به گزارش
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، خانواده در اسلام کانون عبودیت پروردگار است و اسلام اساس خانواده را بر مودت و رحمت میداند و برحفظ و تشکیل آن تأکید زیادی دارد. مثلاً در این آیه 32 سوره مبارکه نور در مورد اهمیت تشکیل خانواده میفرماید «وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ » در محیط خانواده؛ فرزند نیاز تکوینی و مستقیم خود را به پدر و مادر تأمین میکند و زن و شوهر نیاز جنسی و عاطفی خود را به وسیله یکدیگر برطرف میکنند.
خانواده موفق یعنی تپیدن یك قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترك در چندین كالبد كه باعث میشود همگام و همراه یكدیگر به سمت كمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و كارها با شور و مشورت سرانجام میگیرند. برای داشتن یك كانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاكهای اسلامی است كه مهمترین آنها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است كه میتوان به داشتن خانوادهای موفق امیدوار بود.
معیار قرآنی خانوادههای موفق در آیه ۲۱ سوره روم ذكر شده است كه میفرماید«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانههاى او آن است كه از جنس خودتان همسرانى براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و ميان شما و همسرانتان علاقهى شديد و رحمت قرار داد؛ بى شك در اين (نعمت الهى،) براى گروهى كه مىانديشند نشانههاى قطعى است».
از همین آیه ابن سینا استفاده كرده و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار ركن «آرامش و سكون، عشق، رحمت و اخلاق» میداند. از این رو خانوادههایی كه سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه اركان یاد شده بگذارند موفق محسوب میشوند. خانوادهای كه از عواطف و اخلاق و دیانت اشباع شده و بستری شده باشد برای رشد معنوی اعضای آن، زمینهای برای بروز پاكی و عدالت هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.
در خانواده ایدهآل با ویژگیهایی روبه رو میشویم كه همه حكایت از یكی شدن آرزوها، خواستهها و حتی رؤیاهای زوجین دارد. بر تحكیم روابط بین یكدیگر تاكید میورزند و برای حفظ آن از نفوذ و مداخله نگرشهای مخرب و زیان آور دوری میكنند. تدابیری كه برای اداره خانواده در پیش گرفته میشود، نیازها و منافع همه اعضای خانواده را در بردارد و تصمیم گیریها به گونهای است كه به نیاز همه اعضا توجه میشود. در این خانوادهها عشق و صمیمیت تقویت میشود و هر یك از زوجین تلاش خود را به كار میگیرد تا روابط محبت آمیز خود را با همسرش تداوم بخشیده و كانون خانوادگی خود را گرم نگه دارد.
در یك خانواده مطلوب و موفق اسلامی سلسله مراتب به خوبی رعایت میشود؛ پدر و مادر اقتدار ویژهای دارند و فرزندان در نوجوانی و حتی میانسالی احترام خاصی برای والدین قائلند. بین زن و شوهر نیز احترام و اقتدار شوهر پذیرفته شده و زن در مواردی میپذیرد كه مرد تصمیم نهایی را بر عهده داشته باشد. در منظومه زن و شوهری، وظایف به خوبی انجام میشود و مودت و رحمت بین زن و شوهر برقرار و نیازهای عاطفی دو طرف مورد توجه است. والدین با شور و شوق به وظایف خود عمل میكنند و بر ارزش وظایف خود آگاهند. در یك خانواده موفق حدود حجاب، روابط با نامحرمان و حدود در داخل خانه رعایت میشود.
در خانواده قرآنی التزام به تقوا و اجتناب از گناهانی مانند موسیقی و آواز خوانی حرام، شراب خواری، غیبت و تهمت و رذایل اخلاقی مانند تكبر و حسد، مورد توافق همه اعضا میباشد. البته ممكن است لغزشهایی صورت گیرد، ولی بنای افراد بر رعایت تقوا است. حقوق افراد مورد توجه و اصل بر عدالت است، به روابط با خویشاوندان، بویژه والدین زن و شوهر، توجه میشود و تعامل و حمایت اجتماعی بین خویشاوندان ارزش به شمار میرود.
خانواده موفق از نظر اسلام از هر مشكل و اختلافی مصون نیست، ولی در اختلافها حریمها شكسته نمیشود و افراد پس از فرو نشستن هیجانات، به دنبال حل مشكل و حتی اصلاح و جبران ضعفها و رفتارهای نامناسب خود هستند. افزون بر این، باورهای دینی پایدار، عدالت محوری و مدارا سه مفهوم مركزی خانواده مطلوب و موفق از دیدگاه اسلام است.
سیره خانوادگی ائمه(ع) نمونه كامل یك خانواده موفق و مطلوب اسلامی است. در این خانواده ها رابطه عاطفی بسیار عمیق است. امامان معصوم(ع) برای همسران خود شخصیت و اعتبار قائل بودند. در امور اقتصادی، استقلال نظر آنها را ارج مینهادند. در امور معنوی از آنها كمك میگرفتند. در برخورد با فرزندانشان محبت، احترام، بازی با آنان، پذیرش آنان، آزادی و در عین حال نظارت برآنان، رعایت اعتدال بین آنها، دوری از تنبیه و سرزنش و بهطور كلی نرمی و مدارا با آنان را اصل قرار می دادند. و نیز باید گفت خانواده موفق خانوادهای است كه در همه جوانب مثبت و موفقیت آمیز، از رشدی متعادل و هماهنگ برخوردار باشد و از افراط و تفریط خودداری كند.
ادامه دارد...
یادداشت از حسن قدیری/ دانشجوی دکتری جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی