فراموشی معماری اسلامی از دست دادن هویت فرهنگی است

شاهرخ اکبری دیلمقانی، کارشناس معماری و پیکرتراش، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره ویژگی معماری اسلامی اظهار کرد: معماری اسلامی بر اساس اعتقادات که مسلمانان دارند شاخص‌هایی دارد. این الگو‌ها بر مبنای اندازه‌ها و ابعادی که در بنا مطرح می‌شود، دارای مفاهیمی است که بیشترین نمود خود را در اماکن مذهبی همچون مساجد و بازار خود را نشان می‌دهد.

وی برای نمونه درباره چند الگوی مشخص اسلامی در معماری گفت: اعداد 12و 5 معمولا در معماری اسلامی مورد توجه قرار می‌گیرد، چون این اعداد در تفکر شیعی دارای ارزش هستند. جدا از این توضیحات باید یک شاخصه ویژه نیز برای معماری اسلامی بیان کنم و آنهم این است که این نوع معماری نگاه را از پایین (زمین) به سمت بالا (آسمان) هدایت می‌کند. برای رسیدن به این خواسته از رنگ استفاده ویژه می‌شود. برای مثال استفاده از رنگ فیروزه‌ای، در گنبد مساجد یک نماد از آسمان است که مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی به توضیح فوق اضافه کرد: استفاده از معماری اسلامی در خانه‌های مسکونی در 100 سال پیش قابل انجام بود، اما در زمان حال به دلیل کوچک شدن خانه‌ها و نوع معماری رایج، دیگر داشتن چنین الگویی دور از ذهن به نظر می‌رسد. این نقصان در شرایطی است که در معماری اسلامی حتی برای دیوار کوچه‌‌ها و درب منازل که کلون‌های مشخص داشت، قواعدی خاص مدنظر بود. در ضمن باید اضافه کرد که در معماری اسلامی حتی برای چهار فصل هم تدابیر خاص استفاده شده بود تا بتوانند از نور آفتاب بهره کافی را بگیرد، اما آیا می‌توان این مزیت‌ها را در معماری زمان حال مشاهده کرد؟

وی درباره برخی اشکالات اسلامی از معماری مدرن گفت: در این شکل از معماری سعی می‌شود از کوچکترین قسمت نیز استفاده شود. برای همین دیگر حریم‌ها در این شکل از کار حفظ نمی‌شود. برای همین هم شاهدیم که پذیرایی‌ها به نوعی به اتاق‌ها خواب متصل شده است که در شکل معماری اسلامی به هیچ وجه نزدیک هم قرار نمی‌گرفت. نکته‌ای دیگر اینکه، تصوری رایج شده که استفاده از خطوط در معماری به معنای اسلامی شدن آن است، در صورتی که استفاده از خطوط الزاما به معنای اسلامی شدن فرم نیست.

این پیکرتراش در پاسخ به این سؤال که دور شدن از معماری اسلامی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی به همراه ندارد؟ گفت: جواب این پرسش را با ذکر مثالی بیان می‌کنم. وقتی وارد شهر پاریس می‌شویم، می‌بینیم که معماری اغلب ساختمان‌ها برای 300 الی 400 سال پیش و بر مبنای سبک «گوتیک» است. آنها اجازه نمی‌دهد این شکل از ساختمان‌سازی از بین رود. برای همین تمام مجوزهای ساخت به گونه‌ای داده‌ می‌شود که به این ساختمان‌ها آسیبی نرسد، اما متاسفانه می‌بینیم که ما در ایران دائما در حال تخریب معماریمان هستیم. آیا اگر امروز به یزد و کرمان برویم دیگر نمایی از معماری اسلامی را به صورت غالب در آنجا می‌توانیم ببینیم؟

وی در پایان اظهار کرد: از یاد بردن معماری اسلامی تنها به معنای از دست یک سبک ساختمان‌سازی نیست، بلکه فراموش کردن تفکر است؛ هویتی که باید به فرزندان ما منتقل شود، اما با این سرعتی که ما در شکل ساختمان‌سازی پیش گرفته‌ایم، فکر نکنم تا یک دهه آینده ما اثری از معماری اسلامی در شهرهای بزرگ خود داشته باشیم.