«گفتاری در باب صبر» تا «فریاد فَرمَند زینب(س)»

حضرت زینبی(س) که آن روی سکه عفت فاطمی(س) است، پرده‌نشین خانه وحی است، پرورده غیرت‌ها است. همان خاتونی است که زنان کوفه صف اندر صف در انتظار دیدار اویند تا در درس تفسیرش بیاموزند که چنین بی‌مانند تفسیر قرآنِ بر سرنیزه خوانده شده را فریاد می‌کند.

چنان ‌که به قدرت قرآن، جان‌های بی‌وجدان اهل شهر نفاق را زنده کرد و حیات حسینی(ع) به رگ‌های‌مان تزریق کرد. به پاکترین سوگندها که بوی خدا می‌دهند باید با فریاد زد که تاریخ در محضر زینب(س) از پا درآمده و خود را به دست باکفایتش سپرده تا تاریخ و شریعت محمدی(ص)، همه و همه را از نو بسازد.

سیاهپوش تواَم ای صدای رساتر، بران‌تر، آتشین‌تر و ماندگارتر  از هر صدای عاشورا. نامت را می‌نویسم و بزرگی‌ات، تمام تنم را می‌لرزاند. نامت را می‌نویسم و صبرت را تاب نمی‌آورم. لابه‌لای روزهای خاکستری اندوهت، آنچنان فرو می‌شکنم که حتی خویش را فراموش می‌کنم.

بانو! بیابان، دنبال گام‌های استوارت، سال‌هاست که از تاریخ، روبه‌روی صبر عظیمت به زانو درآمده است. کربلا، چراغ در دست راه افتاده است.

بانو! تاریخ، بر جاده‌های تاریک خویش، همچنان می‌تازد و شما سربلند ایستاده‌ای با اندوهان سرشارت.

بانو! ثانیه‌ها برایت قدم به قدم رنج آورده‌اند و شما، قدم به قدم صبر کرده‌ای. چشم‌های زمان، همچنان از خوابی سنگین می‌سوزد؛ رنجی که سال‌ها شما را تنها به صبوری شناخت. بر کتف‌های گسترده آسمان، ملائک، پیکرت را آرام آرام می‌برند. فریادهایی شکسته، دهان‌هایی عزادار، خاک در هم می‌پیچد، گلدسته‌های دمشق، چشم به راه کبوتران زائر شما هستند.

شهر، در اندوه تناور خویش پیچیده است. نام شما را می‌نویسم و انگشت‌هایم بوی بال‌های سوخته شاپرکان غریب می‌گیرد. نام شما را می‌نویسم و چشم‌هایم می‌سوزند. نام شما را می‌نویسم و می‌گریم.

بانو! شما را با بزرگی‌ات، شما را با صبرت، شما را با اندوهی که سال‌ها در سینه داشتی و دم نزدی، شما را تنها با تمام وجودم -همین چشم‌های ناچیزـ اشک می‌ریزم.

ماه رجبی که با بوی امام محمد باقر(ع) آغاز، با عِطر مرد مردان، مولای متقیان، امیرمومنان علی(ع) ادامه با هُرم حریم نفس‌های بهشتی رسول مهربانی‌ها محمدمصطفی(ص) ادامه می‌یابد، درست در میانه‌اش غمناک رحلت منادی حماسه عاشورا و قهرمان بی‌بدیل دشت نینوایی است که حرکت حسین(ع) آن و فریاد آتشین زینبی‌اش(س) در کوفه و شام اسلام را زنده نگه داشت و تشت رسوایی ابن‌مرجانه و هم‌دستان لعینش را افشا گرد.

از همین روی و همزمان با سالروز رحلت حضرت زینب(س)،  خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در گزارشی، مروری بر برترین کتاب‌هایی دارد که از شمه‌ای از شعشعه این بانو را در قلم نویسندگانشان منتشر و مهمان چشمان خوانندگان آگاه‌دل و بیدار ضمیرشان کرده است که در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.

«گفتاری در باب صبر»؛ درس گفتارهای مقام معظم رهبری در مسجد کرامت

«صبر» یکی از ۱۰ ویژگی اصلی است که پیامبران الهی از آن بهره‌مند برده‌ و فیض بهره‌مندی از آن را به پیروان خود توصیه کرده‌اند. در این مهم تردید وجود ندارد التزام به صبر سختی‌هایی دارد. به زعم قاطبه اهل فقه، علما، فضلا و اندیشمندان کتب علوم اسلامی، یکی از این سختی‌ها دریافت و انتخاب از میان تفاسیر متنوع و مختلفی است که درباره آن در میان عالمان وجود دارد و هریک از دریچه‌ای متفاوت و گاهی متناقض به آن نگاه کرده‌اند.

