ابعاد پیدا و پنهان تحریم‌های اخیر نهادها و شخصیت‌های ایرانی بررسی شد
در کرسی آزاداندیشی «تحلیلی بر ابعاد پیدا و پنهان تحریم‌های اخیر نهادها و شخصیت‌های ایرانی» ابعاد این نوع تحریم‌ها و اهداف تحریم‌کنندگان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش ایکنا، بیست و نهمین کرسی آزاداندیشی «تحلیلی بر ابعاد پیدا و پنهان تحریم‌های اخیر نهادها و شخصیت‌های ایرانی» صبح امروز، دوشنبه 8 اسفند، در تالار امیرکبیر معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمدصادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، با اشاره به تقسیم‌بندی کلی تحریم‌های آمریکا علیه ایران به ویژه در یک دهه اخیر گفت: دسته اول تحریم‌های فلج‌کننده از نظر وزارت خزانه‌داری آمریکا است که تأثیرات واقعی بر اقتصاد و زندگی مردم دارد و دسته دوم تحریم‌های شخصیت‌ها و نهادها است که نمادین است که تأثیر واقعی در اقتصاد ندارد اما به طور غیر مستقیم پیامدهای منفی دارد.
فایده تحریم شخصیت‌ها و نهادها
وی افزود: این افراد از خبرنگاران جوان تا چهره‌های دارای مسئولیت در دستگاه‌های اجرایی و شخصیت‌های دارای جایگاه‌های خاص مانند فرمانده کل سپاه یا نیروهای مسلح را شامل می‌شود که مورد تحریم بانکی و مالی قرار می‌گیرند با اینکه مراودات بانکی و تجاری خارجی ندارند. پس سؤال این است که این تحریم‌ها چه فایده‌ای دارد؟
کوشکی اظهار کرد: اعمال این تحریم‌ها بیشتر برای ایحاد با روانی در بین مردم ایران در وهله اول و در فضای بین‌المللی در وهله دوم است و اعمال مرتب این تحریم‌ها در ذهن انسان ایرانی یک نوع فشار و تحریم روانی بیشتر ایجاد می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: تأثیر این تحریم‌های نمادین در عرصه جهانی این است که اقتصاد هر کشور نیازمند آرامش، ثبات و اعتبار است و انتشار اخبار این نوع تحریم‌ها در حقیقت تلاش آمریکایی‌ها برای کاهش اعتبار اقتصادی و تجاری ایران است تا به سایرین نشان دهند که ایران در بن‌بست قرار گرفته است و انگیزه فعالان اقتصادی از همکاری و رابطه اقتصادی با ایران گرفته شود.
تحریم با هدف اثرگذاری بر معادله قدرت
در ادامه ابراهیم متقی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در موضوع «دیپلماسی اجبار و سیاست تحریم آمریکا علیه ایران» به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی با بیان اینکه موضوع اصلی در روابط بین‌الملل، قدرت است، گفت: تحریم یکی از سازوکارهایی است که قدرت کشورها را متأثر می‌کند. کشوری می‌تواند اثرگذار باشد که دارای قدرت ساختاری، ملی و منطقه‌ای باشد و طبعا ایالات متحده آمریکا تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرده و تصاعد بخشیده تا معادله قدرت را در ارتباط با ایران تحت تأثیر قرار دهد.
متقی اظهار کرد: واقعیت این است که ایران یک کشور صادرکننده نفت است و کشورهای منطقه‌ای به طور عموم هم نیازمند اقتصاد جهانی هستند و هم بر آن تأثیر می‌گذارند و یک نوع وابستگی متقابل بین اقتصاد جهانی و اقتصاد کشورهایی مانند ایران وجود دارد.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران بیان کرد: کشورهایی در فضای سیاست بین‌المللی آسیب می‌بینند که ضریب قدرت محدودی داشته باشند و این از زمره عوامل مخدوش‌کننده قدرت ملی کشورها، از جمله ایران، است، لذا هدف اصلی آمریکا از تحریم‌ها تأثیرگذاری بر معادله قدرت ملی ایران است.
