سوق یافتن تلاوت‌های مسابقات قرآن به سمت معنامحوری/ راه‌ حل کسب رتبه اول قرائت

محمود لطفی‌نیا،‌ قاری بین‌المللی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در مورد مسابقات سراسری قرآن سازمان اوقاف و امور خیریه در سال 1400، به بازنگری‌ در آیین‌نامه آنها اشاره کرد و گفت: در دو دوره اخیر رویکرد اساتید در حوزه‌های مختلف، ساماندهی تلاوت‌ها از حیث فصاحت و اصالت قرائت و در حوزه صوت و لحن هم تغییرات و اصلاحات براساس معنامحوری بوده است.

وی با اشاره به اینکه این تغییرات به تدریج اثرگذار بوده است، افزود: در سال جاری به طور محسوس تلاوت‌ها براساس معنامحوری بوده است. البته تجربه قاریان در حوزه معنامحوری اندک است و باید بیشتر کار کنند و بیشتر با زبان و ادبیات قرآن آشنا شوند تا بتوانند موفق‌تر عمل کنند. همچنین شرکت‌کنندگان باید انس خود را با قرآن بیشتر کنند. قرآن خواندن مانند رانندگی است. وقتی یک راننده در مسیری رانندگی کند که هزاران بار رفت و آمد کرده باشد، سختی چندانی برای ادامه آن ندارد. وقتی قاری زیاد قرآن بخواند، راحت‌تر می‌تواند با کلام الهی ارتباط برقرار کند و بهتر می‌تواند مقصود کلام خدا را بفهمد و آن را به مخاطب انتقال دهد.

این پیشکسوت قرآنی با اشاره به اینکه حافظان قرآن در این مورد موفق‌ترند، گفت: اگر قراء مانند حافظان قرآن بتوانند تعداد صفحات تلاوت‌شده در یک روز را افزایش دهند، برای آنها بسیار مفید خواهد بود، زیرا مرور باعث می‌شود که ارتباط بهتری را با آیات قرآن برقرار کنند.

بزرگ‌ترین اشتباه قاریان 

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن با اشاره به اینکه آیین‌نامه باید به قاریان و حافظان مسیر را نشان دهد، بیان کرد: یکی از معضلات جهان اسلام این است که قاریان جوان فکر می‌کنند آنچه در هنر تلاوت آیات الهی هست از سوی قاریان پیشکسوت ارائه شده است و به نظرشان اساتیدی همچون مصطفی اسماعیل،‌ عبدالفتاح، کامل یوسف، منشاوی و عبدالباسط در تلاوت کوشیده‌اند. بنابر این قاریان جوان برای ارائه کار تازه‌ به موسیقی عربی متوسل می‌شوند که این بزرگ‌ترین خطاست، حتی اگر بخواهند در حوزه لحن‌گذاری و پردازش صوت بهترین کارها را ارائه دهند، باید به سراغ کار قدما بروند تا ببینند آنها چه کرده‌اند. قرائت تنها فرم موسیقایی نیست،‌ بلکه به حس پاکی از تلاوت آیات الهی نیاز دارد. ‌بنابر این حس پاک در لحن‌پردازی مؤثرتر از علم موسیقایی است. بسیاری علم موسیقایی دارند، اما نمی‌توانند در قرائت آیاتی الهی کار صحیحی را ارائه دهند. پس باید به سراغ قرآن رفت.

لطفی‌نیا با تأکید بر اینکه آهنگ را باید از درون آیات الهی اخذ کرد، گفت: توجه به معنا نه به صورت ترجمه‌ای، بلکه ارتباط برقرار کردن با آیات الهی است. طبق قرآن، باید به گونه‌ای تلاوت کنید که گویی آیات همان لحظه نازل شده است؛ یعنی قاری جای پیامبر و جبرئیل امین، که قرآن را بر پیامبر نازل کرد، نشسته است. بنابر این باید تلاوت به گونه‌ای انجام شود که مخاطب آن را درک کند. وقتی قاری درک درستی نداشته نباشد، چگونه می‌خواهد مقصود خداوند را به دیگری منتقل کند. توجه به معنای آیات از قالب‌های موسیقایی ناشی نمی‌شود، بلکه باید فهم و درک عمیق‌تری از آیات الهی داشته باشیم.

