امتیازات و ویژ‌گی‌های پیامبر(ص) از منظر آیات و روایات

به گزارش ایکنا از قم، به نقل از روابط عمومی مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات  حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه‌های علمیه در تلویزیون اینترنتی «پاسخ» وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه که روز گذشته، یکم آذرماه انجام شد، به تبیین جایگاه پیامبر رحمت(ص) از منظر آیات و روایات پرداخت و گفت: در تعابیر قرآن فاصله بسیار معناداری بین آنچه که در ارتباط با رسول‌الله(ص) آمده با آنچه که حتی در مورد سایر پیامبران اولوالعزم آمده است، وجود دارد؛ مثلاً درباره هیچ پیامبری نداریم که آمده باشد «وَ مَا أَرسَلنَاکَ إِلَّا رَحمَهً لِلعَالَمیِن»، گرچه همه پیامبران از مظاهر رحمت الهی هستند، اما آن کسی که رحمت مطلقه را داراست رسول مکرم اسلام(ص) است.

وی ادامه داد: رحمت مورد نظر خداوند که در مورد حضرت رسول(ص) در قرآن کریم فرموده شده برای همه موجودات عالم است. در قرآن کریم داریم که آسمان و زمین را در هفت طبقه و زمین را هم مانند آسمان خلق کردیم تا شما عالِم به یک مسئله شوید و آن مسئله چیزی جز عبادت خدا نیست. خداوند در جای دیگری می‌فرماید همه عالم را برای رحمت به شما خلق کردم و سپس در جای دیگر می‌فرماید برای عالِم شدن شما موجودات را خلقت نمودم.

معرفت رسول‌الله و مقام قرب الهی

رستم‌نژاد با اشاره به اینکه معرفت رسول‌الله(ص) نسبت به خداوند حتی از فرشتگان مقرب نیز بالاتر و وسیع‌تر است، اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) به این که خداوند علی کل شیء قدیر می‌باشد اعلم است، پس آن کسی که اعلم است، به خداوند نزدیک‌تر است.

وی افزود: خداوند خطاب به پیامبر خاتم(ص) می‌فرماید: «اگر تو نبودی آسمان‌ها و زمین را خلق نمی‌کردم». این به ویژگی اعلم بودن پیامبر اسلام(ص) برمی‌گردد و هر که اعلم باشد مقرب‌تر هم خواهد بود. خداوند این مقام قرب پیامبر اسلام(ص) را در قرآن کریم و در سوره نجم در مورد داستان معراج رسول‌الله با عبارت «ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی، فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَیٰ» به تصویر می‌کشد. خداوند با این مثال مادی می‌خواهد مقام قرب پیامبر اسلام(ص) را توضیح دهد. این تعبیر که پیامبر خاتم به خداوند نزدیک شده است تا اندازه‌ای که فاصله بین آن‌ها به اندازه دو طرف یک کمان و حتی کمتر از آن رسیده باشد، در مورد هیچ پیامبر دیگری به کار نرفته است.

معاون آموزش حوزه‌های علمیه ضمن پرداختن به دیگر عبارات قرآنی مرتبط با جایگاه پیامبر اکرم(ص)، بیان کرد: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید که من به شهر مدینه قسم نمی‌خورم، زیرا تو یعنی رسول الله(ص) در این شهر هستی، یعنی به احترام تو هم که شده به این شهر یا قسم نمی‌خورم یا فقط قسم مؤکده می‌خورم.

وی گفت: حدیث قدسی «لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ» در منابع حدیثی وارد شده و محتوای آن دارای مؤیداتی نیز هست، زیرا خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «من این عالَم را نیافریدم جز برای عِلم و آن کسی که از همه عالم‌تر است رسول الله می‌باشد»، این امر یکی از مؤیدات حدیث قدسی لولاک است.

استاد حوزه با بیان اینکه حقیقت وجودی رسول‌الله(ص) منحصر در این عالَم نیست، ادامه داد: در روایت داریم که اولین چیزی را که خداوند خلق کرد، نور من بوده، نه جسم من در این عالم خاکی و از مسلمات اعتقادی ماست که قبل از این عالم نه فقط حضرت رسول(ص) که همه در عالم ذر بوده‌ایم و در آن عالم سرگذشتی داشته‌ایم. حیات مادی پیامبر اکرم(ص) منحصر در دنیا بوده اما این به معنای انحصار اصل حیات ایشان در این عالم نیست، زیرا وجود پیامبر اکرم(ص) شامل نور وجودشان نیز هست که سایر پیامبران را هم ذیل خود قرار داده است.