وی یادآور شد: آمریکایی‌ها معتقدند قدرت ملی ایران افزایش یافته و این منجر به این شده که در فضای کنش متقابل، ایران در موقعیت خوداتکایی قرار بگیرد و در عرصه منطقه‌ای نیز قدرت خود را گسترش دهد. چند سال پیش نیز رهبر معظم انقلاب بر این نکته تأکید کردند که اگر جمهوری اسلامی ایران هم نباشد و فقط کشوری به نام ایران باشد و سیاست قدرت را برای خوداتکایی در پیش بگیرد با فشارهای بین‌المللی روبرو می‌شود و این یک نگاه کاملا راهبردی است.
تبدیل ایران از بازیگر منطقه‌ای به قدرت منطقه‌ای
متقی تصریح کرد: در واقع مسئله این است که ایران از یک کشور در جایگاه بازیگر منطقه‌ای به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شده است و چنین کشوری باید از سوی قدرت‌های بزرگ محدود و کنترل شود. ایران به زعم آنها بازیگری تابع سیستم منطقه‌ای است که به منزله مداخله‌گر نظام جهانی محسوب می‌شود و در این میان تولید قدرت ایران متکی به خود است و می‌تواند این قدرت را گسترش دهد.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران کنترل حوادث، بازیگران و منابع را سه کارویژه قدرت‌های بزرگ خواند و گفت: ایران هم در مقابل از ساز و کارهای کنش نامتقارن در ارتباط با محدودیت‌های تاکتیکی، منطقه‌ای بین‌المللی بهره گرفته است. لذا اولا نگاه آمریکا به ایران ساختاری است و ثانیا خود آمریکا به لحاظ ساختاری در موقعیت قدرت ویژه در نظام جهانی است و ثالثا ایالات متحده متوجه شده، ایران حتی بدون اقدام مؤثر روسیه و چین در جهت نادیده گرفتن تحریم‌ها توانسته از طریق سازوکارهای کنش نامتقارن موقعیت خود را تثبیت کند.
وی بیان کرد: تحریم‌ها نماد دیپلماسی اجبار و نشانه محدودسازی قدرت ملی است. البته فشارهای بین‌المللی دارای آثار و پیامدهای پارادوکسیکال است. وقتی آمریکا کشوری را تحریم می‌کند آن کشور قابلیت خود را برای خوداتکایی تقویت می‌کند.
متقی در پایان اظهار کرد: برای اینکه میزان اثربخشی تحریم‌ها کاهش پیدا کند باید سه الگوی رفتاری را در دستور کار قرار داد؛ کارآمدی ساختارهای سیاسی، شفافیت و رضایت عمومی.
اهانت و بی‌اعتبارسازی؛ هدف تحریم شخصیت‌ها
سپس بیژن پیروز، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، درباره «تحریم‌های اقتصادی به عنوان بخشی از جنگ ترکیبی» به طرح نظرات خود پرداخت و گفت: ما حتی اگر تحریم هم نباشیم و روزی 6 میلیون بشکه نفت صادر کرده و پول آن را هم بگیریم مشکلاتی از جنس دیگر و متفاوت از دوره تحریم خواهیم داشت پس باید روش فکر کردن خود را تغییر دهیم.
وی با جدید خواندن اصطلاح جنگ ترکیبی، قدمت آن را همزمان با عمر جنگ‌ها خواند و گفت: جنگ ترکیبی اعلام نمی‌شود اما گر به لحاظ ذهنی شکست بخورید در واقعیت هم شکست می‌خورید. هوشمند بودن تحریم‌ها بدین معناست که شما نتوانید وضعیت آینده خود را پیش‌بینی کنید و لذا همیشه یک حالت «شل کن سفت‌کن» در تحریم‌ها وجود دارد.