برای مثال، توصیه به صبر در مقابل حاکم ظالم که برخلاف شریعت اسلام عمل می‌کند، توصیه‌ای نادرست است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۵۳ شمسی، برای مقابله با تفاسیر نادرست درباره صبر که در دوران حاکمیت پهلوی رایج بوده است، طی پنج جلسه سخنرانی‌هایی در مسجد کرامت به بررسی، تشریح و تفسیر ابعاد وجودی و تبیین مسیر سره از ناسره در مسیر «صبر» پرداخته‌اند.

«گفتاری در باب صبر» عنوان کتابی ۹۰ صفحه‌ای است که به همت انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. خوانندگان با خواندن این کتاب با ابعاد مختلف مفهوم صبر از منظر آیات و روایات آشنا می‌شوند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدا مفهوم صبر را از منظری عامیانه شرح می‌دهند. ایشان پس از این ارزیابی کلی، اهمیت و جایگاه صبر را از منظر آیات و روایات خاطرنشان می‌کنند.

معظم‌له در ادامه، سه میدان اصلی صبر یعنی «صبر بر انجام تکالیف (طاعت)»، «صبر در برابر معصیت» و «صبر برابر حوادث ناگوار(مصیبت)» را با ارائه مثال‌های مختلف و همچنین راهکار‌هایی برای بهره‌مندی از آن توضیح فرموده‌اند. در انتها نیز با ذکر آثار و فواید صبر مانند «پیدایش روح شکست‌ناپذیری»، «بروز خصلت‌های نیک و نهان» و «توجه و اتکاء بیشتر به خدا» مطالب این درس‌گفتارها را به پایان برده‌اند.

«آفتاب در حجاب»، درخشش دیگر از قلم سیدمهدی شجاعی

سیدمهدی شجاعی در کتاب «آفتاب در حجاب» بار دیگر و این‌بار درخشان‌تر از هر باری، با نثر روان و زیبایش واقعه کربلا و عاشورا را از زبان حضرت زینب(س) روایت می‌کند.

شجاعی در این نوشتار، چیره‌گی‌اش بر لحظه‌پردازی داستانی را با چاشنی وقایع تاریخی مستند در آمیخته تا حاصل آن، واگویه‌ای زیبا، روان و واقعی از رنج‌های حضرت امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) باشد. نویسنده با مخاطب قرار دادن آن بانوی صبر و حیا، همچون روایت‌گری كه گویا در آن لحظات سخت، همواره با او همراه بوده است، به بازگویی خاطراتی برای ایشان پرداخته، و گویی ‌كه رنج‌های نهان و آشکار در دل ایشان را در آن لحظه‌های پرسوز، به زبان قلم آورده است.

شجاعی زبان روایتش را برای مخاطب راوی دانای کلی برگزیده که با همان لحن و زبان شاعرانه و به غایت تصویری در تمام روایت، حضرت زینب(س) را مخاطب قرار داده و روایتش را پیش می‌برد. فرمی که در ادبیات داستانی ایران نمونه‌اش کمتر دیده شده است.

كتاب «آفتاب در حجاب» اثری که ماندگاری‌اش از حال پیدا است در 18 فصل یا به تعبیر نویسنده، در 18 پرتو نوشته شده و انتشارات نیستان آن را منتشر کرده است. «آفتاب در حجاب» از زمان انتشار تاکنون، بیش از 10 بار تجدید چاپ شده است.

داستان «آفتاب در حجاب» از کابوس حضرت زینب(س) در کودکی اینچنین آغاز می‌شود: چشم‌های اشک‌آلودت را به پیامبر دوختی، لب برچیدی و گفتی: «خواب دیدم، خواب پریشان دیدم. دیدم که طوفان به پا شده است، طوفانی که دنیا را تیره و تار کرده است. طوفانی که مرا و همه چیز را به این سو و آن سو پرت می‌کند، طوفانی که چشم به بنیان هستی دارد. ناگهان در آن وانفسا چشم من به درختی کهنسال افتاد و دلم به سویش پرکشید…»

داستان از این کابوس که گواه رحلت پیامبر(ص) است و شهادت مادر، پدر و… آغاز می‌شود و در انتهای کتاب باز به همین خواب پریشان می‌رسیم: «تعبیر شد خواب کودکی‌های من پیامبر! و من اکنون با یک دنیا مصیبت و غربت تنها مانده‌ام...»

