چالش‌های عرصه فرهنگ و هنر از نگاه وزیر ارشاد دولت دوازدهم

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی در آخرین بخش از گفت‌وگو‌های تجربه‌نگاری به تشریح چالش‌های موجود در حوزه فرهنگ و هنر طی چهار سال گذشته پرداخته است. 

 

وی در این زمینه می‌گوید: هر کاری که شروع می‌شود برحسب مقدورات خود پیش می‌رود و به طور طبیعی موانعی دارد که گاهی مانع تحقق و گاهی مانع سرعت آن می‌شود. در ۴ سال گذشته نیز ما با چالش‌های فرابخشی در حوزه فرهنگ و هنر کشور رو به رو بودیم.

 

 

وی در ادامه این گفت‌وگو به چالش‌های فرابخشی و فرا نامه‌ای اشاره کرده و می‌افزاید: شیوع کرونا اولین چالش در این عرصه بود. از اسفند سال ۹۸ تاکنون با آن مواجه هستیم و این اتفاق کل فضای جهانی را تحت تاثیر خود قرار داده و به طور خاص حوزه فرهنگ و هنر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به عنوان مثال در کشور آمریکا در ۱۰ ماه یعنی از ابتدای آوریل تا پایان ژانویه برآورد خسارت‌های حوزه صنایع فرهنگی خلاق آمریکا ۱۵۰ میلیارد دلار است و ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار شغل هم در این ساحت از دست رفته است. همچنین در ایران برآورد خسارت‌های عرصه فرهنگ هنر و رسانه تا پایان فروردین ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است که این رقم تا پایان خرداد به بالای ۹ هزار میلیارد هم می‌رسد. به عنوان مثال در حوزه نشر در سال ۱۳۹۷ یکصد و یک هزار مجوز کتاب صادر شده است و این رقم در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب به ۱۰۵ هزار و ۸۲ هزار مجوز رسیده است. در حوزه‌های نمایش‌های اجرا شده نیز در سال ۹۷ حدود ۷۰۰۰ اجرای نمایشی داشتیم و و در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب ۶ هزار و یک میلیون و ۲۶۰ اجرا داشته‌ایم. همچنین از لحاظ تعداد تماشاگر ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در سال ۹۷ و ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در سال ۹۸ و یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر در سال ۹۹ بوده است. 

 

وی ادامه می‌دهد: در حوزه موسیقی‌های صحنه‌ای در سال ۹۷ ده هزار اجرا و در سال ۹۸، ۶۸۰۰ اجرا و در سال ۹۹ این تعداد به ۸۹ اجرا رسیده است. همچنین تعداد فیلم‌های اکران شده در سال ۹۷، ۸۰ فیلم، در سال ۹۸، ۷۴ فیلم و در سال ۹۹ بیست و دو فیلم اکران شده است. از لحاظ تعداد تماشاگر سینما در سال ۹۷، ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تماشاگر سینما داشته‌ایم و این تعداد در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب ۲۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر و ۶۱۸ هزار نفر بوده است. 

 

صالحی در ادامه با اشاره به فروش سینما در این بازه زمانی نیز اشاره می‌گوید: فروش سینما در سال ۹۷، ۲۵۰ میلیارد تومان، در سال ۹۸، ۳۰۰ میلیارد تومان و در سال ۹۹، ۹ میلیارد تومان بوده است. بنابراین تأثیر شیوع کرونا بر فضای اصحاب فرهنگ و هنر بسیار گسترده و وسیع بوده است و خساراتی که بر این عرصه تحمیل شد، منجر شد برخی از برنامه‌هایی که وجود داشته به دلیل شروع این ویروس یا آغاز نشود، یا تداوم نیافته و یا سرعت پیدا نکرده است. کرونا چشم‌انداز توسعه در عرصه فرهنگ، هنر و اقتصاد آن را کاهش داده است همچنین در دیپلماسی ارتباطی حضوری ما در فضای جهانی نیز تاثیر گذاشته است. البته در فضای کرونا کار‌ها و اقداماتی صورت گرفت که تا حدی بتوان خسارت‌ها را تامین کند که از آن جمله می‌توان به حوزه تسهیلات بلاعوض اشاره کرد. 

 

صالحی ادامه می‌دهد: از جمله این تسهیلات بلاعوض می‌توان به پرداخت ۲۴۰ میلیارد تومان در دو نوبت به اصحاب فرهنگ و هنر که عضو صندوق اعتباری هنر هستند اشاره کرد. حق بیمه اصحاب فرهنگ و هنر که خود آن را از قبل پرداخت می‌کردند به مدت ۶ ماه پرداخت شد. در حوزه تسهیلات مالی نیز در مرحله اول تسهیلات سامانه کارا ۷۵۰ میلیارد تومان به متقاضیان پرداخت داشت در مرحله دوم هم در جریان و در حال ثبت نام است. همچنین سامانه تحفه نیز تا کنون رقم‌هایی را پرداخت کرده است. البته تسهیلاتی هم از سوی معاونت‌ها و سازمان‌ها در حد مقدور ارائه شده است، اما در مجموع رقم خسارت‌ها فاصله زیادی با حجم جبران‌ها دارد.

 

 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شرایط تورمی، رکود اقتصادی شدید و رشد منفی و تغییر نرخ ارز را چالش دوم و تأثیرگذار بر فضای فرهنگ و هنر دانسته و می‌افزاید: در این دوره تقریباً از اواخر سال ۹۶ و از آغاز سال ۹۷ این چالش بر فضای فرهنگ و هنر کشور تأثیرگذار بوده و آثار قابل توجهی را بر حوزه فرهنگ و هنر گذاشته است. در حوزه تولید، بالا رفتن هزینه‌های تولید و خدمات را موجب شده است. کوچک شدن پروژه‌ها، گروه‌ها و اجرا‌ها از جمله این تأثیرات است.

 

صالحی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال بسیاری از اسپانسر‌های اقتصادی که در دوره‌های قبل برای حمایت از حوزه فرهنگ و هنر حضور داشتند، به دلیل شرایط شیوع کرونا این تمایل را از دست داده بودند. بالا رفتن قیمت تولید و بالارفتن پروژه‌های پرهزینه‌تر و فاخر‌تر از جمله این آثار است. تورم، رکود اقتصادی و تغییر نرخ ارز در حوزه مصرف هم تاثیرات قابل توجهی داشته، که از یک طرف موجب کاهش سفارش‌های تولید شده و از طرفی کاهش سبد تقاضا در حوزه فرهنگ و هنر را به دنبال داشته است. طبقه متوسط جامعه بیشتر با حوزه فرهنگ و هنر در ارتباط است و کوچک‌تر شدن طبقه متوسط اجتماعی عملاً بازار تقاضا‌های کار‌های فرهنگی را به شدت کاهش داده است.

 

وی در ادامه به حوزه سیاست‌گذاری و حمایتی اشاره کرده و می‌گوید: در این حوزه نیز اتفاقات زیادی افتاد و یک حوزه آن تاخیر پروژه‌های زیرساختی حوزه فرهنگ و هنر است و همچنین در حوزه بین المللی با تغییر نرخ ارز منابع ارزی افزوده نشد و عملاً قدرت تاثیرگذاری منبع مالی در فعالیت‌های بین‌المللی را به شدت کاهش داده است. بنابراین این موضوع منتهی شد که خیلی از فعالیت‌ها کم و خیلی از منابع انسانی تعدیل شود. تاثیرات در نقش حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ابعاد مختلف یکی دیگر از این موارد است.

 

 

صالحی تصریح می‌کند: روند افول سرمایه و امید اجتماعی سومین چالش در این حوزه است. حوزه فرهنگ و هنر هم در تولید و هم در مصرف به امید اجتماعی نیاز دارد. تأثیر مجاری رسمی نسبت به مجاری غیررسمی از دیگر چالش‌ها بود. هرچه در دهه‌های اخیر جلوتر می‌آییم سهم مجاری غیررسمی بالاتر می‌رود. دو نوع مجاری غیررسمی داریم که شامل ماهواره و اینترنت می‌شود. این دو مجرا سهم قابل توجهی از مجرا‌های مصرف در حوزه‌های فرهنگی و هنری کشور را ایجاد کرده است. به عنوان مثال میانگین مصرف ماهواره در کشور ۲۲ درصد است و آن‌هایی که ماهواره دارند روزانه دو ساعت و نیم از این مجرا استفاده می‌کنند. اما مصرف اینترنت 57.7 و همچنین در کشور ما در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال این مصرف متفاوت است به 85.5 درصد مصرف اینترنت می‌رسد.

 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید می‌کند: این دو مجرای غیررسمی بازار قابل توجهی برای مصرف حوزه‌های مختلف از جمله موسیقی و فیلم ایجاد کرده است. بنابراین این میدان بازار قابل توجهی برای بحث‌های مقاومت و ایجاد مشکل برای بهبود کسب و کار‌های فرهنگی فراهم کرده و می‌کند. 

 

صالحی تأکید می‌کند: مجرای غیررسمی مصرفی را ایجاد می‌کند که کاربر با تنوع و همچنین قدرت انتخاب وسیع مواجه است و این مصرف به صورتی رایگان است و این‌ها خیلی سنگین است برای حوزه مصرف محصولات فرهنگی کشور. زیرا کاربر با بازاری رایگان و با انتخاب حداکثری و مجموعه‌ای از انتخاب‌ها مواجه است؛ در در حالی که در مجرای رسمی هم باید هزینه کند و هم اینکه قدرت انتخاب وسیعی ندارد و با دامنه‌ای از مقررات حاکم بر آن مواجه است و این هم یکی از چالش‌های عمده این حوزه محسوب می‌شد.

 

 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم مقاومت‌های سازمانی را دیگر چالش این دوره در حوزه فرهنگ و هنر بر شمرده و می‌گوید: برخی از حوزه‌ها همراهی‌های جامع و کاملی در این حوزه نداشتند و وقتی مدیران و کارکنان با برخی تغییرهامواجه می‌شوند مقاومت‌هایی از خود نشان می‌دهند. همچنین وقتی روش و برنامه می‌خواست فضایی را فراهم کند که نظارت مدیران عالی را راحت‌تر فراهم کند یا نظارت‌های همگانی را در پیش داشته باشد با مقاومت‌هایی مواجه می‌شد؛ بنابراین دو عنصر مقاومت در مقابل تغییر و مقاومت در مقابل نظارت در فضای سازمانی به عنوان چالش دیگر بود.

 

 

صالحی در ادامه می‌گوید: مناسبات هزینه برنامه چالش آخر بود. در ابتدای طرح کلان برنامه‌ها چند راه مطرح بود که برای اینکه به طرف برنامه‌های جدید برویم راه‌هایی را داشتیم. یکی از این مسیر‌ها این بود که همه برنامه‌های قبلی را تعطیل کنیم و احساس من این بود که این کار با چالش‌های وسیعی همراه خواهد شد و مخالف نگاه حرکت در آرامش است که به عنوان یکی از رویکرد‌هایی بود که به آن اعتقاد دارم. مسیر دوم که بر اساس آن مباحث را نیز دنبال کردیم این بود که ما کمی از برنامه‌های قبل بکاهیم و منابع جدیدی که به دست می‌آوریم برای تامین منابع برنامه‌های جدید به کار ببریم.

 

وی تصریح می‌کند: رقمی را برای حمایت از کلان برنامه‌ها در بودجه قرار دادیم که بتواند به کمک این بیاید که برنامه‌های جدید حمایت شود، اما عملاً عملاً امکان آن پدید نیامد، زیرا منابع جدید افزایش نیافت؛ برنامه‌های قبلی هم هزینه‌هایش بالارفت؛ کاهش‌ها هم مقداری اتفاق افتاد، اما به اندازه‌ای نبود که به کمک بیاید. 

 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم در پایان این گفت‌وگو می‌گوید: این تجربه‌نگاری به عنوان یک روایت از تجربه مدیریتی است که حتماً ضعف‌هایی هم داشته، اما این ضعف‌ها هم به عنوان تجربه محسوب می‌شود. همچنین این تجربه‌ها قدرت‌هایی را به همراه داشته که می‌تواند برای مدیران آینده مورد توجه قرار بگیرد.