پیشنهاد به وزیر ارشاد برای دریافت نظرات مشاوران قرآنی

به گزارش ایکنا، داود جعفری، دبیر جشنواره‌های قرآنی - مردمی فجر، طی یادداشتی به بررسی سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اختتامیه دو رویداد اخیر قرآنی، جشنواره تلاوت مجلسی و مسابقات سراسری قرآن سازمان اوقاف پرداخته است که مشروح آن را می‌خوانید.

«طی هفته‌های اخیر با توجه به تراکم برنامه‌های قرآنی در سطح ملی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور در قائم‌شهر و اختتامیه بخش ملی قرائت آقایان ضمن تقدیر از برگزارکنندگان، عزم دولت سیزدهم و خاصه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برای حمایت از فعالیت‌های قرآنی - مردمی اعلام و تصریح کرد: اولویت رسیدگی به امور مربوط به فعالیت‌های قرآنی - مردمی کشور در دستور کار این وزارتخانه است.

پنجشنبه سوم دی‌ سال جاری نیز در اختتامیه چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن حضور یافت و طی سخنانی به صحبت‌های هفته پیش خود اشاره و مجدداً اعلام کرد که به‌ طور همه‌جانبه در پی حمایت از فعالیت‌های مردمی در ابعاد کوچک و بزرگ هستند و حتی اعلام کرد که حاوی پیام رئیس دولت سیزدهم برای اولویت بخشیدن به امور قرآنی، حمایت از فعالیت‌های مردمی است. همچنین از راه‌اندازی سامانه «وفا» در سایت وزارت فرهنگ و تخصیص دو درصد از بودجه دستگاه‌ها و نهادهای حاکمیتی برای فعالیت‌های قرآنی خبر داد.

نکات کاربردی و کلیدی پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حاکی از عزم دولت و همت عالی برای تغییرات بنیادین فرهنگی بر پایه اصول و قواعد قرآنی در جامعه است. در این راستا در شورای توسعه فرهنگ قرآنی و نیز کمیسیون تبلیغ و ترویج اولویت‌ها ابتدا بخش تصدی‌گری دولت و حاکمیت در امور اجرایی قرآنی را کم‌رنگ و ضمن تقویت فعالیت‌های مردمی حمایت‌های درون‌تشکیلاتی و برون‌تشکیلاتی را برای رشد فرهنگ قرآنی جامعه در نظر دارند.

بخش‌های دلگرم‌کننده سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهرهای قائم‌شهر و تهران کورسوهای امید را تقویت و رفته‌رفته آن را تبدیل به مطالبه اجتماعی خواهد کرد و بخش‌های خصوصی که سکان‌های قرآنی را کمتر برعهده دارند رفته‌ رفته پا به میدان عمل بیشتری خواهند گذاشت و توقع خواهند داشت که وعده‌های یاد شده جامه تحقق بپوشد. به غیر از آنکه در معاونت قرآن و عترت با تغییر و تحولات پیش‌آمده باید منتظر شگفتی‌های تازه و بدیع در حوزه تصدی‌گری فعالیت‌های قرآنی از سوی پیکره اجتماعی و مردمی بود، باید دید که آیا با ابزار فعلی این فرایند امکان‌پذیر است یا خیر؟ً!