«زینت عارفان» و نسبت بین عرفان، زن و حضرت زینب(س)

«زینت عارفان» عنوان کتابی به قلم «محمدجواد رودگر» است که انتشارات امیرکبیر در ۱۲۰ صفحه منتشر کرده است. نویسنده در این کتاب با استفاده فراوان از احادیث، روایات و نیز با نگاه به زندگانی حضرت زینب(س) با رهیافت و رویکردی عرفانی تلاش کرده شرحی معنوی از دوره‌های مختلف زندگی ایشان ارائه دهد.

محمدجواد رودگر پس از توضیح ضرورت زینب‌شناسی و نسبت بین عرفان، زن و حضرت زینب(س) در فصل اول به دوره اولیه زندگی حضرت زینب(س) یعنی تولد تا ازدواج می‌پردازد.

هم‌رأیی و همراهی با امام حسین(ع) موضوعی است که در فصل دوم با شرح نقش حضرت زینب(س) در حماسه عاشورا توضیح داده شده است. ارزیابی ابعاد شخصیت علمی، معنوی و سیاسی حضرت زینب(س) موضوع فصل سوم و ویژگی‌های عرفان ایشان موضوع فصل چهارم کتاب است.

شرح مقامات عرفانی حضرت زینب(س) و ارزیابی عرفان در کلام و کردار ایشان موضوع فصل‌های پنجم و ششم کتاب است.

«زینب(س)؛ فریاد فرمند» روایت آنتوآن بارا از جمله «چیزی جز زیبایی ندیدم»

«آنتوان بارا» نویسنده و پژوهشگری مسیحی؛ شناسا؛ جریان‌ساز در حوزه آثار پژهشی در حوزه تاریخ اسلام و اهل کشور سوریه است. از او چند کتاب با موضوع اهل‌بیت(ع) به چاپ رسیده است. یکی از کتاب‌های این نویسنده مسیحی سوری با نام «زینب(س)؛ فریاد فرمند» به زندگانی حضرت زینب(س) می‌پردازد. به باور او استمرار اسلام وابسته به قیام امام حسین(ع) بوده و بقای قیام ایشان در گرو نقش‌آفرینی و سخنان حضرت زینب(س) قرار گرفته بود.

آنتوآن بارا درباره کتاب «زینب(س)؛ فریاد فرمند» گفته است: «حضرت زینب(س) مانند برادرش یکی از اولیاءالله است. من تلاش کردم در این کتاب شخصیت ایشان را با «مریم عذرا» مقایسه کنم. یکی از جملات ماندگار حضرت زینب(س) در واقعه عاشورا این جمله است که «من در این روز جز زیبایی ندیدم.» امیدوارم که در این کتاب توانسته باشم این زیبایی در کلام ایشان را شرح کنم.»

کتاب «زینب(س)؛ فریاد فرمند» حاصل بیش از یک دهه تلاش نویسنده است که «غلامحسین انصاری» آن را ترجمه و شرکت چاپ و نشر بین‌الملل روانه بازار کرده است.

کتاب از شش فصل تشکیل شده است. «آماج مصائب»؛ عنوان اولین فصل است که به مناجات و مصائب زندگانی حضرت زینب(س) اشاره دارد. فصل‌های دوم و سوم با عناوین «عروس شهادت» و «بانوی قهرمان کربلا»؛ عهده‌دار گزارشی از ویژگی‌های شخصیتی حضرت زینب(س) هستند.

«فریادی که انقلابی را کامل کرد»؛ عنوان فصل چهارم است که در آن به خطبه‌های حضرت زینب(س) اشاره شده است. «بانوی قدس»؛ عنوان پنجمین فصل کتاب است که به بازگشت ایشان به مدینه توجه دارد. فصل پایانی نیز با نام «حماسه پیروزی» به نقش سخنان حضرت زینب(س) در فروپاشی خاندان بنی‌امیه پرداخته است.

«زینب؛ عقیله بنی‌هاشم(ع)» و خطبه آتشین حضرت زینب(س)

کتاب «زینب؛ عقیله بنی‌هاشم(ع)»؛ به شرح زندگی حضرت زینب(س) از ولادت تا زمان رحلت می‌پردازد و توسط ‌هاشم رسولی‌محلاتی به نگارش درآمده و نشر «مشعر» آن را منتشر و روان پیشخوان کتابفروشی‌ها کرده است.

مقدمه کتاب با ولادت آن حضرت آغاز می‌شود و بخش‌های بعدی آن به دوران کودکی حضرت می‌پردازد. سپس ازدواج ایشان با «عبدالله بن جعفر» و شمه‌ای از فضائل زینب(س) را مطرح می‌کند.

