نگاهی به مشکلات تعاونی‌های مصرف؛ از روزآمد نبودن تا ضعف تأمین مالی

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «بازطراحی الگوی تعاونی‌های مصرف» به همت اندیشکده تعاون، روز دوشنبه، ۲۱ آذر در سالن شهید تقوی این خبرگزاری برگزار شد.

علی‌اکبر هادی‌پور، پژوهشگر اندیشکده تعاون در این نشست گفت: برای تعاونی‌های مصرف در سند توسعه تعاون به عنوان سند بالادستی اهدافی مشخص شده که طبق آن باید حدود 40 درصد کالاهای مصرفی را تعاونی‌های مصرف تأمین کنند و سهم 40 درصدی داشته باشند.

وی افزود: ولی وضعیت تعاونی‌های مصرف همواره با ابهام همراه بوده و اگر این روند ادامه یابد نمی‌توان به اهداف ترسیم‌شده برای تعاونی‌های مصرف دست یافت و لذا ضروری است یک بازطراحی و بازنگری در ساختار تعاونی‌های مصرف صورت پذیرد.

• گزارش تصویری نشست «بازطراحی الگوی تعاونی‌های مصرف»

پژوهشگر اندیشکده تعاون با بیان اینکه به گزارش نهادهای معتبر جهانی، تعاونی‌های مصرف در بالاترین رتبه تعاونی‌ها و شرکت‌های اقتصادی قرار دارند، گفت: در ایران یک جمعیت هشت میلیونی از مشتریان بالقوه تعاونی‌های مصرف محسوب می‌شوند و تعاونی‌های مصرف سهم 10 درصدی را از نظام توزیع در اختیار دارند.

هادی‌پور اعلام کرد: از نظر تعداد تعاونی‌های مصرف تقریباً پنج درصد و از نظر اعضا 18 درصد کل تعاونی‌ها را تشکیل می‌دهند و 4 دهم تولید ناخالص داخلی مربوط به این نوع تعاونی‌هاست.

ضرورت بازطراحی در فرآیند تعاونی‌های مصرف

حجت‌الاسلام مسعود رائیجی، رئیس اندیشکده تعاون در ادامه این نشست بر بازطراحی تعاونی‌های مصرف تأکید کرد و گفت: سند توسعه تعاون در صدر امور قرار دارد و باید اهداف آن که تصاحب 40 درصدی بازار است، محقق شود، اما با شرایط کنونی تعاونی‌های مصرف قطعاً به آن نقطه نخواهیم رسید.

وی افزود: از نظر تعداد تشکیل تعاونی‌ها در سال وضعیت ما وضعیت مطلوبی نیست و لذا اگر فرآیند تعاونی‌های مصرف بازطراحی نشود قطعاً به نقطه ترسیم‌شده دست پیدا نخواهیم کرد.

عدالت؛ پدیده گمنام

علیرضا محمودی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های مصرف کارگران ایران (امکان) به عنوان دیگر سخنران این نشست عنوان کرد: قبل از اینکه وارد نوع چیدمان و طراحی بازتعریف تعاونی‌های مصرف شویم باید چند نکته را مدنظر قرار داد. ابتدا باید توجه کرد زمینی که در آن بازی می‌کنیم کجاست؟ خاصیت‌های این زمین چیست؟ شاخصه‌هایش چیست؟ چه رغبت‌ها، فرصت‌ها و تهدیداتی در آن وجود دارد؟ و سپس متناسب با اینها چیدمان را انجام دهیم.

وی ادامه داد: عدالت و خرد جمعی دو مفهوم مهم هستند که باید به این دو توجه کرد. امام صادق(ع) وقتی در رابطه با مفهوم عدالت سخن می‌گویند، می‌فرمایند عدالت آن چیزی است که انسان را غنی می‌کند.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های مصرف کارگران ایران افزود: راجع به مفهوم عدالت خیلی بحث شده است. امروز عدالت پدیده گمنامی است و سال‌های سال است که می‌گوییم باید رقابت میان همه وجود داشته باشد، درصورتی که صحیح نیست و رقابت سهم می‌‎‌خواهد، چون پشت آن خیر جمعی قرار دارد. اگر قوانین در راستای همین خیر جمعی اصلاح شود می‌توان گفت بازطراحی انجام شده است.