پیروز تحریم‌های مربوط به شخصیت‌ها و نهادها را مربوط به بعد شناختی جنگ ترکیبی دانست و اظهار کرد: تحریم شخصیت‌ها و نهادهای فرهنگی کشور، یک نوع اهانت و فحش است هرچند اثر سیاسی و اقتصادی نداشته باشد. اینکه مقامات عالی یک کشور با یک تروریست یا فوتبالیست فحاش دیدار و گفت‌وگو می‌کنند و عکس می‌گیرند برای اهانت کردن به ماست.
این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران ابراز کرد: جمهوری اسلامی ایران به دنبال آن است که با گفت‌وگوهای رفع تحریم مشکلات را حل کند در حالی که برخی موضوعات باید به شکل دیگری حل شوند. البته ما هم در پاسخ به این اهانت، برخی مقامات آنها را تحریم کردیم اما باید شدیدتر پاسخ می‌دادیم که به خاطر اینکه آنها یکی از سلاح‌های جنگ ترکیبی خود را غلاف کنند این کار را نکردیم.
وی درباره تحریم ستاد امر به معروف و نهی از منکر و دبیر آن اظهار کرد: این ستاد یک حرکت تحولی را آغاز کرده بود و البته این حرکت از حجاب هم شروع نشده بود بلکه از گشت مدیران بود و لذا تحریم این نهاد نشانه حرکت آن در مسیر درست است. ما به عنوان یک کشور باید این تحریم را یک اهانت در نظر بگیریم و از نظر دیپلماتیک حتی می‌توان یک جنگ دیپلماتیک بر روی آن راه انداخت.
برنامه‌های تحولی ستاد امر به معروف
در ادامه زهرا مسعود، مدیرکل آموزش و پژوهش ستاد امر به معروف و نهی از منکر، با اشاره به اقدامات تحولی این ستاد در دوره دبیری آقای هاشم گلپایگانی گفت: ستاد امر به معروف در این سال دو بار تحریم شد؛ 12 مهر 1401 توسط دولت کانادا و 3 بهمن 1401 توسط اتحادیه اروپا.
وی افزود: در آیین‌نامه اجرایی اتحادیه اروپا دلایل این تحریم سه مسئله نقض حقوق بشر، وضع قوانین سختگیرانه علیه زنان و اجحاف علیه حقوق زنان ذکر شده است. البته ستاد امر به معروف تنها تحت تحریم بین‌المللی قرار نگرفت بلکه در داخل حتی توسط برخی اقشار مذهبی نیز مورد هجمه قرار گرفت.
مسعود در ادامه به بیان مهمترین سیاستگذاری‌ها و طرح‌ها در دوه جدید پرداخت و گفت: اتخاذ رویکردهای علمی و آموزشی، احیا و ساماندهی تشکل‌های مردمی، طراحی 18 عرصه مطالبه‌گری، احیای قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر، طرح قرارگاه گام (گشت ارشاد مدیران)، اعلام آمادگی ستاد برای پیگیری مطالبات قانونی مردم و ساماندهی تجمعات در راستای اجرای اصل 27 قانون اساسی و تدوین طرح عفاف و حجاب را از مهمترین این طرح‌ها است.
اصلی‌ترین کاسب تحریم
پس از آن کیومرث اشتریان، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و رئیس انجمن علوم سیاسی ایران، با موضوع «تحریم‌ها؛ حاکمیت ملی و سیاستگذاری عمومی» به سخنرانی پرداخت و گفت: تحریم‌ها را نباید از سوی یک رژیم سیاسی علیه یک رژیم سیاسی دیگر تلقی و تصور کرد، بلکه تحریم از سوی نظام اقتصادی سرمایه‌داری آمریکا علیه حاکمیت ملی ایران اعمال می‌شود و اگر این مطلب را درست متوجه شویم سیاستگذاری درستی نیز انجام می‌دهیم.
وی اصل‌ترین کاسب تحریم را نهادهای اقتصادی آمریکا خواند و گفت: اینها از تحریم سود می‌برند و پشت این تحریم‌ها محاسبات دقیق فنی اقتصادی است و ما نباید با موضوع ناشیانه برخورد کنیم.