دو مرکز مهم تصمیم‌گیری در این حوزه یکی شورای توسعه فرهنگ قرآنی و دیگری کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم است که مسئولیت آن را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برعهده دارد. به نظر می‌رسد کلیدی‌ترین مراکز مهم تصمیم‌گیری و هماهنگی عملیاتی و اجرای این خواسته‌ها، که منشأ مطالبات مقام معظم رهبری در آن دیده می‌شود، این دو مجموعه هستند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چاره‌ای نخواهد داشت تا در این دو مرکز تصمیم‌گیری تعاملی را برقرار کند و بتواند قوانین را تسهیل و روش‌های حضور و بروز فعالیت‌های مردمی را فراهم آورد. در حال حاضر اعضا و نفرات حاضر در این دو مرکز به‌طور تقریبی همان افرادی هستند که در هشت سال گذشته و حتی پیش از آن در شورای توسعه و کمیسیون تبلیغ و ترویج وزارت ارشاد حضور داشته و دارند و شاید تصمیمات و قوانین وضع شده در این دو مرکز هرگز نتوانسته رسالت‌های تبلیغی ترویجی و ایضاً رسالت‌های آموزش عمومی خویش را برای حضور پررنگتر جامعه و پیکره مردمی اجرا کند. باید دید تعامل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با شورای توسعه فرهنگی و معاونت ریاست‌جمهور در یک راستا قدم خواهند برداشت.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیازمند مشاورانی است که او را از به‌هم‌ریختگی اوضاع نابسامان این بخش‌ها بیشتر آگاه کرده و بدون توجه به منافع شخصی خود راهکارهای فراگیر و مردمی را با حضور ایده‌پردازان، تئوریسین‌های قرآنی، منتقدان، آسیب‌شناسان و جامعه‌شناسان به وی یاری رسانند.

گام اول بهره‌گیری از ظرفیت اجرایی و عملیاتی افراد یا مؤسساتی است که طی سال‌های گذشته با توجه به کم‌مهری‌های موجود در فضای قرآنی، کار خود را بدون چشمداشت و فقط بر پایه تحقق منویات مقام معظم رهبری پیش‌ برده‌اند.

گام دوم حذف برخی از قوانین دست و پاگیر فعالان قرآنی و مؤسسات مردمی در انجام پروژه‌های ملی و فراملی است و باید مطمئن بود که بیشترین واکنش‌ها، کنش‌ها و جلسات فرسایشی در همین بخش رقم خواهد خورد، چراکه نفع مادی و کاری و عملیاتی عده‌ای دقیقاً به برهم نخوردن قوانینی است که سهم مشارکت مردمی را کاهش و سهم عملیاتی و اجرایی بخش‌های دولتی را تقویت  و نیز عملاً کار را از دست فعالان قرآنی و مؤسسات خارج کرده و به شکل منوپل باعث رانت برخی مدیران برای اجرای پروژه‌های کلان قرآنی شده است و می‌شود.

برای کمک به وزیر تازه که به جمع قرآنیان وارد شده است، باید اقداماتی را انجام داد. یکی از مهم‌ترین آنها تشکیل کارگروهی بدون وابستگی حزبی و تشکیلاتی و حتی خارج از حوزه قرآنیان و کاملاً نامحسوس است تا بتواند برایندی حقیقی از فعالیت‌های موجود و نیز توانمندی‌های درون‌تشکیلاتی، برون‌تشکیلاتی، دولتی و مردمی را به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گزارش دهد؛ چراکه نمایش‌های صوری و آمارسازی‌های سال‌های نه چندان دور در حوزه‌های مختلف، که از سوی مدیران وقت بارها و بارها تکرار شده، می‌تواند همان آسیب حذف مردم از تصمیمات و فعالیت‌های کاملاً مردمی را در پی داشته باشد و حتی ممکن است شدت آن در این برهه زمانی بیشتر باشد. راهکار اصلی کمک به وزیر فعلی فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل کارگروه مشاوران قرآنی مردمی از جنس و پیکره حقیقی مردمی است. به عنوان مثال می‌توان برای اولین اقدام شرایط سخت فعلی را حداقل در باب عمومی‌تر کردن قرآن در بین مردم و خانواده‌های جامعه اسلامی ایران این‌گونه بیان کرد.

قریب به 100 مسابقه قرآن در ابعاد درون تشکیلاتی، فرااستانی و به ندرت فراملی و منطقه‌ای را می‌توان نام برد که از سوی ادارات، سازمان‌ها، اوقاف و امور خیریه، سازمان دارالقرآن الکریم‌، کانون‌های فرهنگی ـ هنری مساجد، بسیج، سپاه، ارتش و ... برگزار می‌شود. در کنار آن باید جشنواره‌ها و مسابقات قرآنی بخش مردمی را اضافه کرد.

قطع به یقین بخش دولتی بیشترین نقش مصرفی بودجه قرآنی کشور را دارد و مصرف‌کننده بهتری در این حوزه است که متأسفانه این فرایند باعث تصدی‌گری بدون حوزه خودنظارتی باعث کاهش سهم عمده مردم و فعالان قرآنی مردمی در عرصه اجرای پروژه‌های خرد و کلان شده و خواهد شد و این بزرگترین آسیبی است که طی سال‌های گذشته به خصوص از اوایل دهه هفتاد گریبان فعالیت‌های قرآنی کشور را گرفته است، همین حوزه که اتفاقاً با داشتن بیشترین ابزار موجود حاکمیتی باید نقش‌آموز عمومی و فراگیر را ایفا می‌کرد، آن را انجام نداده و به طور ناباورانه‌ای در این حوزه از بخش‌های مردمی سهم‌خواهی و سوء استفاده‌های آماری و مصادره به مطلوب نیز کرده و بی‌آن که پاسخگو باشد، همچنان به بخش آموزش همگانی و تخصصی بی‌اعتنایی یا کم‌توجهی می‌شود. تا جایی که بعد از گذشت 10 سال از فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص تربیت 10 میلیون حافظ قرآن، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در اختتامیه چهل و چهارمین دوره مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه از مطلوب نبودن و فاصله زیاد این بخش با دیگر کشورهای اسلامی متمرکز در بخش تربیت حفاظ قرآن صحبت می‌کند.

طی دو هفته اخیر که تراکم مسابقات و جشنواره‌های قرآنی را شاهد بودیم از مجموع ۳۰ شاخص برتر در جشنواره تلاوت‌های مجلسی، مسابقات رسمی اوقاف و امور خیریه و دارالقرآن امام علی(ع) حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد فینالیست‌ها در بخش رشته قرائت این سه رویداد مهم قرآنی کشور افرادی هستند که اسامی آنان را می‌توان در هر سه لیست دید.

مشابه همین اتفاق را می‌توان در مسابقات مدهامتان، بسیج و مسابقات خرد و کلان دیگر دید، تکرار اسامی با تغییرات جزئی و به ندرت در طول چند سال گذشته اتفاق افتاده و کافی است به رسمی‌ترین مسابقات قرآن کشور یعنی مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که تقریباً بیش از ۵۰ درصد اسامی فینالیست‌های قرآنی این مسابقات رسمی در سه تا پنج سال گذشته مشابه سال قبل و قبل‌تر بوده است. البته اگر فرض کنیم این فهرست همان فهرستی است که در قالب مسابقات و جشنواره‌های قرآنی تکرار شده و تنها نفرات برگزیده در این لیست در کسب عنوان جابجا خواهند شد!

باید گفت که در کمال تأسف ما به نقطه‌ای از کم‌توجهی آموزشی رسیده‌ایم که بخش‌های مردمی، مؤسسات قرآنی و فعالیت‌های آموزشی - اجتماعی و عمومی با پیکری نحیف و ضعیف تنها به همت و بضاعت اندک خود در حال تسلیم شدن در برابر معضلات و مشکلات مردمی نبودن فعالیت‌های قرآنی کشورند و دیر یا زود تک‌تک آنها دچار فرسایش، بی‌انگیزگی و خودسانسوری خواهند شد.

آقای وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تحقق حرف‌هایتان چاره‌ای جز تغییر بنیادین و تغییر قوانین محصورکننده نخواهید داشت.

امیدوارم در دولت سیزدهم، این امر، به معنی مطلق کلمه مردم‌گرایی و مردمی شدن قرآن فراهم آید.»