ضرورت داشتن چشم‌انداز روشن از بصیرت رسانه‌ای
گروه اجتماعی ـ عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری گفت: غالب اساتید سواد رسانه و به طورکلی ماهیت سواد رسانه، نه تنها اعتقادی به مواجه سلبی با برخی رسانه‌ها ندارند، بلکه علاوه بر بیهوده و لغو دانستن این عمل، از مسئولان خواستار تسهیل دسترسی به همه رسانه‌های جهانی هستند، اما مبتنی بر آموزه‌های بصیرت رسانه، با توجه به اصل امر به معروف و نهی از منکر و واقعیات زندگی بشری، علاوه بر پیگیری امور ایجابی، به شدت به مواجهه سلبی با هر رسانه فاسد معتقد بوده و برای مسدودسازی آن، تلاش می‌شود.
حجت‌الاسلام محمد کهوند، عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: سواد رسانه در طول قرن بیستم و در کشورهای گوناگون مطرح شده است.
وی افزود: دانش سواد رسانه، دانشی بین‌رشته‌ای است که نهایتاً خود را به‌عنوان مبحثی مستقل به کتب آموزش‌وپرورش رساند و کشورهای انگلیسی زبان خصوصاً، انگلستان، کانادا و آمریکا خود را پیشگام مباحث سواد رسانه می‌دانند.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه در دهه 1930، چنین مباحثی در انگلستان آغاز به شد، تصریح کرد: در آن برهه بیشتر بر خطرات رسانه‌ها و تهدیداتی که متوجه فرهنگ عمومی است، تأکید می‌شد و این روند تا 1960 ادامه داشت.
کهوند ادامه داد: در این زمان، تغییر بنیادینی در شیوه کار ایجاد شد. متولیان تصمیم گرفتند به‌جای تأکید بر خطرات رسانه‌ها و برخورد با آن، فرهنگ عمومی را تقویت کنند تا مردم شیوه مواجهه با رسانه‌ها را آموخته و بیش از آنکه از رسانه‌ها آسیب بپذیرند، بهره‌برداری کنند.
وی افزود: تا اوایل 1970 نیز، به دلیل غلبه تصویر در رسانه‌ها و درک قدرت تأثیرگذاری تصویر بر مخاطبان، بیشتر مباحث سواد رسانه، به تصاویر و بازنمایی تصاویر معطوف می‌شد و پس از ورود فیلم در دهه 1970 و شتاب تولید و پخش آن، محتوای مربوط به مطالعات رسانه برای رده سنی 14 تا 19 سال در نظر گرفته شد.
وی ادامه داد: اسکاتلند به دلیل استقلال نظام آموزشی از بریتانیا، از 1980 چنین مباحثی را در حوزه مطالعاتی و آموزشی خود گنجاند و سرانجام در سال 1990، سواد رسانه به عنوان درس رسمی، در نظام آموزش و پرورش انگلستان قرار داده شد.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: انگلستان در بحث سواد رسانه بسیار فعال است و مراکز متعددی مانند موسسه فیلم بریتانیا، انگلیسی و مرکز رسانه، آموزش فیلم مرکز مطالعات کودکان، جوانان و رسانه‌ها، در موسسه آموزش‌وپرورش لندن و مرکز «دی. اِی. آر. ای» (آموزش و تحقیقات هنرهای دیجیتال) با همکاری موسسه فیلم بریتانیا و دانشگاه کالج لندن را برای تولید و انتشار این دانش راه‌اندازی کرده است.
کهوند با بیان اینکه در آمریکا نیز، معلمانِ زبان انگلیسی، از فیلم برای توسعه منابع آموزشی و تفکر انتقادی استفاده کردند که البته با مباحث سواد رسانه اختلافاتی داشت، تصریح کرد: در دهه 50 و 60 میلادی، با رویکرد سواد رسانه، معلمان از فیلم برای آموزش مفاهیم برخی کلمات مانند محو شدن، منحل شدن، زوم و ... به کودکان استفاده کردند.
وی اظهار کرد: پس از آن، طی سال‌های 1970 و 1980 میلادی و با گرایش عموم مردم به استفاده از رسانه‌های جمعی و تأثیر نامطلوب آن بر فرهنگ عمومی، معلمان تلاش کردند تا استفاده از رسانه‌های جدید را به‌عنوان ابزارهای آموزشی کاهش دهند و بیشتر از همان روش‌های سنتی مبتنی بر صنعت چاپ استفاده کنند.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: سرانجام در اوایل 1990 میلادی و در چارچوب کتب درسی، سواد رسانه رسماً وارد نظام آموزشی آمریکا شد و محتوای سواد رسانه در آمریکا شامل تمرکز بر اخبار، تبلیغات، مسائل مربوط به نمایش و مالکیت رسانه‌ای است.