اشتریان بیان کرد: این نظام اقتصادی سرمایه‌داری فقط رژیم جمهوری اسلامی ایران را هدف قرار نداده بلکه به حاکمیت ملی ما نظر دارد. سابقه تحریم در سایر کشورها نیز نشان می‌دهد که بعد از تغییر رژیم سیاسی، آن کشور باز هم درگیر تحریم‌های آمریکا بوده و نتوانسته به سادگی از آن عبور کند.
چهار الزام مقابله با تحریم
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: بخشی از تحریم‌ها به مسائل اقتصادی و بخش دیگر هم به مسائل دیپلماسی عمومی و شخصیت‌ها برمی‌گردد که کارکرد اقتصادی ندارد و دلیل عمده این دسته دوم تحریم‌ها بی‌حیثیت و بی‌اعتبار کردن آن افراد و سازمان‌هاست. البته اینکه برخی نهادهای فرهنگی ضعیف ما تحریم می‌شوند بیشتر به خاطر همان ضعف و نامحبوب بودن آنها در بین مردم است.
رئیس انجمن علوم سیاسی ایران اظهار کرد: ما باید مسئله تحریم را فهم کنیم و بدانیم مقابله با تحریم چهار الزام اساسی قدرت سیاسی داخلی قوی، باز کردن همه نیروهای ملی کشور و استفاده از ظرفیت آنها، تشکیل دولت به معنی واقعی و مدرن آن نه تشکیل دولت هیئتی و کوچه‌بازاری.
وی تأکید کرد: اگر ما داخل را نقد می‌کنیم به معنای آدم بودن طرف مقابل نیست؛ طرف مقابل عین سبوعیت و وحشی‌گری عمل می‌کند اما نباید ناکارآمدی خود را با سبوعیت طرف مقابل پوشش داد. امر فرهنگی سیاستی گفتمانی است اما آنقدر محدود شده که وارد آیین‌نامه‌ها شده است و این نحوه اداره فرهنگی کشور خجالت‌آور است. با امتیاز دادن و نمره دادن ارتقای فرهنگی رخ نمی‌دهد.
ابعاد تأثیر تحریم‌ها
اکبر ولی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، سخنران بعدی این نشست بود که درباره «تحول ماهیت تحریم‌های ایران» گفت: تحریم به مثابه یک ابزار و روش سال‌هاست که در دستور کار همه است و ما هم تنها کشور تحریم‌شده جهان نیستیم و بعد از روسیه و بالاتر از سوریه و کره شمالی بیشترین تحریم‌ها علیه ما اعمال شده که الان بیشتر این تحریم‌ها یکجانبه و چندجانبه است.
وی آمریکا را کشور اصلی تحریم‌کننده ایران دانست و گفت: عمده تحریم‌های آمریکا از دو استراتژی پیروی می‌کند. اولین آن استراتژی چهار فازی سناتور گلن است که شامل چهار حالت افزایش هزینه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و موشک، کاهش منافع دستیابی به سلاح هسته‌ای و موشک، افزایش منافع رها کردن تولید سلاح هسته‌ای و موشک و کاهش هزینه رها کردن تولید سلاح هسته‌ای و موشک است.
ولی‌زاده ادامه داد: استراتژی دوم، استراتژی فشار مضاعف است که با هدف انزوای سیاسی ایران طراحی شده و می‌خواهد ایران به سمتی برود که عملا متحد و دوستی در دنیا نداشته باشد.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران در ادامه تغییر یا اصلاح رفتار کشور تحریم‌شده، بی‌ثبات‌سازی کشور تحریم‌شده و براندازی نظام سیاسی کشور تحریم‌شده را سه هدف عمده تحریم‌ها خواند و گفت: بررسی تحریم‌ها علیه ایران نشان می‌دهد که فعلا تحریم‌ها شامل حوزه تغییر رفتار و بی‌ثبات‌سازی است و متوجه براندازی نبوده است و تمایلی به براندازی نیز از سوی آمریکایی‌ها وجود ندارد و ابزارهای تحریم طوری طراحی شده‌اند که براندازی را رقم نزند.
