده‌ای نیز در این میان آویخته شده بود. بها دادن اسلام به بیعت زنان از همان ابتدا را می‌توان با به دست آوردن حق رأی از سوی زنان در غرب مقایسه کرد که صدها سال بعد از غدیرخم اتفاق افتاد، ولی در اسلام امتیازات زن و مرد در مسائل اجتماعی به‌صورت عادلانه است و حق کسی نادیده گرفته نمی‌شود.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان یادآور شد: دعوت به تدبر در قرآن، مطلب دیگری‌ست که در خطبة‌الغدیر آمده و پیامبر(ص) از قرآن با عنوان ثقل اکبر یاد می‌کند، سپس می‌فرماید تا روز قیامت، در کنار قرآن، عترت و اهل بیت من نیز قرار دارند. این سؤال را می‌توان از کسانی که شیعه‌مذهب نیستند، پرسید: عترت و اهل بیتی که پیامبر(ص) همراه قرآن معرفی می‌کند، اکنون کجاست؟ آیا پادشاهان ظالم، عترت پیامبر(ص) هستند؟ بنابراین، همان‌طور که قرآن اکنون حاضر است، عترت نیز باید حاضر باشد و در حال حاضر، مصداق عترت را وجود امام زمان(عج) می‌دانیم که فرازهایی از خطبة‌الغدیر به توصیف ویژگی‌های ایشان اختصاص دارد. همچنین به 11 امام پس از امیرالمؤمنین(ع) در خطبه غدیر اشاره شده است که به معنای امتداد امامت بوده، چون نصب الهی و از جانب خداست و پیامبر(ص) فقط ابلاغ‌کننده آن بود.

وی افزود: رسول خدا(ص) در ادامه خطبة‌الغدیر، به بیان ویژگی‌های کسانی می‌پردازد که پیام غدیر را باور دارند و این نکته را گوشزد می‌کند که منکران ولایت علی(ع) در عذاب ابدی واقع می‌شوند و آخرتی سرشار از مشکل خواهند داشت. بها دادن به نقش مردم در اداره امور، معرفی امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان الگوی اخلاقی و معنوی، ابراز محبت پیامبر(ص) به ایشان و عقد اخوت و برادری، سایر مطالبی‌ست که از خطبه غدیر به دست می‌آید.

صغیرا با اشاره به انحراف جامعه اسلامی از مسیر امامت پس از رحلت پیامبر(ص) گفت: همان‌طور که اشاره شد، پیامبر(ص) در خطبة‌الغدیر این مسئله را مطرح و اعلام کرد که مایل به ابلاغ این پیام نبوده است، چراکه همراهان ایشان اکثراً منافق بودند و این متقین هستند که مسئولیت‌های الهی را می‌پذیرند. امام صادق(ع) در روایتی، ایمان خواصی را که در مقابل امیرالمؤمنین(ع) ایستادند، بر اثر طمع به حکومت معرفی می‌کند که هیچ‌گاه به شوق اسلام به دین گرایش پیدا نکردند. به همین دلیل، وقتی حکومت را از دست رفته دیدند، در مسیر بازگشت پیامبر(ص) از غدیرخم برای قتل ایشان دسیسه‌چینی کردند، ولی بر اثر صاعقه، فردی آنها را شناخت و به پیامبر(ص) معرفی کرد، ولی ایشان به‌دلیل شرایط حاکم بر جامعه این موضوع را مسکوت گذاشت. مرحوم صغیر در همین‌باره سروده است: «آنان که پاس حرمت حیدر نداشتند/ ایمان به ذات خالق اکبر نداشتند/ گر با علی شدند مخالف، عجب مدار/ تصدیق ز ابتدا به پیمبر نداشتند/ گوش همه به فضل علی در غدیرخم پر شد/ ولی چه سود که باور نداشتند/ چندی به احمد ار گرویدند از نفاق/ جز ملک و مال مقصد دیگر نداشتند». آنها در جنگ‌ها نیز وقتی نبرد شدت می‌گرفت، پیامبر(ص) را تنها می‌گذاشتند و فرار می‌کردند، چون دنبال حکومت بودند.

وی ادامه داد: وقتی سراغ تاریخ می‌رویم، می‌بینیم که یثرب سرزمین آبا و اجدادی یهودیان و مسیحیان ساکن در آن نبود و آنها از بیت‌المقدس به اطراف یثرب آمده بودند و در قلعه‌هایی سکونت داشتند. درواقع، این گروه از منطقه‌ای خوش آب و هوا و سرسبز به سرزمینی گرم و خشک با مردمانی مشرک مهاجرت کرده بودند، چون به آنها گفته شده بود که به زودی پیامبری در این سرزمین مبعوث می‌شود و حکومت تشکیل می‌دهد. آنان که سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر(ص) بودند، به ظاهر ایمان آوردند و زمانی که ایشان در بستر بیماری افتاد، نفاق خود را آشکار کردند و سقیفه را تشکیل دادند.

مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در پاسخ به این پرسش که منابع اهل سنت چه تفسیر و تبیینی از خطبه غدیر ارائه می‌دهند، اظهار کرد: این منابع بیشتر به نقل خطبه غدیر پرداخته و کمتر وارد تبیین و شرح آن شده‌اند، ولی 110 نفر از صحابه پیامبر(ص) و 84 نفر از تابعین، خطبة‌الغدیر را نقل کرده‌اند.

محبوبه فرهنگ