محمودی تأکید کرد: مجموعه تعاون‌گران اجازه داده‌اند که سهمشان بلعیده شود و در مواجهه با این قضیه سکوت کرده‌اند. حق گرفتنی است ولی آن را نگرفته‌ایم. ما باید یک آسیب‌شناسی انجام دهیم و بدون آسیب‌شناسی نمی‌توان وارد بازتعریف تعاونی‌های مصرف شد.

نقش پررنگ مردم در تعاونی‌های مصرف

به گزارش ایکنا، مهدی مسکنی معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سخنران بعدی این نشست بود که گفت: اساساً هر در امور و نهادی که نقش مردم پررنگ شود نمی‌توان برای آن امور و نهاد مشکل ایجاد کرد. به عنوان مثال جهاد سازندگی زمانی از بین رفت که به وزارتخانه تبدیل شد.

وی افزود: تعاونی مصرف اداره‌ای که به کارکنانش خدمات برساند، حتی اگر وزیر هم بخواهد، اعضایش اجازه نمی‌دهند آن تعاونی مصرف آسیب ببیند. لذا اشکالاتی که امروز وجود دارد به خاطر فاصله گرفتن از اعضای تعاونی و مردم است.

معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه زمانی بانک توسعه تعاون، تنها یک صندوق بود، گفت: تمام تلاش خود را بکار گرفتیم تا این صندوق به بانک تبدیل شود ولی امروز می‌گویند بانک توسعه تعاون توان زیادی ندارد، درصورتی‌که با پول تعاونی‌ها به بانک تبدیل شده است، واقعا چه اتفاقی افتاده است؟ مثلاً اگر امروز اتحادیه وجود دارد این تعاونی‌ها هستند که اتحادیه را تشکیل داده‌اند. می‌خواهم خواهش کنم در این آسیب‌شناسی که قرار است انجام شود ابتدا به گذشته نگاهی بیندازیم.

مسکنی ادامه داد: در تعاونی‌های مصرف اگر اعضای باورمند داشته باشیم می‌توان همه کار انجام داد. با روش‌های اول انقلاب نمی‌توان تعاونی‌های مصرف را اداره کرد و باید پذیرفت که شرایط تغییر کرده است. ذائقه امروز جامعه تغییر کرده و در حکمرانی نوین نمی‌توان گفت مردم مهم نیستند.

وی گفت: مردم در تعاونی‌ها دارای اهمیت هستند و باید مردم را جدی گرفت. اعضا را جدی بگیریم و اینها مهم هستند و باید فکر کرد که چگونه می‌توان اعضا را دخالت داد.

شروط موفقیت تعاونی‌های مصرف

موسی نجفی، مدیرکل دفتر تعاونی‌های توزیعی به عنوان سخنران دیگر این نشست اظهار کرد: از سال 98 احساس کردیم که تعاونی‌های مصرف دچار مشکل خواهند شد و در این زمینه با اتحادیه‌های سراسری نشستی انجام دادیم و نتیجه گرفتیم که اگر تعاونی‌های مصرف با رویه فعلی ادامه فعالیت دهند با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد.

وی افزود: حوزه‌های فعالیت تعاونی‌های مصرف بسیار گسترده است و صرف وجود یک فروشگاه فیزیکی نیست و موجب ماده سه اساسنامه فعالیت تعاونی‌ها، کسانی که در حوزه تعاونی مصرف فعالیت دارند موفق بوده‌اند ولی به شرط اینکه در زمینه فعالیت تعاونی‌های مصرف آسیب‌شناسی شود، راهکارهایی را در نظر بگیریم و نیز تعاونی‌های مصرف به‌روز شوند، در غیر این صورت تعاونی‌های مصرف به سمت تضعیف پیش خواهند رفت.

