آنچه حضرت موسی(ع) را منقلب کرد

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی رفیع‌پور، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگو با ایکنا از قم در ادامه تفسیر سوره قصص بیان کرد: قرآن کریم در آیه 31 سوره قصص می‌فرماید: «وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الْآمِنِينَ»؛ از این آیه مشخص می‌شود حضرت موسی(ع) عصا در دست داشته، زیرا اگر عبارت «وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَى» را 40 سالگی حضرت موسی(ع) بدانیم و 10 سال زندگی نزد شعیب را نیز به آن اضافه کنیم در مجموع سن آن حضرت نزدیک به 50 سال می‌رسد و این سن، دوران میانسالی است.

در این آیه خداوند به حضرت موسی(ع) می‌فرماید: این عصا را بنداز، «تَهْتَزُّ» یعنی چیزی که حرکت می‌کرد و می‌جنبد، پس وقتی حضرت موسی(ع) عصا را انداخت مشاهده کرد عصا مانند ماری می‌لغزد، کلمه «جَانٌّ» همان جن است، یعنی چیز پنهانی، زیرا جن از دید انسان عادی پنهان است، هرچند گاهی توسط انسان‌ها نیز دیده می‌شود، اما در اینجا منظور مار است، زیرا مار در سوراخ‌های زمین پنهان می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• مهم‌ترین کار بزرگان معارف تغییر مبدأ معرفت سالکین است
• حیا و غیرت؛ پشتوانه‌ فرهنگ اسلامی
• مذهب شیعه در طول تاریخ با تقیه حفظ شده است 
• لزوم توجه به حجیت جمعی در تفسیر قرآن
• علم و حکمت، پاداش محسنین است

آیه در ادامه می‌فرماید وقتی که موسی(ع) دید این عصا شبیه یک مار می‌جنبد، پشت کرد و به عقب برنگشت و رفت، یعنی ترسید که خدا به او گفت: موسی(ع) رو کن و برگرد و نترس همانا تو ایمن هستی؛ قبلاً ذکر کردیم که ترس دو نوع است: ترس ممدوح و ترس مذموم، این ترس ممدوح است، یعنی پیغمبر خدا با آن عظمت از اینکه یک عصا مانند اژدها شود، می‌ترسد چون خطرناک است، این ترس طبیعی است، اما خداوند تضمین می‌دهد که خطری تو را تهدید نمی‌کند.

یکی از معجزات حضرت موسی(ع) بحث عصای او بود تا جادوگران را با آن بترساند، دومین معجزه او در آیه 32 سوره قصص آمده است، در این آیه می‌فرماید: «اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ»؛ یعنی دست خود را به گریبان ببر و این دست تو بی‌گزند و بیماری، سفید و درخشان خارج می‌شود، «مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» اشاره به پیسی و بیماری برس دارد و برخی به‌دلیل این بیماری پوستشان سفید می‌شود که این سوء و بدی است، اما دست حضرت موسی(ع) که سفید و درخشان می‌شود از روی بیماری نیست.

آیه در ادامه می‌فرماید: «وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ»؛ ترجمه این قسمت برای مترجمان سخت بوده و مختلف ترجمه کرده‌اند، اما بهترین ترجمه این است که موسی(ع) از ترس دستش را به خود بچسباند تا آرام شود، برخی گفته‌اند که «اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ» منظور دست راست است که در گریبانش سفید می‌شود و «وَاضْمُمْ إِلَيْكَ جَنَاحَكَ» منظور دست چپش است که به سینه خود بچسباند تا از این ماجرا به هم نریزد.

علامه طباطبایی(ره) بیان می‌کند که در تورات آمده، خداوند به موسی(ع) گفت دستت را داخل عبای خود کن و وقتی بیرون آورد، دستش مانند برف سفید شده بود، در ادامه علامه منظور از چسباندن دست به خود را این‌گونه تفسیر می‌کند که خداوند به حضرت موسی(ع) امر می‌کند با چسباندن دستش به خود، سیمای فرد خاشع و متواضع را بگیرد و فروتن باشد.

این تفسیر علامه طباطبایی(ره) معنای روشنی ندارد و به نظر می‌رسد درست نباشد، زیرا خود آیه به‌طور واضح بیان می‌کند که دست خود را به خود بچسبان که به هم نریزی و این نشان‌دهنده این است که با این معجره، حال عجیبی به موسی(ع) دست داده بود، چون در آن، توجهات خاصی از جانب خدا برای این معجزه است و ممکن است که تجلیاتی رخ دهد و وضعیت انسان از حالت عادی خارج شود، همچنین خداوند با این معجزه قدرت‌نمایی می‌کند و موسی(ع) به این دلیل منقلب می‌شود.

آیه در ادامه می‌فرماید: «فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ»؛ یعنی این دو(عصا و دست سفید)، دو دلیل قاطع از جانب خدا برای فرعون و قوم فرعون که گروه فاسق هستند، است؛ یعنی آنها از طاعت خدا بیرون شدند و تو باید با این معجزات آنها را از انحراف حفظ کنی.

گفت‌وگو از مهنوش بهروز