وی با بیان اینکه تحریم‌های ایران از سال 2006 به بعد با تغییراتی روبرو شد، گفت: این تغییرات در سه حوزه ممنوعیت‌ها، نظام اجرا و نظارت‌ها است.
ولی‌زاده سپس به بحث تأثیر تحریم‌ها علیه ایران پرداخت و گفت: در این خصوص باید چهار مسئله اثر تحریم، کارآیی تحریم، مطلوبیت و مطلوبیت نسبی تحریم را بررسی کرد. در حوزه آثار باید گفت این تحریم بسیار اثرگذار بوده و بر حوزه‌های مختلف اثر گذاشته است. در زمینه کارایی، تحریم‌ها چندان مؤثر نبوده و نتوانسته منجر به تغییر رفتار اساسی از سوی ایران، جز حرکت ایران به سمت برجام شود.
وی افزود: در خصوص مطلوبیت و مطلوبیت نسبی تحریم هم باید گفت آمریکا ابزار خوبی را نسبت به گزینه نظامی و جنگ علیه ایران برگزیده و لذا به راحتی از این ابزار علیه ایران دست برنمی‌دارد و مسائل داخلی ما هم آن را تشدید کرده و اکنون همراهی اروپا با آمریکا نسبت به قبل کاملا بی‌سابقه است.
ولی‌زاده بیان کرد: تحریم‌ها اقتصاد ما را دچار خوردگی و ضعیف کردن پایه‌های سیستم کرده و بخشی از مقاومت‌های فرهنگی اجتماعی از جمله در حوزه حجاب، از آثار تحریم‌هاست.
اطلاعات غلط؛ مبنای تحریم ستاد امر به معروف
در پایان صادق‌منش، قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر، درباره تحریم این ستاد از سوی اتحادیه اروپا گفت: تصویب چنین تحریمی از منظر حقوق بین‌الملل محکوم و غیر قانونی است. این سند تحریمی مبتنی بر یک سری اطلاعات کاملا نادرست است. مأموریت ستاد در این سند نیز کاملا غلط ترسیم شده است. حتی در این سند سمت سازمانی آقای هاشمی گلپایگانی به جای دبیر، رئیس ستاد ذکر شده است.
وی افزود: در این سند تحریمی، ستاد امر به معروف یک نهاد دولتی معرفی شده و نیروهای امنیتی و پلیس امنیت اخلاقی نهادهای زیرمجموعه آن هستند. در ادامه نیز وظیفه و ماموریت ستاد، تعیین و اجرای الگوهای رفتاری بیش از حد سختگیرانه بیان شده است و همه این اطلاعات و داده‌ها غلط است.
صادق‌منش اظهار کرد: ستاد امر به معروف، یک نهاد عمومی غیر دولتی است و بعد مردمی و استقلال این نهاد حتما باید حفظ شود تا بتواند مأموریت خود را انجام دهد. از طرفی هیچ نهادی نیز در سلسله مراتب فرماندهی این ستاد قرار ندارد و مأموریت آن یک مأموریت کلان سیاستگذاری در حوزه امر به معروف و نهی از منکر است و عموم مردم نیروی اجرایی این ستاد هستند.
وی با بیان اینکه ستاد امر به معروف در حوزه عفاف و حجاب به هیچ‌وجه موافق رویارویی با مردم نیست، گفت: توجه ما به رعایت عفاف و حجاب در دستگاه‌های دولتی است اما اتحادیه اروپا با این تحریم به نام حقوق بشر در عمل حقوق بشر را زایل کرده است. زیرا امر به معروف و نهی از منکر آنگونه که در اسلام آمده یک نهاد و تدبیر عقلی است پیش از آنکه شرعی باشد و هدف آن هم پویایی جامعه و از بین بردن مفاسد است.
صادق‌منش در پایان افزود: دشمن به ارزش جهاد و شهادت از یکسو و ارزش انتظار منجحی پی برده و اکنون مؤلفه امر به معروف و نهی از منکر را نیز به این دو افزوده است و لذا به دنبال لجن‌مال کردن مفهوم فاخر امر به معروف و نهی از منکر است.
انتهای پیام