بروزرسانی تعاونی‌های مصرف متناسب با نیازهای روز

امیرحسین جوزی، مدیرکل دفتر ترویج، آموزش و تحقیقات سخنران بعدی این نشست بود که اظهار کرد: نیاز داریم که یک سری از جوانان وارد فعالیت در حوزه تعاونی‌های مصرف شوند تا با استفاده از دانش اندوخته از قبل در این عرصه فعالیت داشته باشند.

وی گفت: اگر با نیروی جوان در این حوزه فعالیت انجام می‌شود می‌توان به یک مدل جدید دست پیدا کرد.

مدیرکل دفتر ترویج، آموزش و تحقیقات تأکید کرد: من فکر می‌کنم اگر جمعی با وجود تجربه و برخورداری از نیروی جوان در کنار هم قرار بگیرند می‌توان به این مدل جدید دست پیدا کرد و ضروری است مدنظر قرار دهیم اگر متناسب با نیاز مشتریان و نیاز روز اگر به بازار عرضه پاسخ ندهیم محکوم به شکست و حذف هستیم و لذا در چنین شرایطی حتماً باید در تعاونی‌‎های مصرف بازنگری صورت بگیرد.

مردم؛ پشتوانه تعاونی‌های مصرف

محمد شیخ حسینی، سرپرست بانک توسعه تعاون به عنوان سخنران آخر این نشست با بیان اینکه تعاونی‌های مصرف نباید دغدغه تسهیلات داشته باشند، گفت: تعاونی‌های مصرف پشتوانه اعضا را دارند و اگر قرار باشد این تعاونی‌ها به اهرم مالی وابسته باشند در شرایط کنونی با توجه به تکالیفی که برروی بانک‌هاست قطعاً بخش تولید در اولویت خواهد بود.

وی افزود: تعاونی‌های مصرف با سرمایه‌های اندک مردمی تشکیل شده‌اند و ضروری است که تعاونی‌ها به ویژه تعاونی‌های مصرف در راستای تأمین مالی مشارکت اعضا را داشته باشند و اگر این مشارکت وجود نداشته باشد اصلاً فایده‌ای ندارد.

سرپرست بانک توسعه تعاون به تعاونی‌های مصرف پیشنهاد کرد که گردش مالی خود را در این بانک افزایش دهند و نهایتاً با دو یا سه بانک کار کنند که بتوانند نتیجه مطلوب را به دست آورند.

شیخ حسینی بیان کرد: بانک‌ها براساس اعتبارسنجی وام پرداخت می‌کنند و اگر اعتبارسنجی یک مشتری خوب باشد قطعاً بر تعداد تضامین و سقف تسهیلات اثرگذار است.

وی با بیان اینکه تعاونی‌های مصرف ظرفیت بالقوه و بالفعل محسوب می‌شوند، گفت: تعاونی‌های مصرف موفق بسیاری در کشور وجود دارند ولی به هر حال تعاونی‌های مصرف باید خودشان را با شرایط موجود جامعه تطبیق دهند. در جامعه، تعاونی‌های مصرف رقبای بسیار بزرگی دارند که کسب و کارهای آنها را تهدید می‌کنند. تعاونی‌های مصرف در حوزه فروش‌های دیجیتالی و حمل و نقل باید به سمت روزآمد شدن پیش بروند و اگر این اتفاق بیفتد مشارکت اعضا افزایش و سپس از اهرم بانکی می‌توانند استفاده کنند.

سرپرست بانک توسعه تعاون تأکید کرد: اگر تعاونی‌های مصرف به سبک سنتی ادامه فعالیت دهند واقعیتش این است که حذف خواهند شد و نمی‌توانند رقابت کنند.

در پایان این نشست تعدادی از تعاون‌گران به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.