امام(ره) مقبولیت و مشروعیت حکومت را منوط به رضایت مردم می‌دانست

حجت‌الاسلام محمود شفیعی، عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه مفید، در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان درباره جایگاه مردم در اندیشه امام خمینی(ره) اظهار کرد: اگر مجموعه بیانات امام در صحیفه نور و رفتار عملی ایشان در دوران مبارزات و رهبری را ملاحظه کنیم، متوجه می‌شویم که از دیدگاه ایشان، هم از منظر جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی و هم از منظر فقهی، مردم نقش و جایگاه والایی دارند.
وی افزود: از منظر جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی، امام(ره) میان مردم ایران با مردم صدر اسلام مقایسه انجام داده و اذعان می‌کردند که صداقت و تعهد مردم مسلمان ایران در برابر اسلام از مردمان صدر اسلام بسیار بیشتر است. از این منظر، امام(ره) بسیار از مردم ایران تمجید کرده‌اند. وقتی صحیفه نور را مرور می‌کنیم، متوجه می‌شویم که تعبیراتی از قبیل «ملت» و «قاطبه مردم» و اینکه «ما به چیزی عمل خواهیم کرد که ملت به آن رأی دهند»، یا «میزان رأی ملت است»، فراوانی بسیار زیادی دارد و نشان می‌دهد که امام اعتماد خاصی به ملت ایران داشتند و در آزمون‌های سیاسی و اجتماعی نمره قبولی بالایی به آنها می‌دادند.
عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه مفید تصریح کرد: امام(ره) بر این اعتقاد بودند که بدون حضور فعالانه مردم در عرصه سیاست، حکومت مقبولیت و مشروعیت کافی ندارد و همین نکته، یعنی مشروعیت و مقبولیت حکومت از طریق حضور مردم را به اشکال مختلف گوشزد کرده‌اند. ایشان در جایی می‌گویند «در زمان رژیم پهلوی می‌گفتند حضور روحانیت در سیاست و حکومت نامشروع است و در جمهوری اسلامی، توطئه دیگری را درست کرده‌اند مبنی بر اینکه غیر از روحانیت، افراد دیگر حقی در سیاست و حکومت ندارند» و امام(ره) هر دوی اینها را خطر دانسته و نه قائل به حذف روحانیت از سیاست و حکومت بودند و نه حذف مردم از این عرصه. ایشان معتقد بودند سیاست و حکومت پدیده مشترکی است و همگان در این عرصه صاحب حق، دخالت و اراده هستند.

امام(ره) مشروعیت حکومت را تابع رضایت مردم می‌دانست
حجت‌الاسلام شفیعی ادامه داد: از منظر فقهی، هر چند امام(ره) معتقد بودند که حاکمان اسلامی، چه در سطح نبوت و امامت و چه در سطح ولایت، کسانی هستند که از سوی خدا به این منصب نصب شده‌اند، در عین حال زمانی که این حاکمان منصوب الهی درصدد تشکیل حکومت در جامعه برمی‌آیند، مشروعیت دینی این حکومت وابسته به رضایت مردم است، هر چند حاکم آن قبلاً از سوی خداوند نصب شده، ولی خداوند راضی به این نیست که حکومت در زمان تأسیس بدون رضایت مردم شکل بگیرد؛ بنابراین در زمان تشکیل حکومت، حضور فعالانه مردم و رضایت آنها شرط شرعی بودن آن حکومت است، وگرنه شرعاً نامشروع خواهد بود. امام(ره) در پاسخ به یک استفتا به این مسئله تصریح کردند و حتی معتقد بودند در صدر اسلام نیز پدیده بیعت نشانه رضایت مردم از حکومت بود و بدون آن، حکومت مشروعیت نداشت؛ لذا امام(ره) از منظر جامعه‌شناختی و فقهی، برای مردم حق بی‌بدیلی در عرصه سیاسی قائل بودند.
وی با بیان اینکه اندیشه‌های امام(ره) در خصوص وحدت ادیان و مذاهب و همچنین وحدت در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های دینی است، اضافه کرد: در این خصوص، آیه معروفی وجود دارد که در آن خداوند همه صاحبان توحید از همه ادیان را حول کلمه توحید به وحدت و اتحاد دعوت می‌کند؛ بر این اساس می‌توان در جهان اسلام و حتی فراتر از آن نوعی وحدت مبتنی بر توحید را تحقق بخشید. امام(ره) نیز بر وحدت میان مسلمانان تأکید زیادی داشتند، هم در سطح جهان مسلمانان و مستضعفان را به اتحاد دعوت می‌کردند و هم در داخل بارها اتحاد مذاهب موجود در کشور، خصوصاً مسلمانان شیعه و سنی را مورد تأکید قرار می‌دادند.
عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه مفید اظهار کرد: مسئله انسجام سیاسی در داخل کشور نیز مورد تأکید مکرر امام(ره) قرار داشت و برای ایشان، انسجام داخلی و اتحاد ملی امر بسیار مهمی بود. از مجموعه بیانات امام(ره) در این زمینه به دست می‌آید که ایشان یکی از عوامل به خطر افتادن حکومت را از دست رفتن انسجام و اتحاد داخلی می‌دانستند و بارها به مسئولان هشدار می‌دادند که مواظب اختلافات درونی باشند و در جایی فرموده‌اند: «من از دشمنان خارجی بر حکومت و جمهوری اسلامی نگران نیستم و آنچه باعث نگرانی من می‌شود، اختلافات درونی است». به نظر من، این موضوع نکته‌ای بسیار کلیدی و رمز ماندگاری و بالندگی یک نظام سیاسی به حساب می‌آید که امام(ره) فوق‌العاده به آن توجه داشتند.