پیامبر اسلام شاهد بر تمام امت‌ها است

وی تصریح کرد: وجود پیامبر اکرم(ص) در عالم برزخ نیز دارای اشراف نسبت به عالم دنیاست. در سوره نساء آیه‌ای داریم که نشان دهنده سعه وجودی و اشراف ایشان نسبت به عوالم مختلف است، خداوند در این آیه می‌فرماید «فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ»؛ این آیه درباره روز قیامت است و می‌فرماید ما از هر امتی شاهدش را می آوریم. در روایات شیعه و اهل تسنن آمده است که منظور از شهید در این جا پیامبر آن امت‌ها است؛ در ادامه این آیه می‌فرماید: «وَجِئْنَا بِکَ عَلَی هَؤُلَاءِ شَهِیدًا» یعنی تو را برای همه امت‌ها، نه تنها برای امت اسلام شاهد می‌آوریم، هؤلاء در این آیه را عده‌‎ای تفسیر به امت اسلام کرده‌اند، اما عده زیادی از مفسرین گفتند که در این آیات نامی از  امت اسلام به میان نیامده و لفظ هؤلاء به همان کُلّ امةٍ باز می‌گردد.

رستم‌نژاد گفت: خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ إِذْ قَالَ اللَّهُ یَا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ أَأَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِی وَ أُمِّیَ إِلَهَیْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ»؛ خداوند از حضرت عیسی(ع) می‌پرسد تو بودی که گفتی تو و مادرت را به عنوان اله به جای خدا انتخاب کنند؟ حضرت در پاسخ عرضه می‌دارد: «مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِی بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُمْ وَ کُنْتُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا مَا دُمْتُ فِیهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّیْتَنِی کُنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَیْهِمْ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ»؛ خداوندا من تا زمانی که میان آنان بودم من و خودت شاهدشان بودیم. اما وقتی مرا از دار دنیا بردی دیگر خودت شاهدشان بودی.

استاد حوزه علمیه افزود: حضرت عیسی(ع) با وجود اینکه از پیامبران اولوالعزم است و تا جایی مقرب درگاه الهی است که می‌گوید «من خلق می‌کنم» البته به اذن خدا. این جایگاه و عظمت بسیار بالای حضرت عیسی(ع) را نشان می‌دهد که خلقت منحصر به خداست و می‌تواند از طریق دم عیسوی جریان پیدا کند. چنین فرد باعظمتی، میدان و گستره شهادت خود را به زمان حیات دنیویش منحصر می‌کند، اما در مورد پیامبر اسلام(ص) این شهادت از دنیا تا روز قیامت است.

وی گفت: رسول‌الله(ص) شفیع اعظم است و در روایات داریم که شفاعت ایشان شامل دیگر پیامبران نیز می‌شود، البته باید دانست که پیامبران برای بهره‌گیری از این شفاعت نیاز نیست که دچار خطا و عذابی شده باشند، بلکه این شفاعت آنان را از مرتبه‌ای به مرتبه‌ای بالاتر عروج می‌دهد. این شفاعت، شفاعت کبری بوده و فقط پیامبر خاتم(ص) چنین ویژگی را دارا هستند. شفاعت رسول الله(ص) به قدری گسترده است که از این دنیا تا عالم برزخ، تا صحنه قیامت و رفتن افراد به جهنم و بهشت می‌تواند شامل هر فردی شود.

ایمان آوردن به پیامبر اسلام؛ از مراتب ایمان انبیای الهی

معاون آموزش حوزه‌های علمیه در ادامه به نگاه سایر انبیای الهی به پیامبر اسلام(ص) پرداخت و گفت: تمام پیامبران قبل از رسول الله(ص) از جهت زمانی مأمور بودند که به پیامبر اسلام(ص) ایمان بیاورند، یعنی یکی از مراتب ایمان‌شان، ایمان آوردن به پیامبر اسلام بود. دوماً اینکه آن بزرگواران مأمور بودند به اینکه امت‌های خود را به آمدن رسول‌الله(ص) بشارت داده و آنان را برای استقبال از ایشان آماده کنند.

رستم‌نژاد ابراز کرد: پیامبران الهی نسبت به پیامبر خاتم(ص) دارای وظایفی همچون ایمان آوردن به ایشان، بشارت دادن و ایجاد آمادگی در میان امت‌هایشان و در مرحله سوم نصرت کردن پیامبر اسلام(ص) را بر عهده داشته‌اند. این نصرت به این صورت بوده که پیامبران پیش از حضرت رسول(ص) باید امت‌های خود را آنچنان تربیت می‌کردند که آماده همراهی و پیروی از خاتم الانبیا شوند. این نصرت شبیه همان آماده شدن امت اسلام برای ظهور حضرت بقیةالله الاعظم(عج) است.