کهوند ادامه داد: اکنون علاوه بر کشورهای یادشده، آفریقای جنوبی، استرالیا، هند، هلند، ایتالیا، یونان، اتریش، روسیه، سوئیس و ... در این زمینه سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کرده‌اند و سازمان‌های بین‌المللی مانند یونسکو نقش مهمی در حمایت از سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی خصوصاً در آموزش و پرورش ایفا کرده‌اند.
بهره‌گیری از روش‌های آموزشی و برنامه‌های درسی مناسب
وی افزود: در سال‌های گذشته یونسکو منابع آموزشی را به جهت کمک به معلمان سواد رسانه توسعه داده است و این سازمان در همین راستا روش‌های آموزشی و برنامه‌های درسی مناسب را نیز تدوین کرده و در حقیقت یونسکو برای جهانی‌سازی این دانش، از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: طی سال‌های اخیر نیز این مبحث در مجامع علمی ایران مطرح شد و در ابتدا اساتید با مصاحبه و نگارش مقاله تلاش می‌کردند اهمیت و ضرورت پرداختن به این موضوع را تبیین کنند.
کهوند خاطرنشان کرد: چندی بعد کتاب‌های سواد رسانه یکی پس از دیگری به رشته تحریر درآمد، درنهایت نیز همچون بسیاری از کشورها، کتاب درسی با عنوان تفکر و سواد رسانه در سال 1395 وارد نظام آموزش و پرورش کشور شد.
وی با بیان اینکه نکته قابل توجه آنکه اسلوب کلی و قواعد اصلی چنین مباحثی در تمام کشورها تقریباً یکسان است و تنها در برخی مباحث و با توجه به ارزش‌ها و فرهنگ حاکم، اندکی تفاوت احساس می‌شود، تصریح کرد: باید چشم‌انداز روشنی از بصیرت رسانه‌ای داشته باشیم؛ به همین جهت لازم است وجه افتراق و تفاوت سواد رسانه و بصیرت رسانه را روشن سازیم.
تفاوت سواد رسانه با بصیرت رسانه‌ای
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه سواد رسانه با بصیرت رسانه‌ای تفاوت‌های زیادی دارد، اظهار کرد: مخاطب سواد رسانه تنها کاربران حتی کاربر عادی هستند، اما مخاطب بصیرت رسانه‌ای، شامل کاربران عادی، نخبگان و مسئولان کشوری هستند.
کهوند بیان کرد: در سواد رسانه‌ای به کاربران تکالیفی می‌دهند که غالب آن برای کاربران عادی رسانه غیرقابل اجرا است؛ حتی برخی راهکارها و تکالیف و بایدها و نبایدها را نخبگان سواد رسانه‌ای نیز نمی‌توانند اجرا کنند، اما در بصیرت رسانه، مطابق آیه شریفه لا یکلف الله نفساً الا وسعها، به‌تناسب توان مخاطب، راهکار و تکلیف بیان می‌شود.
وی افزود: محور فعالیت در سواد رسانه، اومانیسم و علوم انسانی غربی است، درحالی‌که محور فعالیت در بصیرت رسانه‌ای، دین و خصوصاً احکام فقهی است و به بیان‌دیگر، در بصیرت رسانه، محور تولید، توزیع، مصرف، تحلیل و آنچه مربوط به اطلاعات و ارتباطات شود، دین و آموزه‌های دینی است.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: اساتید سواد رسانه معتقدند که معضلات موجود، ناشی از فعالیت نادرست کاربران خواه به دلیل نداشتن فرهنگ و یا سواد رسانه است، درحالی‌که در آموزه‌های بصیرت رسانه، معضلات رسانه شامل نحوه مدیریت، ساختار، فرآیند تولید، توزیع و مصرف، ویژگی‌های کاربر و محتوای موجود در رسانه است.
کهوند اظهار کرد: غالب اساتید سواد رسانه و به طورکلی ماهیت سواد رسانه، نه تنها اعتقادی به مواجه سلبی با برخی رسانه‌ها ندارند، بلکه علاوه بر بیهوده و لغو دانستن این عمل، از مسئولان خواستار تسهیل دسترسی به همه رسانه‌های جهانی هستند، اما مبتنی بر آموزه‌های بصیرت رسانه، با توجه به اصل امر به معروف و نهی از منکر و واقعیات زندگی بشری، علاوه بر پیگیری امور ایجابی، به شدت به مواجهه سلبی با هر رسانه فاسد معتقد بوده و برای مسدودسازی آن، تلاش می‌شود.
