اعلامیه جهانی حقوق بشر بنیاد روشنی ندارد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه اعلامیه جهانی حقوق بشر مفادی در تبیین حقوق بشر دارد، اما بنیاد و مبنای روشن ندارد، به بحث عفاف و حجاب پرداخت و گفت: برخلاف تصور برخی، حجاب و پوشش حق واجب‌الاستیفا برای هر زن و مردی در سراسر جهان و مورد تأیید عقل و فطرت است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین طالبی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز، 23 آذرماه در نشست علمی «حکمت اسلامی و حقوق بشر»، گفت: همه اندیشمندان علوم انسانی با بحث حقوق بشر سر و کار دارند و حوزه سیاست و تعلیم و تربیت، اقتصاد، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و ... بی‌بهره از این مباحث نیست.
وی افزود: بنیاد حقوق بشر که اعلامیه آن برای 70 سال پیش است، مبنای روشنی ندارد؛ در مفاد این اعلامیه به حقوق بشر توجه شده و در سال 1966 مفاد و معاهدات دیگری هم بر آن افزودند، اما با وجود اهمیتی که دارد، معلوم نیست بنیاد و دلیل آن چیست و چرا باید همه از آن تبعیت کنند.
طالبی با بیان اینکه حقوق بشر را خدا از ابتدای خلقت در ذات انسان قرار داده و دینداری، جنسیت، نژاد و کشور و ... هم در آن نقش ندارد و عام است، اظهار کرد: امام سجاد(ع) فرمودند که حق با زندگی همه بشریت در آمیخته است؛ ما هر فعالیتی داریم و حتی بعد از وفات هم برخی از این حقوق را داریم؛ حکمت اسلامی می‌گوید این حقوق را خدا به انسان داده است و چون شریعت مقدس اسلام و ادیان دیگر هم در کانون و اصول خود وحدت داشته‌اند، به آن صحه می‌گذارند.
قوانین طبیعی؛ موضوع مغفول در حکمت اسلامی
وی افزود: قوانین موضوعه در کشورها برتافته از حقوق طبیعی بشر است. قانون طبیعی از موضوعات مغفول و گمنام در حکمت اسلامی و حتی در بین فقها و فلاسفه است؛ محقق طوسی فرموده است قانونی که در سرزمین وجود دارد، یا طبیعی است یا وضع شده، و رد می‌شود.
طالبی با بیان اینکه قانون طبیعی ارتباط مستقیم با عقل دارد و معیار و ملاک رجوع برای همگان است، تصریح کرد: برخی فلاسفه غرب، قانون طبیعی را قوانین کتب آسمانی (تورات، و انجیل محرف‌نشده و قرآن و ...) می‌دانند؛ عده زیادی قانون طبیعی را فرامین عقل عملی بشر می‌دانند؛ همچنین گروهی قانون طبیعی را غریزه معنا کرده‌اند؛ برخی هم طبیعت را نظم موجود در جهان تعبیر کرده‌اند. در میان این اقوال، فرامین قطعی عقل عملی بیشتر مورد تمایل اندیشمندان بوده است.
این محقق و استاد حوزه اظهار کرد: قانون طبیعی دو رکن دارد؛ یکی طبیعت بشر و دیگری هدف و غایت خلقت انسان؛ یعنی وقتی عقل می‌خواهد قانونی بنویسد، باید با توجه به طبیعت بشر و هدف خلقت او فرمان بدهد؛ هدف از خلقت هم رسیدن به کمال و مقام والای انسانی و سعادت است؛ برای رسیدن به مراتب والای انسان کامل، ابزاری لازم است که در وجود انسان نهفته است؛ انسان دارای دو وجه بدن مادی و شخصیت نفسانی است و خودیت و حقیقت انسان نفس است که برای مدتی در کالبد مادی وجود دارد.
طالبی با اشاره به مراتب نفس اضافه کرد: بحث در مورد مراتب این نفس، مختص فلاسفه اسلامی هم نیست و حتی ارسطو هم به آن پرداخته است؛ این مراتب سه مرحله دارد؛ اولین مرتبه ویژگی‌های مشترک با گیاهان(خوردن و آشامیدن) است؛ ما تولید مثل داریم و گیاهان هم دارند؛ مرتبه دوم ویژگی‌های مشترک با حیوانات است، مانند استفاده از حواس چندگانه و حواس باطنه و ... و مرتبه سوم اختصاصی انسان است. دوتای اول را غریزه گیاهی و حیوانی می‌دانیم، ولی مرتبه سوم کارهایی مانند فکر کردن، انجام کار خوب و دوری از بدی و ... است که مربوط به جنبه عقلانی است که به آن فطرت گفته می‌شود.
