مقام صبر با انسان چه می‌کند

به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، آیت‌الله سیدعلی‌اصغر هاشمی علیا، تولیت و مؤسس حوزه علمیه حضرت قائم (عج) چیذر تهران، هفتم آذرماه در جلسه هفتگی درس اخلاق خود که در این حوزه برگزار شد، در ادامه شرح دعای هشتم صحیفه سجادیه ذیل شرح عبارت «اللّهم إنّی أعُوذُ بِکَ مِن… ضَعفِ الصَّبرِ»، گفت: صبر یک عامل مهم برای جلوگیری از اموراتی است که باعث بدبختی اخروی انسان می‌شود. 

وی ادامه داد: صبر یک قوه ملکوتی و ملکه راسخه در نفس است که با صبر می‌توان از تمام اموراتی که در دنیا باعث بدبختی انسان در آخرت می‌شود، جلوگیری و این امورات را مهار کرد. 

این استاد اخلاق، با بیان اینکه با صبر می‌توانید به کمال و عصمت برسید، اظهار کرد: سه امر باعث بدبختی انسان در آخرت می‌شود که قوه ملکوتی نفسانی مانع هر سه قوه خواهد شد که هر کدام در انسان وجود پیدا کرد انسان به کمال انسانی خود نرسیده است و شامل صبر بر بلا و صبر بر طاعات و صبر بر معاصی است که اینجا صبر این سه امر را کنترل می‌کند. 

وی تصریح کرد: دنیا پوشیده از بلا است و در بلاها و مصائب دنیا که شامل مرگ، بیماری، فقر و هر گرفتاری دنیوی را شامل می‌شود که جز بلاهای دنیا است، با صبر می‌توان آن را مهار کرد تا باعث بدبختی اخروی انسان نشود و در چنین شرایطی باید از صبر کمک گرفت. 

وی ادامه داد: امر دوم طاعت است که این طاعات، واجبات و مستحبات را شامل می‌شود که گاهی انجام آن برای برخی با مشقت و سختی همراه می‌شود و فرد را از انجام آن محروم می‌کند که اینجا هم باید از صبر در طاعات کمک گرفت؛ به این معنا که مشقت‌های نماز و روزه و هر عبادت و عمل خیری را تحمل کند. 

وی افزود: امر سوم هم گناهان و معاصی است. در گناه و حتی محرمات و مکروهات انسان باید از صبر کمک بگیرد که مرتکب خطا نشود. انجام‌ندادن مکروهات نردبان کمال انسان است که با صبر انسان می‌تواند حتی‌المقدور مکروهات را انجام ندهد و مستحبات را انجام دهد. 

رسیدن به مقام عصمت و کمال انسانیت با صبر

آیت‌الله هاشمی علیا با بیان اینکه با این سه صبر می‌توان به مقام عصمت رسید، گفت: اگر این سه امر در انسان باشد، انسان به مقام عصمت می‌رسد؛ به این معنا که اول صبر در تمام مشکلات دنیا، دوم صبر در تمام طاعات الهی و سوم صبر در تمام محرمات الهی، انسان را به مقام عصمت می‌رساند. این سه امر را اگر انسان انجام دهد و صابر به معنای واقعی در این سه امر باشد و شکایتی از خدا نکند و با کراهت و مجبوری وارد نشود، آنگاه می‌تواند به مقام عصمت برسد، منتهی عصمت معصوم یک معنا دارد که یک‌مرتبه عالی از عصمت است؛ اما این عصمت فرق می‌کند و برای دیگران است. 

وی ادامه داد: الان یک عده انسان‌ها هستند که مقام عصمت انبیا و ائمه را ندارند؛ اما در مقام عصمت هستند! این افراد این‌قدر خودسازی و دقت در عبادت و بندگی کردند که به این مقام رسیدند، حتی مکروهات را هم انجام ندادند و در تمام بلاها و حتی مرگ عزیزان خود و مریضی‌ها صبر کردند که با این صبرشان به مقام عصمت رسیدند و این را همه می‌توانند کسب کنند؛ بنابراین انسان می‌تواند از طریق ریاضت‌های شرعی و اطاعت فرمان خداوند متعال حتی چیزهایی که واجب نکرده و مستحب است را انجام دهد و مکروهات را هم ترک کند و به این مقام برسد. پس با انجام این سه امر در این چند روز دنیا انسان می‌تواند به مقام عصمت و مقام بلند انسانی و کمال انسانیت برسد و زندگی ابدی خوبی در آخرت داشته باشد. 