وی ادامه داد: توسل دیگر پیامبران به پیامبر اسلام(ص) هم یک ویژگی متمایز کننده ایشان از سایر انبیاست. به عنوان مثال حضرت یعقوب نبی(ع) توسط پسرانش مورد توسل قرار می‌گیرد، اما خود ایشان در گرفتاری‌هایش متوسل به رسول الله(ص) که هنوز در ظاهر نیامده است، می‌شود. در قرآن کریم و در آیه «فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» آمده که حضرت آدم کلماتی را از پروردگارش تلقی و آنگاه توبه کرد و خداوند هم توبه او را پذیرفت. در ذیل این آیه حتی علمای اهل سنت همچون سیوطی در درّالمنصور نقل کرده‌اند که این تلقی به کلمات یا حمید بحق محمد، یا عالی بحق علی و به همین ترتیب تا حضرت فاطمه(س) و حسنین(ع) بوده است، این یعنی به آدم گفته شده به این افراد توسل نماید و این موضوع را از جانب خداوند آموخته است.

استاد حوزه اظهار کرد: همان‌طور که گفته شد یکی از مأموریت‌های اصلی سایر پیامبران الهی بشارت دادن و ایجاد آمادگی در امت‌های خود نسبت به آمدن پیامبر خاتم(ص) بوده است، در آیه 157 سوره اعراف این موضوع با صراحت اعلام شده و آمده است که «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ» و در جای دیگری از قرآن کریم آمده است که حضرت عیسی(ع) بشارت دهنده بود به پیامبری که بعد از او می‌آید و اسم او «احمد» است، اسم «احمد» نیز نام آسمانی حضرت محمد(ص) می‌باشد.

وی با برشمردن برخی از توصیف‌های اهل بیت(ع) درباره پیامبر اکرم(ص) گفت: به طور کلی در کلمات و در رفتار اهل بیت(ع) نسبت به پیامبر(ص) خضوع ویژه‌ای دیده می‌شود که همین امر برای ما بسیار درس‌آموز است. از امیرالمؤمنین(ع) بیش از پنجاه وصف حول شخصیت پیامبر اکرم(ص) در نهج‌البلاغه آمده و برای هرکدام از این وصف‌ها می‌توان یک فصل باز کرد.

رستم‌نژاد افزود: در روایات است که یکی از شاگردان حضرت امام صادق(ع) چند روز به مجلس درس ایشان نیامد، پس از چند روز که آمد آن حضرت از او پرسیدند که چرا چند روز حضور نداشتی؟ او در پاسخ عرضه کرد که پسری برایم به دنیا آمده است. امام صادق(ع) از او پرسیدند چه نامی برایش انتخاب کردی؟ او گفت: نامش را «محمد» گذاشته‌ام. آن گاه بود که امام صادق(ع) پشت سر هم نام مبارک «محمد» را ذکر کردند تا جایی که راوی می‌گوید احساس کردم نزدیک است جای سجده ایشان به زمین برسد و سپس سرشان را بلند کردند و فرمودند: جان من و همه عالم فدای نام محمد.

تواضع بی‌حد و اندازه اهل بیت(ع) نسبت به رسول اکرم(ص)

وی گفت: در کلمات و رفتار اهل بیت(ع) چنان تواضعی نسبت به پیامبر اکرم(ص) دیده می‌شود که بی‌حد و اندازه است. این نکته بسیار برجسته‌ای است که باید مورد توجه همه پیروان اهل‌بیت(ع) قرار گیرد. در مورد پیامبر اسلام(ص) حتی جبرائیل هم حجاب داشته و با مقدماتی نزد ایشان می‌آمد. در روایت است که وقتی جبرائیل نزد پیامبر می‌آمد، هم‌چون نشستن بردگان نزد مالکشان می‌نشست.

معاون آموزش حوزه‌های علمیه ضرورت فرستادن صلوات بر پیامبر اکرم(ص) را از ویژگی‌های مختص آن حضرت برشمرد و گفت: اینکه در قرآن کریم داریم «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیمًا» دستور صریح خداوند بر فرستادن صلوات به خاتم الانبیاست که پیش از آن آمده است «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ» و این فعل مضارع «یصلّونَ» به معنای دائمی و همیشگی بودن صلوات فرستادن خداوند و ملائکه به پیامبر اکرم(ص) است و خداوند در اینجا ما انسان‌ها را نیز به این امر دعوت کرده است. این هم یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که فقط در مورد پیامبر خاتم(ص) وجود دارد و سالیان درازی است که به یکی از آداب موجود میان ما مسلمانان تبدیل شده است.