عوامل موفقیت قاریان

لطفی‌نیا در مورد کسب رتبه اول قرائت تحقیق از سوی یکی از قاریان جوان و نقش آیین‌نامه،‌ داوری و آماده نبودن چهره‌های شناخته‌شده در موفقیت این چهره، گفت: هیچ کدام از عوامل مذکور را در کسب موفقیت نفر اول رشته قرائت تحقیق مؤثر نمی‌دانم. کسی که در مسابقه شرکت می‌کند باید از فضای مسابقه شناخت و نیز از آغاز و انجام آن اطلاع داشته و خودش را برای تبعات مسابقات آماده کرده باشد. آموزش خوب برای موفقیت این جوان عزیز مؤثر است. او از خروجی‌های طرح اسوه بود و این طرح موفق عمل کرده و او آموزش‌ها را به خوبی فراگرفته است.

وی افزود: خواندن ایشان سبک و اسلوب داشت و آموزش ‌‌دیدن‌ و توجه کردن به قواعد و ضوابط تلاوت در کسب رتبه مؤثر است. دوستانی که نتیجه نمی‌گیرند به خودشان متکی هستند و تمریناتشان را در محضر استاد به صورت پیگیر انجام نمی‌دهند. این موارد را با توجه به شناخت نسبی‌ام از شرکت‌کنندگان در مسابقات می‌گویم. دوستانی که سنشان بالا می‌رود فکر می‌کنند نیاز به آموزش ندارند و می‌توانند نواقص تلاوتشان را برطرف ‌کنند. البته در هر مسابقه‌ای قرار نیست همه اول شوند و یک نفر اول می‌شود. این امر چیزی از توانمندی قاریان دیگر کم نمی‌کند، اما کسی در مسابقه نتیجه می‌گیرد که بخواهد از جهات مختلف هنر خود را ارائه دهد.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان اظهار کرد: در این دوره از مسابقات آیات نفس‌گیر بود، اما اگر شرکت‌کنندگان با اسلوب و سیاق آیات بیشتر آشنا بودند، راحت‌تر می‌توانستند آیات را تلاوت کنند. برخی دوستان به گونه‌ای تلاوت کردند که گویی اولین بار است آن آیات را تلاوت می‌کنند و این ضعف قاری است. آشنایی با آیات بسیار تأثیر دارد و نباید قاری به دنبال قرعه راحت باشد. یکی از نقص‌های قاریان این است که عادت می‌کنند یک‌سری آیات راحت و مشهور را در تلاوت‌های مجلسی بخوانند و از تمرین سایر آیات غافل می‌شوند و آشنایی آنها با ترکیبات سایر آیات کمتر است.

وی در پایان با تأکید بر اینکه هدف از انس با قرآن تعالی شخصیت افراد،‌ گفت: قاریان و حافظان از قرآن و اهل بیت(ع) مدد بگیرند تا خودشان را شبیه شخصیت‌هایی کنند که محبوب خدا و خلقش هستند. در حال حاضر در ایام سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی هستیم که سردار دل‌ها بود. چه چیزی باعث محبوبیت او در جامعه شده است؟ او به هر چیزی که منِ قاری یا واعظ از قرآن بر دیگران عرضه می‌کنم عمل کرده است. باید رفتارمان را شبیه کسانی کنیم که نزد خدا و خلقش موفق‌ترند. لذا به قاریان توصیه می‌کنم که از کسب کردن یا نکردن رتبه در مسابقات نگران نباشند، بلکه شاکر خداوند تبارک باشند که دست آنها را گرفته و سر سفره قرآن نشانده است و قاری باید هدف خداوند را درک کند.