این استاد حوزوی به ثمره صبر بر بلا اشاره و بیان کرد: در روایات است که اگر در این بلاها راضی به رضای الهی باشید و شکایت خدا را پیش خلق خدا نکنید و وظایف دینی خود را در امور مصائب رعایت کنید، سیصد درجه پیش خدا دارید که هر درجه‌اش از زمین تا آسمان است و ما نمی‌دانیم این درجه چقدر است و این درجه چه هست که خدا برای عبد خودش قرار داده است. این پاداش صبر در بلاهای دنیا است. 

وی ادامه داد: حالا قسم دوم کسی که در طاعات صبر کند، مثل نماز و روزه و خمس و زکات که اینها تکلیف است، به این معنا که تکلیف را امری مشکل و سنگین می‌دانند و فرد این امر را انجام می‌دهد و صبر بر طاعت دارد، اینجا به صابر در طاعت هم اجر عظیمی می‌دهند. اما این نکته مدنظر باشد که در مراحل بالاتر، عبادت یک‌بار سنگین نیست درصورتی‌که اگر کسی حقیقت و اجر عبادات و محبت خدا را در عبادات بداند برای او عبادت لذت‌بخش است و خداوند هم اجر عظیمی برای عبادت می‌دهد که اجر الهی قابل‌تصور نیست. اینجا اگر انسان اجر عبادت را بشناسد خودش سمت عبادت می‌رود نه اینکه عبادت برای او سنگین باشد؛ به‌هرحال خداوند برای صابر در عبادت هم اجر عظیم می‌دهد. 

وی به قسم سوم صبر اشاره و افزود: قسم سوم، صبر بر معصیت است؛ در اینجا نیز انسان تحت هر شرایطی گناه نکند و گناه را ترک کند و ترک آن را تحمل کند. مثلاً خانم نماز می‌خواند؛ اما بی‌حجاب است و می‌گوید؛ چون مسخره‌ام می‌کنند حجاب را رعایت نمی‌کنم! یا طلبه عمامه‌اش را برمی‌دارد درصورتی‌که امروز اصلاً عمامه گذاشتن خودش تبلیغ است و نباید بردارد، بلکه در این قسم هم باید صبر کند که اینجا هم خدا به صابر اجر عظیم می‌دهد. 

وی تأکید کرد: اصلاً باید شب و روز خدا را شکر کنید که ما را در مسیر عبادت و صبر و طاعت قرار داده است؛ این چهار روز زندگی موقت دنیا را با صبر تحمل کنید تا به آن زندگی ابدی آخرت برسید. اصلاً اولیا خدا در دنیا خود را آزاد نمی‌دانند که هر کاری خواستند بکنند و تنها عشق آن‌ها عبادت است که این عشق را باید دید و چشید. 

رسیدن به درجات خاص و عالیه با صبر بر بلا

این استاد حوزوی کسب برخی درجات و مقامات عالیه را با صبر به انسان می‌دهند، اظهار کرد: اصلاً برخی درجات با عمل و عبادت انسان نمی‌تواند به آن برسد که خدا برای رسیدنش او را مبتلا به بلاهایی مانند فقر و مصیبت و امثالهم و یا بلاهای این سه قسم می‌کند تا این فرد به آن درجه عالیه برسد! که این درجات با بلا تأمین می‌شود. 

این استاد اخلاق توصیه کرد: سعی کنید این دعاهای ایام هفته را بخوانید، هر چند همه‌وقت دارند؛ اما کمتر توفیق دعا و عبادت پیدا می‌کنند، اما طوری وقت خود را تنظیم کنید که برای‌خدا هم وقت داشته باشید. تمام توفیقات از سوی خدا صادر و نصیب ما می‌شود، اولین امر و دعا این است که دعا کنید که خدا به ما توفیق بندگی و دعا را بدهد. 