نویسنده در ادامه به سفر تاریخی آن حضرت به کربلا همراه با حضرت اباعبدالله(ع) و ماجرای شب و روز عاشورا اشاره دارد. سپس روز یازدهم محرم‌الحرام و حرکت کاروان اسرا به کوفه، وقایع آن و خطبه آتشین حضرت زینب(س) در نزد یزید را روایت می‌کند.

بخش دیگر کتاب به ورود کاروان اسرا به شام و بی‌احترامی‌ ابن‌مرجانه به آنها و خواندن اشعار کفرآمیز توسط یزید می‌پردازد و خطبه آتشین و سوزنده آن حضرت را می‌آورد. نویسنده در بخش‌های پایانی کتاب از بازگشت کاروان اسرا و قافله‌سالارشان، حضرت زینب(س) به مدینه‌النبی سخن می‌گوید.

«بانوی کربلا، حضرت زینب(س)» روایتی در باب تحریف تاریخ به دست دشمنان

تحریف اسلام جریانی بود که پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) در جامعه اسلامی ریشه دوانیده بود. این جریان در واقعه کربلا به اوج رسید و دشمنان اسلام قصد داشتند با شهادت امام حسین(ع)، اسلام محمدی را از میان بردارند.

حضرت زینب(س) پس از حماسه کربلا دو خطبه در کوفه و شام ایراد فرمودند که سدی در مقابل جریان تحریف شد. ایشان با ایستادگی در مقابل این جریان، صدای کربلا را به آیندگان رساندند و از این طریق، اسلام به عنوان خاتم ادیان و کامل‌ترین مسیر سعادت و رستگاری انسان‌ها به حیات خود ادامه داد. آنچه واضح است این است که جریان تحریف در تمام اعصار به فعالیت خود ادامه داده است و نبرد بین حق و باطل همچنان پابرجاست.

برای نبرد با باطل و شکست آن باید همان مسیری سپری شود که خاندان عصمت و طهارت طی کرده‌اند. الگوپذیری از ایشان به‌منزله شکست باطل و مقابله با جریان تحریف است. زندگانی حضرت زینب(س) یکی از بهترین الگو‌هایی است که می‌توان در راه مبارزه با تحریف از آن بهره‌مند شد.

در همین راستا کتاب «بانوی کربلا، حضرت زینب(س)» کتابی به قلم «عایشه بنت‌الشاطی» است که «سیدباقر خسروشاهی» آن را جمع‌آوری و «سیدرضا صدر» ترجمه کرده است. کتاب روایتی داستان‌گونه از زندگی پرفرازونشیب حضرت زینب(س) را در ۱۷۶ صفحه ارائه می‌کند.

نویسنده پس از اشاره به پدران و نیاکان حضرت زینب کبری (س) به شرح دوره‌های مختلف زندگی ایشان همت گمارده است تا الگویی مناسب را به مخاطبان معرفی کند. این روایت از دوران اندوهناک کودکی ایشان که همراه با رحلت رسول خدا(ص) و شهادت حضرت زهرا(س) بود، آغاز می‌شود و تا شرح حضور ایشان در واقعه عاشورا و تلاش برای رسوا کردن خاندان بنی‌امیه ادامه می‌یابد.

«یادگار خیمه‌های سوخته» ترجمه‌ای متفاوت از «مع بطله كربلا» مغنیه

کتاب «یادگار خیمه‌های سوخته» ترجمه‌ای کتاب «مع بطله كربلا» نوشته «محمدجواد مغنیه» است که توسط علیرضا رجالی‌تهرانی ترجمه و به همت انتشارات «دارالصادقین» منتشر شده است.

محتوای کلی این اثر از تولد حضرت‌زینب‌(س)، زندگی خانوادگی و نسب او آغاز و تا شهادت این حضرت با ذکر جزئیات مستند به قلم نویسنده شرح داده می‌شود.

از میان 35 فصل این کتاب و به زعم کارشناسان انطباق اسناد تاریخی در ثبت روایت‌های ائمه اطهار(ع)؛ کتاب «یادگار خیمه‌های سوخته» در کنار دقت و حساسیت‌های نویسنده‌اش در صحت‌سنجی اسناد میان روایات متقن در فصل‌هایی چون «دست پرورده زهرا»؛ «فرزندان زینب»؛ «محمد و عون دو شهید کربلا»؛ «چرا عبدالله بن جعفر با حسین از مدینه خارج نشد؟»؛ «مادر مصیبت‌ها»؛ «ایستادگی زینب در مقابل مصائب»؛ «نماز شب زینب در شام غریبان»؛ «قصیده شیوای «کعبی» درباره زینب»؛ «فوران بغض و کینه یزید»؛ «دستور ترور امام حسین(ع) توسط یزید»؛ «روش تبلیغی و مبارزاتی اهل بیت»؛ «گریه عمر سعد»؛ «آغاز اسارت یا شروع مرحله دوم نهضت عاشورا»؛ «خطبه زینب در شام و مجلس یزید»؛ «چرا یزید در مقابل خطبه زینب سکوت کرد؟»؛ «هدف از خطبه زینب و اهل بیت» و سرانجام فصل «عروج زینب» اسناد دست‌اولی را در مقام پژوهشگر و امر پژوهشی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که بر لذت همنشینی خواننده با این اثر می‌افزاید.