بسیاری از سلایق سیاسی مورد پذیرش امام(ره) بود
وی تصریح کرد: ما به تدریج که از سال‌های آغازین انقلاب اسلامی دور می‌شویم، انسجام و وحدت میان ما تا اندازه‌ای تقلیل یافته و با مشکلاتی مواجه شده است. از منظر سیاسی می‌توان گفت با نوعی از هم گسیختگی سیاسی مواجهیم که این موضوع می‌تواند باعث افزایش فاصله میان دولت و ملت شود. از طرف دیگر، بلوک‌ و جریان‌های سیاسی از هم فاصله گرفته‌اند و اختلافات درونی وجود دارد و آن اتحاد و انسجام لازم محل تردید است که نشان می‌دهد در شرایط کنونی، تا اندازه‌ای در عمل به آموزه‌های اساسی و مورد تأکید امام(ره) در زمینه اتحاد سیاسی دور مانده‌ایم و از این منظر، وضعیت سیاسی کنونی مورد نقد است.
حجت‌الاسلام شفیعی با بیان اینکه مجموعه بیانات، وصیت‌نامه و عملکرد ده ساله امام(ره) در دوران رهبری میراث ارزشمند و گرانقدری محسوب شده و باید مرجع مدیریت سیاسی امروز واقع شود، افزود: امام(ره) نشان دادند که معتقد به تکثر قرائت‌ها نبوده و تک قرائتی هستند، ولی قرائت واحد ایشان آن‌قدر وسعت نظر داشت که بسیاری از علایق و سلایق سیاسی را می‌پذیرفتند و مطرودیت‌ها و به حاشیه راندن‌های سیاسی در حداقل ممکن وجود داشت، یعنی کسانی که از جمهوری اسلامی اظهار بیزاری می‌کردند، طرد می‌شدند، ولی کسانی که کلیات و حداقل‌های جمهوری اسلامی را قبول داشتند، به هیچ وجه از عرصه سیاسی طرد نمی‌شدند. امام(ره) در عمل نشان داده بودند که همه علایق و سلایق سیاسی را می‌پذیرفتند و بازی سیاسی در آن زمان در سطح قابل قبولی در جریان بود و مشکلات سیاسی کدخدامنشانه و از طریق چانه‌زنی و گفت‌و‌گو حل‌وفصل شده و به اختلافات و دشمنی‌های سیاسی تبدیل نمی‌شد. در واقع باید به مجموعه بیانات، وصیت‌نامه و عملکرد ده ساله امام(ره) در دوران رهبری بازگردیم و در وضعیت موجود بازنگری کنیم.
انتهای پیام