درخواست چهار چیز در دعای روز چهارشنبه

آیت‌الله هاشمی علیا با بیان اینکه در دعاها چه چیزی از خدا بخواهیم، گفت: در دعای روز چهارشنبه چهار چیز را از خدا درخواست می‌کنیم و این‌گونه به ما یاد داده‌اند که در دعا چه درخواستی داشته باشیم که در روز چهارشنبه می‌گوییم: «اَللَّهُمَّ اقْضِ لِی فِی الْأَرْبَعَاءِ أَرْبَعاً اجْعَلْ قُوَّتِی فِی طَاعَتِکَ وَ نَشَاطِی فِی عِبَادَتِکَ وَ رَغْبَتِی فِی ثَوَابِکَ وَ زُهْدِی فِیمَا یُوجِبُ لِی أَلِیمَ عِقَابِکَ، بار خدایا در این روز چهارشنبه بر من چهار چیز مقرّر فرما. مرا در طاعت خود نیرومند کن و در عبادتت بانشاط گردان و در هوایت راغب و مشتاق ساز و از آنچه موجب عذاب دردناک توست دور و بی‌رغبت فرما». 

وی ادامه داد: در این دعا از خدا چهار چیز را می‌خواهیم که در این دعا به ما یاد می‌دهند که چه چیزی ارزشمند است و آن را بخواهیم که در این دعا این چهار چیز نشان می‌دهد که چه چیزهایی ارزشمند است. 

این ستاد اخلاق، کسب نیرو و توان برای عبادت را یکی از درخواست‌ها در این دعا برشمرد و گفت: اولین خواسته درخواست توان و نیرو است؛ اما این توان و نیرو را برای طاعت خدا درخواست می‌کنیم که خدایا نیروی مرا در طاعتت قرار بده. حالا آیا نیرو می‌خواهید که گناه کنید یا طاعت؟ بعضی‌ها حتی غذا هم می‌خورند به نیت قوت‌گرفتن برای طاعت خدا غذا می‌خورند، یا کار می‌کنند که زندگی‌شان را تأمین کنند برای این است که بعد بتوانند به‌راحتی عبادت کنند، اصلاً همه اعمالشان را طوری تنظیم کرده‌اند که بتوانند خدا را طاعت و بندگی کنند. 

وی درخواست دوم را کسب نشاط برای عبادت دانست و اظهار کرد: دوم درخواست از خدا در این دعا، کسب نشاط برای عبادت است، درخواست نشاط می‌کنند؛ چون که می‌خواهد نماز و عبادت بخوانند؛ اما بانشاط باشد. الان آیا ما نمازهایمان بانشاط است یا اینکه تندتند می‌خوانیم که زود تمام شود؟! در یکی از حرم‌ها بودم که امام‌جماعت خیلی با سرعت نماز می‌خواند و به وی تذکر دادم و گفت این نماز ما ساعت دارد و ما باید سر ساعت تمام کنیم! این نماز نیست این توهین به خدا است! مگر نمازخواندن ساعت دارد، این‌جور نمازخواندن نشاط که ندارد هیچ بلکه باید از نماز خواندن‌هایمان توبه کنیم. سعی کنید بانشاط دعا و نماز بخوانید و بانشاط سحر بیدار شوید. 

این استاد اخلاق کسب رغبت برای عبادت را درخواست سوم در دعای روز چهارشنبه برشمرد و گفت: درخواست سوم کسب رغبت برای عبادت است که می‌گوییم خدایا در ثواب‌های اهل عبادت به من هم رغبتی بده. یک موقع انسان بامحبت و عشق در مسیر عبادت می‌آید و خدادوست است و خدا هم او را دوست دارد، اینجا بانشاط عبادت می‌کند. حالا یکی در این درجه معرفت نیست و برای ثواب می‌آید که ما معمولاً عبادات ما از روی عشق و محبت نیست و از روی ثواب است این دسته از افراد باید درخواست رغبت در عبادت را از خدا داشته باشند که در این دعا سومین درخواست، کسب رغبت در عبادت است. 

آیت‌الله هاشمی علیا در پایان به چهارمین درخواست در این دعا اشاره و اظهار کرد: چهارم هم زهد است و از خدا زهد می‌خواهد که به دنیا بی‌رغبت باشد و این هم به معنی غذا نخوردن و زندگی خوب نداشتن نیست، همه را داشته باش اما بدان همه اینها امانت است و از دست تو فردا می‌گیرند و به کسی دیگر می‌دهند، حتی این خانه و زندگی هم امانت است و یک روز از دست شما می‌گیرند و به کسی دیگر می‌دهند؛ پس انسان باید به دنیا به چشم امانت نگاه کند و بداند که زندگی ابدی او آخرت است نه اینجا؛ پس درخواست می‌کند که آنچه را موجب عقاب من می‌شود نسبت به آن زاهد باشم؛ یعنی دنیا و گناه و رغبت به گناه نداشته باشم.

محسن سلطان‌احمدی