«و این‌گونه است زینب(س)»؛ بازتاب 40 ویژگی برای معرفی حضرت به جهانیان

امروزه، کتاب‌های بسیاری با موضوع شیوه سلوک، زیست، منش و دیگر خصوصیات ویژه و ممتاز اهل‌بیت(ع) منتشر شده است. گاه با نگاهی گذرا به منابع مورداستفاده این کتاب‌ها متوجه خواهیم شد که نویسندگان برخی از این کتاب‌ها بدون تحقیق و ارزیابی مستندات کتاب خود را منتشر کرده‌اند؛ بنابراین، نیاز به کتاب‌هایی که با تحقیق و تفحص دقیق و متقن روایات مرتبط با اهل‌بیت(ع) را به کار برده باشند، در این انبوه کتاب‌های احساس می‌شود.

«و این ‌گونه است زینب(س)» کتابی به قلم «سیدنورالدین جزایری» است که «محمود سوری» آن را بازنویسی کرده است. این کتاب که اسناد آن مورد تأیید علمای نجف است، به همت انتشارات «کتاب جمکران» به چاپ رسیده است.

نویسنده در این کتاب تلاش کرده با ذکر 40 ویژگی از ویژگی‌های حضرت زینب(س)؛ شخصیت والای ایشان را به جهانیان معرفی کنند. مخاطبان با نسخه بازنویسی‌شده از این کتاب مواجه خواهند شد؛ زیرا ادبیات به‌ کار برده ‌شده توسط نویسنده متعلق به زمان وی بوده است و از همین روی، درک آن برای آحاد مردم امروز دشوار است؛ بنابراین، در این کتاب تلاش شده است با حفظ اصالت متن، ادبیات آن توسط محمود سوری به روز شود و منابع به ‌صورتی دقیق‌تر ارجاع داده شود.

ویژگی‌های حضرت زینب(س) به روایت «الخصائص‌الزینبیه»

کتاب «الخصائص‌الزینبیه» توسط علامه «سیدنورالدین حائری‌جزایری» نوشته شده و به همت «نشر قُم» منتشر شده است. در این كتاب ولادت؛ القاب؛ عصمت؛ شمایل و دلایل؛ جهاد؛ امتحان و معرفت حضرت زینب(س)؛ مراتب خوف؛ رضا و تسلیم ایشان؛ مصایب و بلیات؛ صبر و مواسات و غیرت ایشان؛ نیابت خاصه و خدمات آن بانوی بزرگوار در كربلا؛ شباهت عقیله بنی‌هاشم با برخی از انبیاء و امامان و خطبه‌های آن حضرت مطرح و بحث شده است.

کتاب حاضر به زعم بسیاری از اهل فن و علمای کتب اسلامی یکی از کتاب‌های مهم در زمینه زندگانی حضرت زینب(س) به شمار می‌رود. نویسنده این کتاب، خود از علمای شناسای شهر مقدس نجف اشرف است که از محضر بزرگانی چون «سیدابوالحسن اصفهانی»، «سیدمحمد فیروزآبادی»، «سیدمحمدعلی حایری‌شهرستانی» و «آقا ضیاءالدین عراقی» بهره  و فیض برده است. نویسنده کتاب «الخصائص‌الزینبیه» در مقدمه این اثر؛ دلیل نگارش این کتاب را مشاهده مطالب نادرست و غلط در کتاب‌های مقتل عنوان کرده است.

این کتاب برای اولین‌بار سال 1341 به زبان عربی به نگارش درآمد و بلافاصله به منزله اثری خدشه‌ناپذیر و قابل اعتماد به زبان‌های رایج دنیا ترجمه شد. کتاب «الخصائص‌الزینبیه» تا به امروز چاپ‌های متعددی را تجربه کرده که آخرین ویراست و چاپ آن به سال 1399 باز می‌گردد.

روایت، تدوین و نگارش از امین خرمی