مراحل قوه گیاهی انسان
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: فلاسفه معتقدند نفس در هر مرحله، انرژی و قوایی دارد؛ قوای گیاهی شامل؛ غاذیه(تنفس، جویدن، خوردن و...)، منمیه(رشددهنده وجود انسان و کارش رساندن مواد غذایی به سلول‌ها است) و مولده(تولید مثل و ایجاد شهوت جنسی) است. حال انسان که عاقل است، برای رسیدن به بهترین مراتب کمالی، آیا نباید وقتی گرسنه شد، غذا بخورد و هوای تمیز استنشاق کند؟ قطعاً جواب مثبت است، زیرا مورد تأیید عقل و یک قانون عقلی است. دومین قانون عقلی این است که هر کسی باید شرایط رشد خود را فراهم و در برابر بیماری‌ها مراقبت و درمان کند. سومین قانون عقلی هم مبتنی بر قوه مولده، این است که انسان برای بقای نوع خود باید تولید مثل کند؛ یعنی اگر در جایی بیشتر مردم دنبال تولید مثل نرفتند و بقای نسل در معرض خطر است، تولید مثل واجب عینی می‌شود، لذا آئینه تمام‌نمای والدین هستند.
طالبی با بیان اینکه قوانین عقلی از علم حضوری انسان به دست می‌آید و این قوانین طبیعی، حقوق طبیعی برای انسان ایجاد می‌کند که همان حقوق بشر است، اظهار کرد: هر انسان برای رسیدن به سعادت جاودان باید از آب، هوای سالم و غذای پاک استفاده کند، لذا حق تغذیه سالم و تنفس در هوای پاک، حق طبیعی برای هر انسان بر مبنای قانون طبیعی در مرحله گیاهی است. بشر برای تأمین غذای سالم در جایی که نیاز به سرپرست دارد، باید داشته باشد (مانند پرستار تغذیه، مادر و ... برای دوره کودکی). همچنین غیر از این اقشار هم غذا باید داشته باشند تا بخورند که در اینجا حق مالکیت شکل می‌گیرد، از این رو هر فرد توانمند باید برای خود غذا فراهم کند و کسانی که نتوانند، دولت موظف به تأمین آن از طریق بیت‌المال است.
داشتن شغل حق همه است
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه حق داشتن شغل از دیگر حقوق بشر است، اضافه کرد: برای داشتن شغل، بحث استخدام در میان است و در استخدام هم حق انعقاد قرارداد وجود دارد؛ حقوق بشر در نگاه حکمت اسلامی واجب الاستیفاست؛ یعنی حق حیات و آزادی چیزی است که نه خودمان می‌توانیم و نه دیگران حق دارند آن را سلب کنند. همچنین حق محیط زیست از دیگر حقوق طبیعی انسان است، لذا دولت‌ها باید شرایط آن را به خوبی فراهم کنند.
وی با اشاره به رابطه قانون طبیعی گیاهی و قوانین موضوعه، افزود: قوانین محیط زیستی در جهان، قوانین وزارتخانه‌ها و ...و معاهدات بیانگر این ارتباط است، ضمن اینکه قوانین طبیعی ضمانت اجرا ندارد، اما قوانین موضوعه دارد؛ مثلاً راست‌شنیدن حق طبیعی هر انسان است، اما در بسیاری از کشورها به حق تبدیل نشده است، در حالی که ممکن است در برخی کشورها دروغ گفتن در صورت اثبات، جرم شناخته شود.
طالبی اضافه کرد: قوانین موضوعه در تمامی کشورها به خاطر حقوق طبیعی گیاهی وجود دارد؛ حق سرپرست، مالکیت، انعقاد قرارداد، تجارت، شغل و تصرف در محیط زیست و ... همه ناشی از این مسئله است و در کشور بر اساس آن، قوانین موضوعه داریم و اگر در جایی نیست، باید قوه مقننه وارد آن شود.
پوشش حق واجب برای همه انسان‌ها است
وی با بیان اینکه ما همه نیازهای انسان را نمی‌توانیم با عقل به دست آوریم، بنابراین باید قوانین فراعقلی یعنی تشریعی از ناحیه خالق انسان هم باشد که این نیازها تأمین شود، ادامه داد: حق ورزش، حق بهداشت، حق پوشاک همه جزء حقوق واجب و طبیعی انسان است. همچنین حق عفاف و حجاب حق ثانوی واجب الاستیفای همه زنان و مردان، چه مسلمان و چه کافر در سراسر دنیا و جزء حقوق طبیعی بشر است. البته میزان حجاب بحث دیگری است، اما اصل پوشیده بودن بدن انسان، حق طبیعی همه بشریت است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه فرزندآوری جزء حقوق همه انسان‌هاست، تصریح کرد: ما قانون برای فرزندآوری داریم، اما یک قانون در کشور باید ایجاد شود و آن اینکه اگر زنی فرزند بخواهد و مرد اقدام نکند، باید با او مقابله شود؛ چون ما چنین قانونی را دست کم گرفته‌ایم، چوب آن را در پیری نسل خواهیم خورد.
وی با بیان اینکه انسان باید به هر چیزی که به طور قطع برای زندگی او مفید یا مضر است، آگاه باشد، افزود: برخی حقوق مبتنی بر قوانین فطری انسان است؛ مثلاً انسان حق آگاهی و کسب علم دارد که مهمترین آن خودشناسی و خداشناسی است.
انتهای پیام
