دیوان بین‌المللی پرونده ترور حاج قاسم را به جریان بیندازد

محمد ستایش‌پور، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایکنا از قم ضمن بزرگداشت شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی و شهادت جمعی از هموطنان عزیز در عملیات تروریستی که روز گذشته، 13 دی‌ماه اتفاق افتاد، گفت: حاج قاسم سلیمانی در جهان یک الگوی مقاومت است، چرا که عمرش را صرف راه مقاومت کرد و با مستکبرین و جنایتکاران عالم جنگید و از چارچوب حقوق بین‌الملل بشر دوستانه خارج نشد، از همین رو برای گروه‌های مقاومت دنیا باید الگو باشد.

وی در خصوص ادعای آمریکا مبنی بر دفاع مشروع بودن شهادت حاج قاسم، اظهار کرد: در حقوق بین‌الملل به موجب منشور ملل متحد یا همان سند تأسیس سازمان ملل که هم جنبه عرفی و هم جنبه آمرانه دارد، توسل به زور ممنوع است؛ اما یکی از استثنائات توسل به زور، دفاع مشروع است، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که دفاع مشروع به عنوان یک حق پذیرفته شده، اما اصل بر توسل نشدن به زور است.

ستایش‌پور ادامه داد: همیشه دامنه استثنا باید تفسیر مضیق شود، یعنی اگر تردید شد باید اصل اعمال شود، دفاع مشروع یکی از همین استثناها است، دفاع مشروع در مقابل حمله مسلحانه است، آیا در این بین حمله مسلحانه‌ای به آمریکا صورت گرفته؟ جواب خیر است، هم‌چنین در دفاع مشروع باید تناسب و ضرورت وجود داشته باشد که هیچ‌کدام از این مسائل رعایت نشده است.

استناد آمریکا به دفاع مشروع قابل قبول نیست

وی افزود: در عرصه فراسرزمینی برخی کشور‌ها همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی برای پذیرفته‌شدن اقداماتشان در دنیا، سریعاً به دفاع مشروع که استثنا اصل منع توسل به زور است، استناد می‌کنند که به دلیل رعایت نکردن مفاد این استثنا، اقدام آمریکا مشروع نخواهد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان به شهادت رساندن حاج قاسم را جنایت جنگی نامید گفت: حاج قاسم سلیمانی در کشور عراق به عنوان مهمان حاضر بودند و آمریکا بدون رضایت عراق و برخلاف حقوق بین‌الملل، اصل حاکمیت کشور‌ها و بر خلاف منع مداخله در امور کشور‌ها، دست به این اقدام مسلحانه زد که منجر به شهید شدن سردار سلیمانی و یاران ایشان شد.

وی تصریح کرد: شهید کردن حاج قاسم و یارانش به موجب آنچه در بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد آمده، مغایر با حقوق سازمان ملل است و مرتکب این تجاوز مسلحانه باید محاکمه شود، در این موضوع نه تنها تعهدات آمریکا در مقابل ایران نقض شده، بلکه در مقابل کشور عراق هم این اتفاق افتاده است، چرا که حاکمیت این کشور را نقض کرده است.

آمریکا در قبال ایران مسئولیت بین‌المللی دارد

ستایش‌پور در ادامه با بیان اینکه آمریکا توجیح می‌کند چون سپاه پاسداران را تروریست خوانده، پس حق قانونی وی بوده است که دست به اقدام مسلحانه بزند، گفت: حرکت آمریکا در عراق حق قانونی وی نبوده و دفاع مشروع با رعایت شرایط آن استثنا است، اقدام آمریکا براساس مجموعه مواد ۲۰۰۱ کمیسیون بین‌الملل نقض تعهد بین‌المللی بوده که کشور آمریکا باید در مقابل این اقدام پاسخگو باشد.

وی با تأکید بر ساز و کار جمهوری اسلامی ایران برای تعقیب قضایی این موضوع، گفت: عمل آمریکا از دو حیث قابل بررسی است، اول از حیث مسئولیت بین‌المللی کشور آمریکا و دونالد ترامپ؛ در خصوص مسئولیت بین‌المللی کشور آمریکا، در صورتی که کشور‌های ایران و آمریکا صلاحیت دیوان بین‌المللی در این حوزه را بپذیرند، دیوان می‌تواند به این اختلافات رسیدگی کند. در خصوص مسئولیت کیفری دونالد ترامپ هم بهترین مرجع دیوان بین‌المللی کیفری است که شخص دادستان این دیوان می‌تواند پرونده را به جریان بیندازد.

مراجع بین‌الملل گزینشی عمل می‌کنند

وی تصریح کرد: متأسفانه مراجع بین‌المللی در این حوزه گزینشی عمل می‌کنند، به طوری که در جنگ ۸ ساله ایران و عراق در حوزه تحریم‌ها و موشکی دیدم که چگونه گزینشی عمل شد و حتی بیان نکردند آغازگر جنگ چه کسی است، با شهادت حاج قاسم نیز به همان‌گونه رفتار می‌کنند که رفتار عادلانه‌ای نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم با اشاره به دیگر استثنا حقوق بین‌الملل در حوزه توسل به زور گفت: منع توسل به زور دو استثنا دارد، دفاع مشروع و سیستم امنیت جمعی، سیستم امنیت جمعی بدان معنا است که شورای امنیت قطعنامه‌ای الزام‌آور و قهری صادر کند که چنین اتفاقی نیفتاد، پس همانطور که بررسی کردیم، آمریکا نه به دفاع مشروع و نه به سیستم امنیت جمعی نمی‌تواند استناد کند.

وی با بیان اینکه مراجع بین‌المللی و شورای امنیت سازمان ملل متحد همان‌طور که ادعا دارند، در راستای مبارزه با ظالم عمل کنند، تصریح کرد: برخی کشورها همچون اسرائیل و آمریکا برای اقدامات خود توجیح حقوقی می‌آورند و مفاهیم جدید به نفع خود خلق می‌کنند.

ستایش‌پور در پایان اظهار کرد: کشور جمهوری اسلامی براساس موازین حقوق بین‌المللی عمل می‌کند اما در حوزه پوشش رسانه قوی عمل نکرده و تبیین نمی‌کند و از این جهت در دنیایی که هژمونی رسانه‌ای وجود دارد، در افکار عمومی حقایق وارونه جلوه داده می‌شود که حتی اگر اقدامات آمریکا را با نص صریحی که خودشان در سازمان ملل تأسیس کرده‌‌اند تطبیق دهیم، متوجه غیرقانونی بودن آن می‌شویم، اما در نهایت ظالم زوال می‌پذیرد.

گفت‌وگو از مصطفی اعتباری