وی افزود: مروجان سواد رسانه‌ای معتقدند با فرهنگ‌سازی در حوزه کاربری می‌توان بر معضلات فعلی رسانه‌ها توفیق یافت، اما اساتید بصیرت رسانه‌ای بر اساس شواهد و مستندات فراوان، معتقدند صرف سرمایه‌گذاری در حوزه کاربری و آموزش سواد رسانه، کمتر از 5 درصد از معضلات رسانه را نخواهد کاست.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: بر اساس مبانی سواد رسانه، دهکده جهانی با رهبری صهیونیزم بین‌الملل و رژیم آمریکا را حداقل در حوزه رسانه را باید پذیرفت و نمی‌توان متعرض محتوای منتشر شده اعم از سالم و فاسد از سوی رسانه‌ها شد، اما بر اساس مبانی بصیرت رسانه، باید با کسب استقلال در حوزه رسانه و بسط جهانی آن، هژمونی رسانه‌ای صهیونیزم بین‌الملل را درهم شکست و نباید به‌هیچ‌عنوان اجازه دسترسی رسانه‌های شرق و غرب به کاربران بومی را داد.
کهوند با بیان اینکه در سواد رسانه، تفاوت سطح دسترسی مدیر و لوازم آن دیده نمی‌شود، اما در بصیرت رسانه این واقعیات به عینه بیان می‌شود، تصریح کرد: در آموزه‌های سواد رسانه، بدون واکاوی علل و عوامل ایجاد آسیب توسط رسانه‌ها، به‌صورت غیر کارشناسی، راهکارهایی در سطح کاربران ارائه می‌شود، اما کارشناسان بصیرت رسانه، پس از بررسی دقیق عوامل و علل ایجاد آسیب توسط رسانه‌ها، راهکارها به‌صورت جامع و در پنج سطح مسئولان، تولیدکنندگان اعم از محتوا، خدمات، سخت‌افزار، نرم‌افزار و ... نخبگان، خانواده‌ها و کاربران ارائه می‌کنند.
وی با بیان اینکه آموزه‌های سواد رسانه کمتر در حوزه مدیریت رسانه متمرکز است و به حوزه دشمن‌شناسی، اصول، مبانی، روش‌های تأثیرگذاری بر مخاطبان و جایگاه رسانه در جنگ‌های هیبریدی توجه بسیار کمی می‌شود، اظهار کرد: همچنین مسئله مهم وحدت مدیریت رسانه مورد غفلت واقع می‌شود، اما در بصیرت رسانه، به تمامی موارد فوق، به‌صورت جامع و کامل پرداخته می‌شود.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: اساتید سواد رسانه معتقدند کاربران با تجهیز خود به سواد رسانه، می‌توانند اراده خود را بر مدیران و گردانندگان رسانه، خصوصاً رسانه‌های نوظهور متعلق به دشمنان، بدون عوض شدن ساختار و مدیریت تحمیل کنند.
کهوند ادامه داد: کارشناسان بصیرت رسانه‌ای، چنین ادعایی را توهمی بیش ندانسته و معتقدند سپردن عموم کاربران ولو مجهز به سلاح سواد رسانه باشند، به رسانه‌های متعلق به دشمنان، مانند رهاسازی مردم در جنگل پر از درندگان وحشی است.
وی افزود: در آموزه‌های سواد رسانه، اصل بر استفاده از رسانه بوده و صرفاً در کیفیت استفاده از رسانه مناقشه می‌شود. اما در آموزه‌های بصیرت رسانه در اصل استفاده و نوع استفاده از رسانه مناقشه می‌شود.
عضو کارگروه فضای مجازی کمیسیون اجتماعی و سیاسی مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه در سواد رسانه الگویی برای رسانه مطلوب ارائه نمی‌شود، اما در بصیرت رسانه، معتقد است باید الگوی رسانه مطلوب برای اسلام و انقلاب اسلامی داشته باشیم و براساس آن رسانه‌ها را طراحی کرده و در اختیار کاربران قرار دهیم.
کهوند یادآور شد: سواد رسانه بدون توجه به انسان‌شناسی و نقاط ضعف، قوت و نیازهای واقعی انسان‌ها، اصول آموزه‌های خود را بنانهاده است، اما در بصیرت رسانه، به این موارد توجه ویژه شده و بر اساس آن، اظهارنظر می‌شود.
انتهای پیام
